خواندن ۵ دقیقه·۲ سال پیش

علم و دانش امام صادق علیه السلام

منبع : کتاب الگوهای فضیلت آیت الله ابراهیم امینی .

یکی از بزرگ ترین مسئولیّت های امامان معصوم، نشر علوم و معارف و مکارم اخلاق و فقه اصیل اسلام بود که از پیامبر گرامی اسلام فرا گرفته بودند. همه ائمه اطهار، برای انجام دادن این مسئولیّت مهم، آمادگی کامل داشتند، ولی متأسفانه، از جانب خلفای جور، غالباً، با محدودیّت هایی مواجه بودند. خلفای جور، علاوه بر غضب خلافت، حتّی اجازه نشر علوم و معارف دین را که مورد نیاز مردم بود به آنان نمی دادند. پیروانشان نیز جرئت مراجعه به ایشان را نداشتند و ناچار بودند تقیّه کنند، مخصوصاً در زمان خلافت خلفای بنی امیه که جوِّ خفقان و وحشت بر امّت اسلامی حاکم بود و تبلیغات سوئی علیه علی ابن ابی طالب و اهل بیت انجام می گرفت، امّا در زمان امام باقر و امام صادق علیهم االسلام تغییراتی در جوِّ حاکم به وجود آمد. جوّ خفقان و وحشت، تا حدّی شکسته شد. مردم به مظلومیّت اهل بیت پی بردند و به علوم اصیل نبوّت که نزد ائمه ودیعه نهاده شده بود، احساس نیاز کردند.

حکومت بنی امیّه، رو به ضعف وتزلزل می رفت وناچاربودند از محدودیّت ها بکاهند.

اوائل دوران حکومت بنی عباس نیز چنین بود؛ زیرا، پایه های حکومتشان هنوز مستقر نشده بود، لذا ناچار بودند نسبت به اهل بیت پیامبر، آزادی عمل بیش تری بدهند.

با توجّه به جهات مذکور و شاید جهاتی دیگر، امام باقر و امام صادق علیهماالسلام از فرصت استفاده کردند و به نشر علوم و معارف و فقه اصیل نبوّت پرداختند.

امام صادق علیه السلام شاگردان و دانشجویان فراوانی را پرورش داد و هزاران حدیث را در فنون مختلف به آنان تعلیم داد که نمونه هایی از آن ها در کتب حدیث موجود است. اگر شما به کتب حدیث مراجعه کنید، خواهید دید، که بیش ترین احادیث، از این دو امام بزگوار نقل شده است.

در مناقب نوشته است: علومی که از حضرت صادق علیه السلام نقل شده از هیچ کس نقل نشده است. بعض اصحاب حدیث، نام راویان موثق آن جناب را گردآوری کرده اند که چهار هزار نفر بوده اند.[1]

در کتاب حلیة الأولیاء ابونعیم، نقل شده است که پیشوایان دین و علمای بزرگ، از جعفرابن محمّد، حدیث روایت کرده اند، مانند مالک بن انس، شعبه بن الحجاج، سفیان ثوری، ابن جریح، عبدالله بن عمرو، روح بن قاسم، سفیان عیینه، سلیمان بن بلال، اسماعیل ابن جعفر، حاتم بن اسماعیل، عبدالعزیز بن مختار، وهب بن خالد، ابراهیم بن طهان.

مسلم در صحیح خود از او نقل حدیث کرده و بدان ها احتجاح کرده است.[2]

دیگران گفته اند، مالک و شافعی و حسن و صالح و ابوایوب سجستانی و عمرو بن دینار و احمد بن حنبل نیز از جعفر بن محمّد حدیث دارند.

مالک بن انس گفته است: «تاکنون دیده و شنیده نشده که کسی از جهت فضل و علم و عبادت و پرهیزکاری، افضل از جعفر صادق باشد.».[3]

حضرت صادق علیه السلام فرمود: «آن چه در آسمان و زمین، و در بهشت و دوزخ، و در گذشته و آینده وجود دارد، همه را من می دانم، و از قرآن استفاده می کنم.». آن گاه دستش را باز کرد و فرمود: «این گونه خدا در قرآن فرموده: «فیه تبیان کلّ شی ء».[4]

صالح بن اسود گفته است: از جعفر بن محمّد علیه السلام شنیدم که می فرمود: «هر چه خواستید از من سؤال کنید، قبل از این که مرا نیابید؛ زیرا، بعد از من، کسی نمی تواند مانند من برای شما حدیث بگوید.».[5]

اسماعیل بن جابر، از حضرت صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: «خدای متعال، حضرت محمّد صلی الله علیه و آله را به پیامبری فرستاد و بعد از او پیامبری نخواهد آمد. کتابی را بر او نازل کرد و بعد از آن کتابی نخواهد آمد. در آن کتاب، کارهایی را حلال و کارهایی را حرام کرد. حلال و حرام خدا، تا قیامت، حلال و حرام خواهد بود. اخبار گذشتگان و آیندگان و این زمان، در این کتاب آسمانی است.». آن گاه سینه خود اشاره کرد و فرمود: «همه را ما می دانیم.».[6]

امام صادق علیه السلام می فرمود: «علوم ما، چهار قسم است: اندوخته های سابق؛ مکتوب؛ آن چه در قلب ما القا می گردد؛ آن چه در گوش ما گفته می شود. کتاب جفر احمر، جفر ابیض، مصحف فاطمه، کتاب جامعه، نزد ما است. هرچه مردم بدان نیاز دارند، در آن ها ثبت شده است.».[7]

ابن ابی الحدید می نویسد: «اصحاب ابوحنیفه، مانند ابویوسف و محمّد و...، علم فقه را از ابوحنیفه گرفتند. شافعی، شاگرد محمّد بن حسن بود که فقهش را از ابوحنیفه گرفته است. احمدبن حنبل، فقه خود را از شافعی فرا گرفته است، پس فقه او نیز به ابوحنیفه بر می گردد. ابوحنیفه علم خود را از جعفر بن محمّد علیه السلام فرا گرفته است.».[8]

مسعودی نوشته است: «ابوعبدالله جعفر بن محمّد، برای عامّه مردم و خواصّ، جلسه داشت. از اطراف بلاد می آمدند و از مسائل حلال و حرام و تفسیر و تأویل قرآن و احکام قضا سؤال می کردند. کسی خارج نمی شد که از جواب آن حضرت ناراضی باشد.».[9]