دنیای امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) روزبهروز در حال رشد و تکامل است و هر بار نوآوری تازهای وارد این فضا میشود که میتواند نحوه تعامل کاربران با بازار را تغییر دهد. یکی از این نوآوریهای بزرگ، بازارسازهای نقدینگی متمرکز (CLMM) هستند. اگر اهل معامله در صرافیهای غیرمتمرکز باشید، احتمالاً اسم آنها به گوشتان خورده است. اما CLMM دقیقاً چیست و چه تفاوتی با مدلهای سنتی دارد؟ در ادامه این مقاله از بلاگ کیف پول من همراه ما باشید!
برای اینکه صرافیهای غیرمتمرکز مثل Uniswap یا PancakeSwap درست کار کنند، باید نقدینگی کافی در استخرهایشان وجود داشته باشد. نقدینگی همان سرمایهای است که معاملهگران با آن خرید و فروش میکنند. اگر نقدینگی کم باشد، معاملهها سخت انجام میشوند و قیمتها بهسرعت بالا یا پایین میروند.
اینجاست که تأمینکنندگان نقدینگی (Liquidity Providers یا LPها) وارد ماجرا میشوند. آنها داراییهای خود را وارد استخرها میکنند و در ازای آن بخشی از کارمزد معاملات را به دست میآورند.
قبل از اینکه سراغ CLMM برویم، بیایید کمی درباره بازارسازهای خودکار (AMM) صحبت کنیم.
AMMها الگوریتمهایی هستند که جایگزین دفتر سفارشات سنتی شدهاند. بهجای اینکه معاملهگران سفارش خرید یا فروش بگذارند، این الگوریتمها قیمت داراییها را بر اساس عرضه و تقاضا تنظیم میکنند.
فرمول سادهای پشت ماجراست:
x * y = k
در این فرمول، x و y مقدار دو دارایی (مثلاً ETH و USDT) در استخر نقدینگی هستند و حاصلضرب آنها همیشه ثابت میماند. هر وقت کسی خرید یا فروش انجام دهد، نسبت این داراییها تغییر میکند و قیمت جدیدی به دست میآید.
این سیستم فوقالعاده خلاقانه است، اما یک مشکل اساسی دارد: نقدینگی در کل بازه قیمتی پخش میشود؛ حتی در جاهایی که هیچ معاملهای انجام نمیشود! نتیجه؟ سرمایه زیادی بلااستفاده میماند.
فرض کنید قیمت اتریوم الان ۲۰۰۰ دلار است. در مدل AMM سنتی، نقدینگی در بازهای مثل ۱۰۰ دلار تا ۱۰ هزار دلار پخش شده است. اما واقعیت این است که بیشتر حجم معاملات در بازه ۱۸۰۰ تا ۲۲۰۰ دلار اتفاق میافتد. پس چرا باید نقدینگی در جاهایی مثل ۵۰۰۰ دلار قفل شود که عملاً استفادهای ندارد؟
این مدل باعث میشود:
سرمایه LPها هدر برود.
اسلیپیج (Slippage) در معاملات بزرگ بیشتر شود.
برای کسب سود معقول، تأمینکننده مجبور شود سرمایه خیلی زیادی وارد استخر کند.
این محدودیتها زمینهساز ظهور یک مدل پیشرفتهتر شد: CLMM.
CLMM را میتوان نسخه ارتقاءیافته AMM دانست. در این مدل، LPها میتوانند نقدینگی خود را در بازههای خاص و دلخواه قرار دهند.
برای مثال: اگر ETH الان ۲۰۰۰ دلار باشد، یک LP میتواند نقدینگی را فقط بین ۱۹۰۰ تا ۲۱۰۰ دلار فعال کند. به این ترتیب، سرمایه درست در جایی قرار میگیرد که بیشترین معامله انجام میشود.
این تغییر ساده اما کلیدی باعث شده که:
کارایی سرمایه بالاتر برود.
لغزش قیمتی کاهش پیدا کند.
درآمد LPها افزایش یابد.
به همین دلیل Uniswap v3 اولین پروژه بزرگی بود که CLMM را معرفی کرد و بهسرعت توجه بازار را به خودش جلب کرد.
برای درک بهتر، مراحل عملکرد CLMM را مرور کنیم:
انتخاب محدوده قیمتی: LPها بازهای مشخص (مثلاً ۱۸۰۰ تا ۲۲۰۰ دلار) را برای فعال بودن نقدینگی انتخاب میکنند.
تمرکز سرمایه: سرمایه فقط در همین محدوده فعال است و بلااستفاده باقی نمیماند.
قیمتگذاری هوشمند: الگوریتم CLMM قیمتها را براساس نقدینگی موجود و معاملات اخیر بهطور دقیق محاسبه میکند.
غیرفعال شدن خارج از محدوده: اگر قیمت دارایی از این بازه خارج شود، نقدینگی غیرفعال میشود.
سودآوری بیشتر: چون نقدینگی در نواحی پرتراکنش متمرکز است، LPها کارمزد بیشتری دریافت میکنند.
استفاده بهینه از سرمایه: داراییها دقیقاً جایی قرار میگیرند که معاملهگران بیشتر فعال هستند.
کاهش اسلیپیج (Slippage): به دلیل تراکم نقدینگی در بازههای خاص، اختلاف بین قیمت سفارش و قیمت واقعی کمتر میشود.
افزایش درآمد LPها: چون معاملات بیشتری در محدوده انتخابی انجام میشود، کارمزد بیشتری نصیب تأمینکننده میگردد.
تجربه بهتر برای کاربران: معاملهگران با قیمتهای واقعیتر و هزینه کمتر خرید و فروش میکنند.
ریسک خروج قیمت از محدوده: اگر قیمت از بازه انتخابی خارج شود، داراییها غیرفعال میشوند و LPها سودی دریافت نمیکنند.
نیاز به دانش بیشتر: انتخاب محدوده مناسب نیاز به تحلیل و شناخت رفتار بازار دارد و برای مبتدیها کمی سخت است.
Uniswap v3: پیشگام و اولین نمونه بزرگ CLMM
PancakeSwap v3: نسخهای برای بایننس اسمارت چین با قابلیت مشابه یونی سواپ
SushiSwap Trident: طراحی جدید سوشیسواپ با امکانات بیشتر در انتخاب استخرها
Curve Finance: متمرکز بر استیبلکوینها و بهینهسازی نقدینگی در معاملات بزرگ
بهجرأت میتوان گفت CLMM یکی از مهمترین تحولات در دنیای دیفای است. این مدل به سرمایهگذاران امکان میدهد تا مدیریت بهتری روی داراییهایشان داشته باشند و در عین حال تجربه بهتری برای معاملهگران فراهم کنند.
با رشد سریع پروژههای دیفای، انتظار میرود CLMMها روزبهروز بیشتر مورد استفاده قرار بگیرند و حتی مدلهای پیشرفتهتری از آنها ساخته شود.
اگر تا امروز فقط با AMMهای سنتی مثل یونی سواپ نسخه ۲ یا سوشیسواپ آشنا بودید، وقت آن رسیده که CLMM را جدی بگیرید. این مدل با متمرکز کردن نقدینگی در محدودههای قیمتی مشخص، هم بهرهوری سرمایه را افزایش داده و هم ریسک معاملات را کاهش میدهد.
چه شما یک تأمینکننده نقدینگی (LP) باشید و چه یک معاملهگر حرفهای، درک درست از بازارسازهای نقدینگی متمرکز میتواند کمک بزرگی به استراتژیهای شما در دنیای دیفای (DeFi) بکند.
