سنگ یاقوت کبود (سفایر Sapphire) دومین کانی سخت بعد از الماس می باشد. علاوه بر خواص یاقوت کبود به دلیل سختی بالای خود قابلیت استفاده در مصارف صنعتی نیز دارد ولی آنچه این جواهر را منحصر به فرد کرده است زیبایی خیره کننده آن است. رنگ نفیس آن از تیتانیوم و آهن می آید. آهن به تنهایی رنگ زرد تولید می کند. غالبا نمونه هایی که بیش از حد روشن و کمرنگ باشند ارزانتر هستند.
یاقوت کبود سنگی است که به رمز و راز و پیشگویی و نبوت متصل است، همچنین در زمان قدیم به عنوان سنگ خوش شانسی آور نیز در نظر گرفته می شد. کیمیاگران آن را وابسته به عنصر هوا، و اهل تصوف در هند، آن را وابسته به سیاه زحل می دانستند و اعتقاد داشتند که این سنگ متعلق به قلمرو الهی و آسمانی می باشد.
یاقوت کبود یا سفایر (Sapphire) برگرفته از زبان یونانی و به معنی آبی رنگ بوده و به طور کلی برای سنگهای آبی رنگ بکار می بردند. در دوران قرون وسطی نام “سفایر” به سنگ لاپیس لازولی اطلاق می شد. بعد از سال 1800 میلادی گوهرشناسان دریافتند که این گوهر از انواع کروندوم همانند یاقوت قرمز یا روبی است.
این در حالی بود که قبل از این سال ها انواع رنگهای مختلف کروندوم با نام های اشتباهی بکار می رفت. مثلا به انواع رنگ سبز سفایر، پریدوت مشرق زمین (Oriental Peridot) و به نوع زرد آن توپاز مشرق زمین می گفتند! امروزه به هر نوع کروندوم که قرمز رنگ نباشد یاقوت کبود گفته می شود.
مشخصات سنگ یاقوت کبود
سفایر سنگی از گروه کروندوم با سختی بالا یعنی 9 در مقیاس موس دومین ماده سخت در جهان می باشد. سنگهای مادر اصلی سفایر بازالت، مرمر و یا انواع پگماتیک ها هستند. امروزه جهت بهبود کیفیت رنگ و شفافیت در سنگ یاقوت کبود و روبی با کمک حرارت دهی ارزش آنها را بالا می برند بطوری که بهبود 5% در ظاهر سنگ قیمت آن را 25% افزایش می دهد.
خصوصیات ذاتی این سنگ مثل ضریب شکست دوگانه و وزن مخصوص با حرارت دهی تغییر نمی کنند اما خصوصیت دو رنگی، طیف جذبی نوری و فلورسانس کاملا تغییر می کنند. تغییراتی که در ناخالصی ها بوجود می آید مثل ذوب شدن یا گسترش کانی های میهمان به دلیل نقطه ذوب پایین آنها و یا حتی شکسته شدن این گونه ناخالصی ها می تواند به شناخت این روش بهبود کیفیت کمک کند، اغلب یاقوت های کبود و سرخ امروزه بدین گونه بهبود کیفیت می یابند.
اکثرا استخراج این کانی از انباشته های رسوبی و یا ذخایری که با تخریب سنگهای مادر اولیه بوسیله عوامل طبیعی (مانند آفتاب، گرما و سرما) بوجود آمده اند صورت می گیرد و از سنگهای اولیه کمتر بهره برداری می شود. روشهای استخراج سنگ یاقوت کبود به روش شستن، خاک رس، ماسه و شن جدا می شود ولی جداسازی نهایی با دست انجام می شود. سفایراز همگروه خود یعنی روبی فراوان تر یافت می شود و این بدلیل وجود بیشتر عنصر رنگ دهنده آبی آهن نسبت به روی زمین است.
سفایر برحسب ناخالصی و مکان یافتن آنها دارای انواع رنگهای آبی، بی رنگ، نارنجی، سبز، زرد، ارغوانی و سیاه می باشد که بر اساس رنگ خود نامگذاری می شوند مثلا سفایر زرد یا سفایر سیاه و.. . این در حالیست که یاقوت کبود فقط به نوع آبی رنگ کروندوم گفته می شود و سفایر نارنجی مایل به صورتی نیز به پادپارادچا (Padparadscha) معروف است.
عنصر رنگ دهنده سنگ یاقوت کبود، آهن و تیتانیوم می باشد که رنگ آبی خالص و ناب را تولید می کند. در انواع بنفش رنگ وانادیوم است. در واقع مقدار کمی از آهن در ترکیب شیمیایی این کانی باعث ایجاد رنگهای زرد و سبز می شود و عنصر کروم نیز رنگ صورتی پدید می آورد.
از خواص یاقوت کبود می توان به فعال سازی توانایی های ذهنی و روانی، افزایش هوش و ذکاوت و ادراک ما اشاره کرد. این گوهر افکار و ادارک ما را جهت بینش درونی شکل دهی و سازماندهی کرده و دالان ها را برای ارتباط والاترین خرد فرد از اطلاعات سطوح بالاتر می گشاید. این گوهر از نظر جسمانی می تواند در درمان سردردها، سرگیجه، درد گوش و مشکلات بینایی مفید باشد.
در روایات آمده است:
در دست داشتن سافیر فقر را دور می نماید و از بین می برد. در منابع کهن ایرانی نیز گفته شده: سنگ یاقوت کبود به تشنگی در دهان داشتن بهتر بود چه او را خاصیت است در سرد کردن جگر.عرایس الجواهر , اصول کافی 6/71
همچنین در مخزن الادویه نیز گفته شده است که طبع سنگ یاقوت کبود در حرارت و برودت معتدل می باشد و در چشم زخم، رفع خون ریزی، تسکین عطش مفید است. در دهان نگاه داشتن آن باعث رفع بدبویی دهان و تصفیه خون می شود.
برای اطلاعات بیشتر درباره خواص سنگ یاقوت کلیک کنید.
منبع : سنگ شناس
