آب اکسیژنه که با نام های دیگری دی هیدروژن دی اکسید و هیدروژن پراکسید شناخته می شود، مایعی است شفاف و بی رنگ که نسبت به آب کمی غلیظ تر است و به دلیل واکنش پذیری بالا می توان خواص سمی برای آن در نظر گرفت. تکان دادن آب اکسیژنه و یا نگهداری در ظرف هایی که سطحی ناصاف دارند، باعث تجزیه آنی آب اکسیژنه می شود، اما با رعایت کردن شرایط لازم می توان آب اکسیژنه خالص را تا چهار هفته نیز نگهداری کرد.
آب اکسیژنه علاوه بر اینکه در آب به راحتی حل می شود، در حلال های آلی مانند استرهای کربوکسیلیک نیز قابل حل است. هیدروژن پراکساید خالص در دمای اتاق پایدار است و بیشتر برای کارهای پژوهشی تولید و مصرف می شود. بنابراین در مقیاس صنعتی هیدروژن پراکساید با درجه خلوص کمتر تولید و به بازار عرضه می شود.
محلول های آبی هیدروژن پراکساید، اسیدهای ضعیفی هستند که می توانند با فلزات مختلف واکنش داده و نمک تولید کنند. بد نیست این نکته را هم یادآوری کنیم که مجاورت آب اکسیژنه با طلا، نقره و طلای سفید باعث انفجار می شود. همچنین اگر ذرات منیزیم و کربن در کنار منگنز دی اکسید قرار بگیرند، به شرط حضور آب اکسیژنه خالص، مشتعل شدن ترکیب را شاهد خواهیم بود.
اغلب ویژگی های فیزیکی و شیمیایی این ترکیب در مقایسه با آب بیان می شود. به گونه ای که دمای انجماد آن را زیر صفر و نقطه جوش آن را بیشتر از آب اعلام کرده اند. همچنین وزن مخصوص هیدروژن پراکساید 1.5 برابر آب و چگالی آن حدود 1.46 است و قابلیت هدایت الکتریکی بیشتری نسبت به آب دارد. آب اکسیژنه پایداری خود را در برابر قلیا از دست می دهد، در حالی که محیط اسیدی پایداری آن را افزایش می دهد، بنابراین در حضور الکل، گلیسیرین و اسیدها می توان انتظار افزایش در پایداری آن را داشت.
عوامل متعددی باعث ناپایداری و تجزیه آب اکسیژنه می شوند که مهم ترین آنها را در زیر لیست کرده ایم:
· کاتالیزورها
· حرارت
· غلیظ بودن آب اکسیژنه
· محیط قلیایی
· مجاورت با فلزات
· اکسیدها
· آنزیم ها
· تکان دادن محلول
· مجاورت با سطح ناصاف و اشعه فرابنفش
عیار آب اکسیژنه : قدرت، غلظت و یا درجه آب اکسیژنه با میزان اکسیژنی که از تجزیه مقدار مشخصی هیدروژن پراکساید حاصل می شود، بیان می کنند که معیار سنجش می تواند حجم و یا وزن باشد. اغلب آب اکسیژنه تجاری 10 یا 20 حجمی است و این بدین معنا است که یک حجم هیدروژن پراکساید می تواند 10 یا 20 حجم اکسیژن آزاد کند.
خاصیت اکسیدکنندگی آب اکسیژنه : از آنجا که در ساختار هیدروژن پراکساید یک اکسیژن ناپایدار وجود دارد، به عنوان عامل اکسیداسیون بسیار مهمی شناخته شده است و همین ویژگی باعث شده است که در صنعت و شیمی تجزیه کاربردهای بسیاری داشته باشد.
آب اکسیژنه به دلیل خواصی که دارد ازجمله مواد شیمیایی صنعتی است که شامل کاربردهای متعدد و متنوعی می شود. به گونه‌ای که در صنایعی همچون کاغذسازی، بهداشتی، نظامی، دارویی، صنعت رنگ سازی و دیگر صنایع می توان از آن استفاده کرد. یکی از دلایل تنوع در موارد مصرف این ترکیب این است که آب اکسیژنه در غلظت های مختلف ویژگی های متفاوتی از خود نشان می دهد. در استفاده از این ترکیب باید به خاطر داشته باشید که غلظت های پایین آن بی خطر هستند ولی در غلظت بالای 60% وزنی احتمال تجزیه و انفجار آن وجود دارد. بنابراین به موارد ایمنی به هنگام حمل و نقل و نگهداری آن باید توجه داشته باشید.
آب اکسیژنه در غلظت های مختلف از 3% تا 98% تولید و به بازار عرضه می شود ولی بیشترین کاربرد آن در صنعت برای غلظت های 30، 35، 50، 70 و 90% است. به همین دلیل نوع کاربرد برحسب درصد خلوص آن تعیین می شود. به عنوان مثال محلول 3 تا 6% آن در محصولات آرایشی و در پزشکی و یا به عنوان ضدعفونی کننده مصرف می شود.
برای کارهای آزمایشگاهی و یا استفاده در صنعت الکترونیک از محلول 30% آن استفاده می شود.
محلول آب اکسیژنه 35 و 50% آن نیز در صنعت مواد شیمیایی و برای تولید سدیم هیدروبرات، پودرهای سفید کننده خانگی، پراکسیدهای آلی مانند بنزول پراکسید، پراکسی استیک استر و کتون هایی همچون متیل اتیل کتون به کار می رود.
از آب اکسیژنه برای جلادهی مس، آهن و فولاد نیز استفاده می شود و غلظت 70% آن برای برخی اکسیداسیون های آلی و غلظت 90% آن نیز برای صنایع نظامی و فضایی تولید می شود.
