همان‌طور که از نام این مجموعه‌ها پیداست، شتابدهنده قرار است به استارت آپ‌ها برای رشدشان شتاب ببخشد. این شتابدهی ممکن است با تخصیص منابع (مادی یا معنوی) در هر یک از مراحل رشد استارت آپ (امکان‌سنجی، توسعه، معرفی، رشد یا بلوغ) اتفاق بیفتد. در حقیقت یک شتابدهنده، مرکزی است که امکان رشد سریع و صحیح شرکت‌های استارت‌آپی نوپای زیرمجموعه خود را مهیا می‌سازد و اصلی‌ترین رسالتش تقویت این استارت آپ‌ها و تبدیل آنها به شرکت‌های توانمند است تا پس از پایان بهره‌مندی از حمایت شتابدهنده، بتوانند به تنهایی در بازار رقابت و رشد کنند.
اگر استارتاپ‌آپ ایده خوبی داشته باشد و مقیاس‌پذیر باشد، می‌توان رشد آن را پس از تجاری‌سازی و ورود به بازار تخمین زد. شتابدهندهها نیز براساس همین منطق تیم‌هایی که تصور میکنند موفق خواهند بود را انتخاب میکنند و با رشد آنها در حقیقت سهام خود را رشد می‌دهند. مزیت بهره‌گیری از حمایت شتابدهنده (حمایت مالی، آموزشی، قانونی و حقوقی) برای تیم‌های استارت آپی، بهره‌مندی از امکانات مالی و راهنمایی خبرگان حوزه‌های مرتبط با ایده‌شان است. در حقیقت یک استارتاپ با یک تیم و ایده شروع می‌کند و می‌تواند با کمک شتابدهنده آن را تبدیل به شرکتی بزرگ با ارزش میلیاردی کند.
شتابدهنده استارتاپ، در واقع مجموعه و مکانی است که استارتاپها در مرحله اول می‌توانند برای گرفتن مشاوره و راهنمایی لازم به آنجا بروند و به شبکه‌های مربوطه دسترسی پیدا کنند تا به رشد مناسب و سریع آنها کمک کنند.
دنیای امروز، دنیای کارآفرینی است. امروزه استارتاپها توانسته‌اند در سطح جهانی تبدیل به کسب و کار چند میلیون دلاری شوند. در کشور ما نیز کارآفرینان به سرعت خود را با موج استارتاپها در سطح جهانی همراه ساخته‌اند. کسب و کارهایی مثل تخفیفان، دیجی‌کالا، و کافه بازار خیلی سریع موفقیت خود را نشان دادند و چنان جوی ایجاد کردند که حتی واشنگتن پست نیز در خصوص استارتاپ‌های ایران مقاله‌ای چاپ کرد. در این میان می‌خواهیم به موضوع شتابدهنده بپردازیم و بگوییم نقش موثر شتابدهنده در کسب و کار چیست؟
اجازه بدهید بر یک نکته تاکید کنیم: اصطلاح شتابدهنده استارت آپ یا شتابدهنده کسب و کارهای نوپا یا Startup Accelerator اصطلاح دقیق‌تری است. چون معمولاً شتابدهنده ها در مراحل اولیه عمر کسب و کارها به آنها کمک میکنند. اما از آنجا که هم در زبان فارسی و هم انگلیسی، در کنار شتابدهنده استارت آپ از شتابدهنده کسب و کار هم استفاده می‌شود، ما هم در استفاده از این دو اصطلاح، وسواس چندانی نشان نمی‌دهیم.
با توجه به اینکه سازمان‌ها و مکانیزم‌های مختلفی برای حمایت از استارت آپ‌ها وجود دارند و فعالیت میکنند، مهم است که تفاوت شتابدهندهها را با بقیه‌ی مکانیزم‌های حمایتی (و به طور خاص با مراکز رشد) بدانیم.
محور اصلی فعالیت یک شتابدهنده کسب و کار چیست؟
شتابدهنده در واقع شرکت‌هایی هستند که ایده‌های جدید را مطالعه کرده و روی آنها سرمایه‌گذاری میکنند. این شرکت‌ها به ایده‌پردازان کمک میکنند تا بتوانند با کمک آنها ایده‌های خود را به مرحله اجرا درآورند. آنها در ابتدا ایده‌ها را بررسی میکنند و از میان آنها ایده‌های برگزیده را گلچین کرده و مورد حمایت قرار می‌دهند.
روند کار به این صورت است که پس از انتخاب ایده برتر، شتابدهنده مبلغی را در اختیار استارتاپ قرار می‌دهد و استارتاپ به همراه تیم خود برای اثبات طرحش و به مرحله تجاری رساندن آن چند ماه زمان دارد. در عوض این کمک مالی که شتابدهنده به استارتاپ می‌کند، درصدی از سهام استارتاپ را نیز برمی‌دارد.
علاوه بر کمک مالی، شتابدهنده امکانات و حتی فضا در اختیار استارتاپ منتخب قرار می‌دهد و هم‌چنین مربیان و مشاوران حرفه‌ای نیز بر کار تیم‌ها نظارت میکنند و تجربیات خود را در اختیار آنها قرار می‌دهند.
تعریف شتاب دهنده کسب و کار و نیز مرکز رشد به شکلی است که به سادگی نمی‌توانیم از نخستین شتابدهنده یا نخستین مرکز رشد صحبت کنیم.
تاریخچه شتاب‌دهنده‌های استارت آپ
این نوع از تعامل بین سرمایه گذاران و صاحبان منابع، با استارت آپ‌ها، قاعدتاً قدمت طولانی دارد.
اما به هر حال، اگر مراکزی را که دقیقاً از عنوان شتابدهنده استفاده کرده‌اند و با چارچوب امروزی شتابدهندهها هم شباهت دارند در نظر بگیریم، می‌توانیم بگوییم Y Combinator و TechStars، نخستین شتابدهنده‌هایی بودند که به شکل جدی و حرفه‌ای در این زمینه فعالیت کردند.
تاریخ آغاز مجموعه‌های شتابدهی به دهه 1340/1960 باز می‌گردد. اما شتابدهنده با مفهوم امروزی اولین بار در سال 1384/ 2005 در آمریکا شکل گرفت. وای کامبینیتر (Y Combinator) اولین مرکز شتابدهی است که با هدف ایجاد فضای رقابتی و کشت ایده‌ها، به استارت آپ‌ها سرمایه (انسانی و مالی) می‌بخشید. از نمونه استارت آپ‌های موفقی که امروزه به شرکت‌های بزرگی تبدیل شده‌اند می‌توان به دراپ‌باکس (dropbox)، ایربی‌ان‌بی (airbnb) و وی‌پِی (wepay) اشاره کرد.
روش کار شتابدهندهها ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد، اما عموما چهار مرحله را طی میکنند. مرحله نخست «انتخاب اولیه» است. در این مرحله هر شتابدهنده با فراخوان عمومی به دنبال انتخاب استارت‌آپ‌های با ظرفیت بالا برای آماده‌سازی می‌گردد که معمولا یک تا سه ماه طول می‌کشد. این انتخاب ممکن است توسط مدیران با همکاری مربیان صورت بگیرد. مرحله دوم «آماده‌سازی» است که بسته به نوع فعالیت استارت‌آپ‌ها ممکن است متفاوت باشد. با کمک شتابدهنده (دوره‌های آموزشی و راهنمایی مربیان) استارت آپ‌ها با مفاهیم ابتدایی کسبوکار، قراردادها و روش‌های رشد آشنا می‌شوند. با تکیه بر امکانات مالی و منابع انسانی که شتابدهنده در اختیار تیم‌ها می‌گذارد، ساختار استارت‌آپ‌ها بهبود یافته و از میان آنها تیم‌های مستعدتر که رشد بهتری داشته‌اند برای مرحله بعدی انتخاب می‌شوند. در این مرحله که به آن «دوره شتاب» می‌گویند، استارت آپ‌های باقیمانده با دریافت مبلغی (بین پنج تا 20 هزار دلار معادل 20 تا 80 میلیون تومان) درصدی از سهام خود را به شتابدهنده می‌دهند (این سهام معمولا بین 5 تا 20 درصد است). در دوره شتاب، استارت‌آپ قرار است به مرحله معرفی برسد و بتواند وارد بازار شود. برای تجاری‌سازی ایده معمولا یک دوره چهار تا 9 ماهه نیاز است. مرحله نهایی «معرفی به سرمایه‌گذار» است که در اصطلاح به آن «روز نمایش» یا دمو دِی (Demo Day) می‌گویند. در این روز استارت‌آپ‌هایی که دوره شتاب خود را به پایان رسانده‌اند، کسب‌وکارشان را به سرمایه‌گذار ارائه میکنند و در صورت موفقیت، اعتبارهای میلیاردی جذب خواهند کرد تا بتوانند استارت‌آپ خود را به شرکتی بزرگ تبدیل کنند.
برنامه شتابدهی یک مجموعه شتابدهنده چگونه است؟
جهانی کردن کسب و کار نو می‌تواند دلهره‌آور باشد، ولی برنامه‌های شتابدهنده قطعا می‌تواند به این روند کمک کند. مدت زمانی که هر شتابدهنده برای برنامه‌هایش ارائه می‌دهد از یک شتابدهنده تا شتابدهنده دیگر متفاوت است اما، اکثر برنامه‌ها ۳، ۶ یا ۹ ماه طول می‌کشند و روند کلی آنها به شکل زیر است:
مرحله درخواست: معمولا باید به‌صورت آنلاین درخواست خود را برای برنامه شتابدهنده ارسال کنید و اگر ایده و تیم شما به‌قدر کافی خوب باشند، از مرحله اول بررسی گذر می‌کنید و از شما دعوت میکنند تا شخصا به دفتر مجموعه شتابدهنده بروید و پروژه خود را ارائه کنید.
هفته استقبال و خوش‌آمدگویی: در صورت پذیرفته شدن، معمولا در ابتدا به مدت یک هفته شما را با تیم شتابدهنده، شرکای مرتبط، سرمایه‌گذاران یا مربیان و سایر کارآفرینانی که همراه شما در این برنامه شرکت خواهند کرد آشنا میکنند.
مربیگری، مربیگری، مربیگری: این در واقع همان مکانی است که تمام شتابدهندهها معمولا برنامه خود را براساس اهداف خاص خود توسعه می‌دهند. این برنامه به شما در پیدا کردن نقاط ضعف‌تان به‌عنوان یک شرکت و همکاری با یکدیگر برای برطرف کردن آنها و کمک به غلبه بر موانع کمک می‌کند. برنامه شتابدهی می‌تواند در قالب مشاوره واقعی و مربیگری از طرف تیم شتابدهنده باشد. این برنامه سعی در آشناسازی شما با سرمایه‌گذاران خاص که به حوزه کاری شما علاقمند هستند دارد و کمک می‌کند تا به سرمایه‌گذاری خطرپذیر دست یابید.
روز نمایش نسخه (Demo Day): اکثر شتابدهندهها در آخر تمام برنامه‌ها یک روز را برای نمایش نسخه آزمایشی اختصاص می‌دهند، و این روزی است که شتابدهنده معمولا کل شبکه خود را برای تماشای گام‌های استارتاپ دعوت می‌کند تا همه شاهد پیشرفت تیم استارتاپی در برنامه باشند و آن را در ایجاد ارتباطات کاری لازم کمک کنند.
منبع درآمد شتابدهندهها کجاست؟
مثل تمام کسب و کارها، این مدل نیز می تواند متفاوت باشد اما، درآمد شتاب‌دهنده‌های استارتاپها در قالب مالکیت شرکت است. این بدین معنی است که اگر شرکت شما برای شرکت در دوره برنامه شتابدهی پذیرفته شد، ممکن است شتاب دهنده درصدی از شرکت شما را از آن خود کند. برخی از شتاب دهنده‌ها حتی برای خدمات خاصی هم که می‌دهند پول مطالبه میکنند که این چندان معمول نیست.
چه کسانی متقاضی برنامه‌های شتابدهندهها هستند؟
دلایل زیادی وجود دارد که یک استارتاپ باید درخواست برنامه شتابدهنده را مدنظر قرار دهد اما، قاعده کلی این است که شما باید شروع کنید تا کسب و کار خود را به واقعیت تبدیل کنید. منظور این است که شما ایده قوی دارید، تحقیقات اولیه بازار را انجام داده‌اید، یک تیم بنیادی دارید، اولین پیش‌نویس مدل کسب و کارتان را نوشته‌اید، و شاید در حال حاضر با مشتریان احتمالی خود نیز صحبت کرده باشید.
درخواست دادن برای یک شرکت شتابدهنده مثل یک مصاحبه شغلی است. در واقع، این یک رقابت است و شما می‌خواهید مطمئن شوید که به‌بهترین شکل ممکن دیده می‌شوید. در این‌جا نکاتی را بیان می‌کنیم که می‌تواند در پذیرفته شدن طرح و درخواست شما کمک‌کننده باشد.
1. برنامه خود را با شتابدهنده خاص تطبیق دهید. وقتی یک درخواست تهیه می‌کنید و آن را به تمام شتابدهندهها ارسال می‌کنید، کاملا مشخص است. کسانی که این کار را انجام می‌دهند، به‌ندرت به مرحله بعد می‌رسند.
2. درخواست خود را به‌صورت فایل پی.دی.اف ارسال کنید. ارسال درخواست به‌صورت فایل پاورپوینت یا کینوت، خوب نیست و امکان دارد در اجرای آن به مشکل برخورد کنید. فایل پی.دی.اف این اطمینان را به شما می‌دهد که فردی که درخواست شما را می‌خواند آن را به‌ترتیبی که شما دلتان می‌خواهد خواهد خواند.
3. درخواست را به‌طور کامل پر کنید. البته لازم نیست که تمام سؤالات را پاسخ دهید اما، هر چه اطلاعات بیشتری ارائه کنید، مجموعه شتابدهنده خیلی بهتر می‌توانند در خصوص درخواست استارتاپ شما تصمیم‌گیری کند.
4. سعی کنید که متفاوت باشید، آن شتاب‌دهنده‌ای که درخواستتان را برایش می فرستید، قبل از شما ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ طرح و درخواست را خوانده است. بعد از مدتی همه درخواست‌ها برایشان یکی به‌نظر می‌رسد.
شرکت کسب و کار نوپای فردا مستقر در ایستگاه نوآوری شریف، در حوزه تبلیغات و تجارت الکترونیک مشغول به فعالیت می‌باشد و ماموریت خود را حمایت و شتابدهی استارتاپها و ایده‌های کسبوکار تعریف کرده است.
