با گسترش سریع استفاده از بلاک‌چین اتریوم و افزایش حجم تراکنش‌ها، چالش‌های مقیاس‌پذیری بیش از پیش خود را نشان داده‌اند. شبکه اتریوم به دلیل محبوبیت و استفاده گسترده از قراردادهای هوشمند، NFTها، دیفای (DeFi) و دیگر برنامه های غیرمتمرکز (dApps)، با ترافیک بالا و هزینه‌های گس زیاد روبه‌رو است. این مسائل باعث کاهش کارایی و افزایش هزینه برای کاربران و توسعه‌دهندگان شده‌اند. به همین دلیل، راه‌حل‌های لایه دوم (Layer 2) به وجود آمده‌اند تا بار تراکنش‌ها را از شبکه اصلی کاهش دهند و تجربه کاربران را بهبود بخشند. این راهکارها با هدف افزایش سرعت و کاهش هزینه‌های تراکنش‌ها ایجاد شده‌اند و هم‌زمان تلاش می‌کنند تا امنیت و غیرمتمرکز بودن شبکه اصلی حفظ شود. در این میان، دو پروژه برجسته لایه دوم یعنی آربیتروم (Arbitrum) و آپتیمیسم (Optimism) با استفاده از تکنولوژی رول‌آپ (Rollup)، مورد توجه جامعه اتریوم قرار گرفته‌اند.
در این مطلب از بلاگ کیف پول من می‌خواهیم نگاهی به این دو پروژه بیندازیم و ببینیم چطور هر کدام به اتریوم کمک می‌کنند مقیاس‌پذیرتر شود.
پیش از بررسی دقیق آربیتروم و آپتیمیسم، مهم است که بدانیم چرا مقیاس‌پذیری در بلاک‌چین‌ها اهمیت دارد. مقیاس‌پذیری به توانایی یک شبکه بلاک‌چینی برای مدیریت تعداد زیاد تراکنش‌ها در زمان کوتاه اشاره دارد. در شبکه‌های بلاک‌چینی مانند اتریوم، هر تراکنش باید توسط کل شبکه تأیید و ثبت شود که این فرآیند زمان‌بر است و منابع زیادی نیاز دارد. هرچه تعداد تراکنش‌ها بیشتر باشد، هزینه‌ها و زمان لازم برای پردازش آن‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. این موضوع به‌ویژه برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز با ترافیک بالا و تراکنش‌های مکرر مشکل‌ساز است. به همین دلیل، بسیاری از پروژه‌ها و توسعه‌دهندگان به دنبال راه‌هایی هستند که بتوانند این مشکلات را حل کنند و عملکرد شبکه را بهبود بخشند. راه‌حل‌های لایه دوم مانند آربیتروم و آپتیمیسم به عنوان پاسخ‌هایی به این چالش‌ها ظهور کرده‌اند.
آربیتروم یکی از برجسته‌ترین راهکارهای لایه دوم برای مقیاس پذیری شبکه اتریوم است که هدف آن کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تراکنش‌ها است. این راهکار از نوعی تکنولوژی رول‌آپ به نام Optimistic Rollup استفاده می‌کند. به زبان ساده، در آربیتروم تراکنش‌ها به‌جای اینکه مستقیماً در زنجیره اصلی پردازش شوند، در خارج از زنجیره پردازش شده و نتایج نهایی به شبکه اصلی ارسال می‌شوند. این روش باعث می‌شود تا شبکه اصلی تنها نیاز به ثبت اطلاعات نهایی تراکنش‌ها داشته باشد و بدین ترتیب، بار روی شبکه اصلی به میزان قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند.
یکی از ویژگی‌های متمایز آربیتروم، سازگاری کامل با ماشین مجازی اتریوم (EVM) است. این سازگاری به این معناست که توسعه‌دهندگان می‌توانند قراردادهای هوشمند خود را بدون نیاز به تغییرات زیاد، از اتریوم به آربیتروم منتقل کنند. این ویژگی برای پروژه‌هایی که از قبل بر بستر اتریوم فعال بوده‌اند، بسیار جذاب است؛ زیرا بدون نیاز به تغییرات گسترده در کد، می‌توانند از مزایای مقیاس‌پذیری آربیتروم بهره‌مند شوند.
آربیتروم همچنین از لحاظ امنیتی بسیار پیشرفته عمل می‌کند. با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته رمزنگاری و سازوکارهای اثبات تقلب (Fraud Proofs)، این پلتفرم اطمینان می‌دهد که تراکنش‌های پردازش‌شده در آن با دقت بررسی می‌شوند و از هرگونه تقلب یا دستکاری جلوگیری می‌شود. این موضوع باعث شده تا آربیتروم به‌عنوان یک راهکار امن و قابل‌اعتماد برای پروژه‌های مختلف بلاک چین شناخته شود.
آپتیمیسم، مانند آربیتروم، از تکنولوژی Optimistic Rollup بهره می‌برد تا تراکنش‌ها را به‌طور سریع و با هزینه کم پردازش کند. در آپتیمیسم، تراکنش‌ها به‌صورت پیش‌فرض معتبر فرض می‌شوند، مگر اینکه شخصی چالش یا اختلافی نسبت به آن‌ها مطرح کند. این رویکرد باعث می‌شود تراکنش‌ها بسیار سریع‌تر پردازش شوند، چرا که نیازی به بررسی هم‌زمان صحت تمامی تراکنش‌ها نیست و تنها در صورت بروز اعتراض یا تقلب، تراکنش‌ها مورد بازبینی قرار می‌گیرند.
یکی از دلایل اصلی محبوبیت آپتیمیسم، سادگی و کاربرپسندی آن است. این پلتفرم با هدف کاهش پیچیدگی‌های فنی طراحی شده است تا توسعه‌دهندگان و کاربران بدون نیاز به دانش فنی عمیق از آن استفاده کنند. همچنین، مانند آربیتروم، آپتیمیسم نیز از سازگاری کامل با ماشین مجازی اتریوم (EVM) برخوردار است. این ویژگی باعث شده تا پروژه‌های مبتنی بر اتریوم بتوانند با کمترین تغییرات به آپتیمیسم مهاجرت کنند.
آپتیمیسم همچنین از لحاظ مدیریت هزینه‌ها نیز بهینه عمل می‌کند. تراکنش‌هایی که در این شبکه انجام می‌شوند، هزینه کمتری نسبت به شبکه اصلی اتریوم دارند و به کاربران این امکان را می‌دهند که تعداد زیادی تراکنش را با هزینه‌های پایین‌تر انجام دهند. این موضوع به‌ویژه برای پروژه‌های دیفای (DeFi) و سایر اپلیکیشن‌هایی که نیاز به پردازش تراکنش‌های مکرر دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
با وجود شباهت‌هایی که میان آربیتروم و آپتیمیسم وجود دارد، این دو راهکار در برخی از جنبه‌ها متفاوت هستند. یکی از تفاوت‌های اصلی میان این دو پروژه در الگوریتم‌های اثبات تقلب است. آربیتروم از مکانیزم‌های پیچیده‌تری برای تشخیص تقلب استفاده می‌کند، در حالی که آپتیمیسم تمرکز بیشتری بر سادگی و کارایی دارد. همچنین، آربیتروم به‌دلیل زیرساخت‌های پیچیده‌تر خود، در برخی موارد امنیت بالاتری ارائه می‌دهد، اما در عین حال ممکن است در مقایسه با آپتیمیسم، کمی کندتر عمل کند.
یکی دیگر از تفاوت‌های مهم، مدل اقتصادی و هزینه‌های تراکنش در این دو شبکه است. آپتیمیسم به‌طور کلی هزینه‌های پایین‌تری برای تراکنش‌ها ارائه می‌دهد، اما آربیتروم به‌دلیل استفاده از الگوریتم‌های پیچیده‌تر، ممکن است در برخی موارد هزینه‌های بیشتری داشته باشد. با این حال، هر دوی این شبکه‌ها در مقایسه با شبکه اصلی اتریوم، به‌طور چشمگیری هزینه‌ها را کاهش می‌دهند.
آربیتروم و آپتیمیسم هر دو راهکارهای قدرتمندی برای مقیاس‌پذیری اتریوم هستند و بسته به نیازهای پروژه، انتخاب هر یک از آن‌ها می‌تواند مفید باشد. آربیتروم با ارائه امنیت بالا و سازگاری کامل با EVM، انتخابی جذاب برای پروژه‌هایی است که به‌دنبال مقیاس‌پذیری بدون تغییرات گسترده در کد هستند. از سوی دیگر، آپتیمیسم با تمرکز بر سرعت و سادگی، برای پروژه‌هایی که نیاز به پردازش تراکنش‌های سریع و ارزان دارند، انتخاب مناسبی است.
در نهایت، هدف هر دو پروژه کمک به بهبود تجربه کاربری اتریوم است و بسته به نوع استفاده و نیازهای خاص پروژه، می‌توان یکی از این راهکارها را انتخاب کرد. با پیشرفت‌های مداوم در این حوزه، آینده مقیاس‌پذیری اتریوم بسیار روشن به نظر می‌رسد.
