این روزها وقتی صحبت از دنیای مالی و فناوری میشود، کمتر کسی هست که اسم ارزهای دیجیتال مثل بیتکوین و اتریوم را نشنیده باشد. اما در کنار این رمزارزهای غیرمتمرکز، مفهومی تازه و مهم در حال شکلگیری است: ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC).
CBDC در واقع نسخه دیجیتال پول ملی کشورهاست که توسط بانک مرکزی هر کشور صادر میشود. به بیان ساده، اگر اسکناسهای کاغذی و پول فیزیکی را به شکل دیجیتال تصور کنیم که هم امنیت بالاتری دارد و هم سرعت تراکنشها را افزایش میدهد، همان چیزی است که به آن ارز دیجیتال بانک مرکزی میگویند.
در این مقاله از بلاگ کیف پول من با هم بررسی میکنیم که CBDC چیست، چه ویژگیها و اهدافی دارد، چه تفاوتی با رمزارزهایی مثل بیتکوین دارد و آینده این ارزها چگونه خواهد بود.
CBDC مخفف عبارت Central Bank Digital Currency است و به زبان ساده، نوعی پول رسمی در قالب دیجیتال به حساب میآید. برخلاف ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیتکوین، این ارزها کاملاً تحت کنترل بانک مرکزی هستند.
ویژگی مهم CBDC این است که از فناوریهای پیشرفته مثل بلاکچین و دفترکل توزیعشده (DLT) الهام گرفته است، اما مدیریت آن متمرکز بوده و دولتها بر آن نظارت کامل دارند.
کشورهای مختلفی در حال کار روی پروژههای CBDC هستند:
چین با «یوان دیجیتال» پیشگام این حوزه است.
آمریکا نیز پروژه دلار دیجیتال را با همکاری MIT آزمایش میکند.
ونزوئلا در سال ۲۰۱۸ رمزارز «پترو» را معرفی کرد، اما این پروژه چندان موفق نبود.
این روند نشان میدهد که اکثر اقتصادهای بزرگ دنیا دیر یا زود به سمت راهاندازی ارز دیجیتال ملی حرکت خواهند کرد.
CBDC تنها یک نوآوری تکنولوژیک نیست، بلکه ابزاری استراتژیک برای بانکهای مرکزی به شمار میرود. مهمترین اهدافی که کشورها با راهاندازی این ارز دنبال میکنند عبارتاند از:
بهبود دسترسی به خدمات مالی
بسیاری از افراد در دنیا هنوز حساب بانکی ندارند یا مجبورند از سرویسهای پرهزینه مالی استفاده کنند. CBDC میتواند شرایطی ایجاد کند که همه افراد—even کسانی که در مناطق محروم زندگی میکنند—به خدمات مالی دسترسی داشته باشند.
کاهش هزینهها و افزایش سرعت پرداختها
انتقال پول در سیستمهای سنتی زمانبر و پرهزینه است. CBDC میتواند تراکنشهای داخلی و حتی بینالمللی را سریعتر و ارزانتر کند.
اجرای بهتر سیاستهای پولی
بانک مرکزی میتواند از CBDC برای کنترل بهتر بر تورم، رشد اقتصادی و ثبات بازارهای مالی استفاده کند.
افزایش شفافیت و امنیت
تراکنشهای انجامشده با CBDC روی دفترکل دیجیتال ثبت میشوند. این یعنی جعل، کلاهبرداری و پولشویی بسیار سختتر خواهد شد.
حفظ حاکمیت پولی کشورها
با رشد روزافزون رمزارزهای غیرمتمرکز، بانکهای مرکزی به دنبال راهی هستند تا همچنان بر سیستم پولی کشورشان تسلط داشته باشند و CBDC بهترین ابزار برای این هدف است.
CBDC معمولاً بر پایه یک بلاکچین اختصاصی یا پایگاه داده مجوزدار ساخته میشود. در این مدل، فقط بانکها و نهادهای مورد تأیید اجازه دارند تراکنشها را تأیید کنند.
این ویژگی به بانک مرکزی امکان میدهد:
تراکنشهای مشکوک را مسدود کند
حسابهای خاص را تحت کنترل بگیرد
یا حتی در مواقع ضروری تراکنشها را بازگرداند
در برخی کشورها، ایده ترکیب فناوری بلاکچین عمومی و سیستمهای مجوزدار هم مطرح شده است. در این مدل، امنیت بلاکچین عمومی با نظارت بانک مرکزی ادغام میشود تا هم شفافیت وجود داشته باشد و هم کنترل لازم.
CBDCها چند ویژگی مهم دارند که آنها را از رمزارزهای غیرمتمرکز متمایز میکند:
نظارت مرکزی: دولتها میتوانند عرضه پول را کنترل کنند، برخلاف بیتکوین که محدود به ۲۱ میلیون واحد است.
امنیت بالا: به لطف استفاده از بلاکچین و DLT، جعل و دستکاری در تراکنشها تقریباً غیرممکن میشود.
کاهش هزینه تراکنشها: انتقال پول سریعتر و ارزانتر انجام میشود.
شفافیت مالی: امکان پیگیری تمام تراکنشها وجود دارد.
محدودیت در مشارکت: همه افراد نمیتوانند نود یا تأییدکننده باشند، فقط نهادهای مجاز.
🔹 کنترل و نظارت: بیتکوین غیرمتمرکز است و هیچ نهادی روی آن کنترل ندارد. اما CBDC کاملاً تحت نظر بانک مرکزی است.
🔹 پایداری قیمت: خرید بیت کوین نوسان شدید دارد و برای پرداختهای روزمره مناسب نیست. اما CBDC چون پشتوانه پول ملی دارد، ارزش ثابتتری خواهد داشت.
🔹 کاربرد اقتصادی: CBDC به دولتها امکان میدهد سیاستهای پولی خود را اجرا کنند، چیزی که در رمزارزهای غیرمتمرکز ممکن نیست.
هیچ فناوری جدیدی بدون چالش نیست. CBDC هم در کنار مزایای فراوان، نگرانیهایی ایجاد کرده است.
سرعت بالا در پرداختها
کاهش هزینهها
شفافیت و امنیت بیشتر
دسترسی راحتتر مردم به خدمات مالی
نگرانی از کنترل بیش از حد دولتها بر تراکنشهای مالی مردم
کاهش سطح حریم خصوصی کاربران
نیاز به زیرساختهای قوی فناوری و امنیت سایبری
احتمال مقاومت مردم در برابر پذیرش گسترده
همه چیز نشان میدهد که CBDC آیندهای روشن دارد. در آینده نزدیک، بسیاری از کشورها ارز دیجیتال ملی خود را راهاندازی خواهند کرد و سیستمهای پرداخت جهانی بهطور کامل دگرگون خواهد شد.
با این حال، موفقیت CBDC به عوامل زیر بستگی دارد:
ایجاد زیرساختهای امن و مقیاسپذیر
حفظ تعادل بین شفافیت و حریم خصوصی
پذیرش عمومی توسط مردم و کسبوکارها
تدوین قوانین مالی شفاف و مشخص
ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) تحولی بزرگ در دنیای اقتصاد و فناوری مالی است. این ارزها با ترکیب امنیت و شفافیت بلاکچین و کنترل دولتها، میتوانند مشکلات سیستم مالی سنتی را برطرف کنند.
برخلاف رمزارزهایی مثل بیتکوین که غیرمتمرکز هستند و نوسانات زیادی دارند، CBDC ابزاری پایدار، امن و کارآمد برای تراکنشهای روزمره و سیاستهای پولی کشورها به شمار میرود.
به نظر میرسد آینده پرداختها و اقتصاد جهانی، بیش از هر زمان دیگری به سمت دیجیتالی شدن پیش میرود و CBDC یکی از اصلیترین بازیگران این تحول خواهد بود.
خیلی راحت میتونی فقط با چند کلیک از طریق صرافی کیف پول من، خرید ارز دیجیتال رو انجام بدی و بعدش هم با خیال راحت اون رو توی کیف پول امن خودت نگهداری. 🚀
