پیشرفت جوامع و به ویژه توسعه فناوریها و فضای مجازی، سبب شکلگیری جرایمی شده که درگذشته نه چندان دور به این شکل وجود نداشتند؛ جرایمی که با شکل و شیوه خاص ارتکاب خود و در عین حال به دلیل تحققشان در ابعاد بسیار متنوع و گسترده، سبب شدند، کشورهای مختلف از جمله ایران، به تعریف و تبیین آنها بپردازند و قوانین خاصی را نیز برای آنان ایجاد کنند. کلاهبرداری کامپیوتری یا رایانهای (Cyber fraud) یکی از این جرایم است که در فضای مجازی ارتکاب مییابد.
بيشترين هدف شكارچيان آنلاين كودكان و نوجواناني هستند كه از لحاظ عاطفي مشكلات عمدهاي را در خانواده خود دارند.
در واقع اين دسته از شكارچيان با ابراز همدردي با كودكان طرح دوستي با آنها ميريزند در حالي كه اين دوستي يك دوستي كاذب ميباشد.
شكارچيان آنلاين به راحتي با مشاهده پروفايل كودكان و نوجوانان در شبكههاي اجتماعي و چت رومها و بررسي اطلاعات آنها نظير مشخصات مدرسه، باشگاه ورزشي و حتي يك عكس ساده كه يك شخص با ماشين شخصي و يا خانوادگي خود در جلوي منزلش گرفته و براي دوستان به اشتراك گذاشته اهداف خود را مشخص مينمايند.
معمولا شكارچيان آنلاين از روشهاي متفاوتي جهت جلب اعتماد و مخفي نگه داشتن ارتباط فرزندان از والدين خود استفاده ميكنند كه مهمترين آنها عبارتند از: ارسال شارژ رايگان براي تلفنهاي همراه كه اين عمل به منظور مخفي نگه داشتن هزينه تلفن از والدين صورت ميگيرد.
از جمله موارد ديگري كه جهت جذب استفاده ميشود، ارسال عكسهاي شهوت انگيز براي نوجوانان است كه متأسفانه بسياري از قربانيان به اين روش مورد حمله قرار گرفتهاند.
ما نمیتوانیم همه چیز را تحت کنترل داشته باشیم. در عوض، باید فرزندانمان را مجهز به اطلاعات لازم کنیم. میتوانیم این کار را با اقدامات امنیتی از قبیل اجتناب از استفاده از برنامههایی آغاز کنیم که بهآسانی امکان برقراری ارتباط با غریبهها را فراهم میکنند، حسابهای مجازی را خصوصی نگهداریم و محدودیتهایی را در رابطه با این مسئله اِعمال کنیم که نوجوانان کجا و چه زمانی میتوانند از وسایل الکترونیکی استفاده کنند (مثلاً شبها وقتی در اتاقشان تنها هستند، اجازهی این کار را نداشته باشند). اما قدرتمندترین ابزار، تبدیل شدن به صدایی هدایتگر در سرِ فرزندانمان است. در نهایت، باید به آنها کمک کنیم تا کلمههای درست برای گفتن (یا تایپ کردن) را در موقعیتهای خاص پیدا کنند و تشخیص دهند که چه زمانی به کمک نیاز دارند. در مقامِ والدین، میدانیم که چنین اقداماتی مستلزم تکرار کردنهای بیپایان است، معمولاً تا زمانی که فرزندانمان پشت چشمی نازک کنند و بگویند: «خودم میدانم!» افزونبراین، چنین اقداماتی میتوانند پیچیده باشند؛ نوجوانان میخواهند که دوست داشته شوند و احساس تعلق کنند، به همین دلیل توجه مثبت از سوی فرد دیگر میتواند واقعاً برای آنها جذاب باشد. و افراد نفرتانگیز همیشه افرادی کاملاً غریبه نیستند؛ گاهی فرزند شما آنها را میشناسد و بعد از آن است که اوضاع عجیبوغریب یا ترسناک میشود.
نشانههاي مهم در معرض خطر قرار گرفتن كودكان
گرچه زير نظر داشتن كودكان به طور كامل امري دشوار به نظر ميرسد اما والدين با رعايت چند نكته كه در زير اشاره خواهد شد ميتوانند رفتار فرزندان خود را به منظور محافظت آنها در برابر شكارچيان اينترنتي كنترل نمايند.
* نشانههاي خطر
فرزندان زمان زيادي را به صورت آنلاين سپري ميكنند.
يافتن تصاوير و فيلمهاي غير مجاز بر روي سيستم كامپيوتر فرزندان.
دريافت تماسهاي تلفني، ايميل و هديه از طرف كساني كه شما آنها را نميشناسيد.
خارج شدن فعاليت فرزندان از حالت طبيعي.
سوييچ كردن صفحه در حال مشاهده كودكان زماني كه شما بر روي سيستم حضور پيدا ميكنيد.
استفاده از حسابهاي كاربري متعدد (ايميلهاي جانبي) توسط فرزندان شما.
رايجترين ابزارهايي كه توسط شكارچيان آنلاين جهت اغفال كودكان بر روي اينترنت استفاده ميشوند شامل اتاقهاي گفتگو، پيامهاي فوري و ايميل ميباشند.
هشدارهای کلیدی مخصوص خانواده ها:
شکارچیان آنلاین پیش از آنکه اطلاعات بیشتری بپرسند، اغلب بهصورت غیرمستقیم از زیر زبان شما حرف میکشند. اگر فوراً جلوی آنها را بگیرید، احتمالاً دست از تلاش برمیدارند. هر آنچه با آنها به اشتراک بگذارید باعث ادامهیافتن مکالمه میشود و به خاتمه یافتن آن کمکی نمیکند. گاهی ادعا میکنند اطلاعات شرمآوری از شما دارند تا با اخاذی شما را وادار کنند تصاویر دیگری برای آنها بفرستید (به این کار «اخاذی جنسی» میگویند)، اما فرستادن تصاویر بیشتر هرگز به چنین تعرضی خاتمه نخواهد داد و فقط باعث افزایش آن خواهد شد. و گرچه ممکن است چنین کاری در لحظه سرگرمی بیضرری بهنظربرسد، یک آدم واقعی آن طرف قضیه است که نیاتِ خوبی ندارد، بنابراین بهتر است او را دست نیاندازید و عصبانیاش نکنید.
ازآنجاییکه نوجوانان اغلب پیش از برقراری ارتباط با کسی در دنیای واقعی، در اینترنت با او صحبت میکنند، واقعاً احتمال دارد فردی که با در حال صحبت کردن هستند امن و مثلاً دوست یکی از دوستانشان باشد. گرچه این ارتباط میتواند کاملاً امن باشد، تشویق کردن او به برقراری ارتباط آنلاین بیشتر بدون آنکه بداند واقعاً در حال صحبت کردن با چه کسی است، میتواند به اشتراکگذاری دادههای شخصی بیشمار و ایجاد صمیمیت کاذبی بیانجامد که ممکن است باعث شود فرزند نوجوانتان احتیاط را کنار بگذارد. افزونبراین، گاهی شکارچیان تحقیق میکنند و از پروفایل افراد در شبکههای مجازی اطلاعاتی را دربارهی آنها کسب میکنند تا با استفاده از آنها اعتماد افراد را به خود جلب کنند. بنابراین ممکن است اینطور بهنظربرسد که شما را میشناسند، اما در واقع این طور نیست. نوجوانانی که تصاویر جنسی یا اطلاعات بسیار شخصی از خودشان را در اینترنت به اشتراک میگذارند، بیشتر در معرض خطر گیر افتادن در دامِ شکارچیان آنلاین قرار دارند.
تمرین مرزگذاری برای بچهها بسیار دشوار (و عالی) است. و گرچه اگر فردی شما را در دنیای واقعی میشناسد، بهتر است با او مؤدبانه رفتار کنید، در صورتی که به مرزهای شما احترامی نمیگذارد، شما هم مجبور به رعایت ادب در قبالِ او نیستید. بهتر است دسترسی او را محدود کنید و در امنیت باشید تا اینکه با او به خوبی برخورد کنید.
بعضی مواقع، مهمترین و قابلاعتمادترین محافظِ ما، حسِ غریزی ماست. بنابراین اگر احساس خوبی به ماجرا ندارید، به خودتان اعتماد کنید، حتی اگر به معنای آن باشد که باید رابطهی اینترنتیتان را با کسی که از او خوشتان میآید قطع کنید. هر درخواستِ عکسی (بهویژه با ژست خاص و جنسی) بهمنزلهی یک پرچم قرمز بزرگ است و بهترین کار در چنین مواقعی این است که از اینترنت خارج شوید و از فشار آنها خود را دور کنید تا بتوانید جلوی عملی شدن اهدافشان را بگیرید و فکر کنید.
نوجوانان و افرادی که در ابتدای دههی سوم زندگیشان هستند، در سن حساسی قرار دارند و گرچه به دنبال مستقل شدن از والدینشان هستند، طالب توجه مثبتی نیز هستند. چنین ترکیبی میتواند آنها را آسیبپذیرتر کند. از این مسئله اطمینان حاصل کنید که فرزندانتان در طول این سالها که گاهی شما را از خود میرانند، بیرون از خانواده، ارتباطات مثبت و افرادی را برای صحبت کردن دارند و از سوی آنها حمایت میشوند.
ما پیامهای گیجکنندهای را دربارهی صحبت کردن اینترنتی و ملاقات افرادی که در اینترنت با آنها میشویم برای بچههایمان میفرستیم. همیشه اطلاعات شخصیمان را در اینترنت و برنامههای دوستیابی، سایتها و اتاقهای چت کردن به اشتراک میگذاریم تا در نهایت با غریبهها آشنا شویم. افزونبراین، نوجوانان و افرادی که در ابتدای دههی سوم زندگیشان هستند و دچار پریشانیهای عاطفیاند، به صورت ویژهای آسیبپذیرند چون طالبِ توجه و ارتباط مثبتاند. بنابراین اگر متوجه شدید که فرزندتان غرق در خودش است، پنهانکاری میکند و تعاملات اینترنتیاش را از شما مخفی میکند، زمان آن رسیده که از او سؤالاتی کنید. گرچه درخواست برقراری ارتباط خارج از اینترنت از سوی شکارچیان نسبتاً نادر است، این اتفاق گاهی میافتد. بنابراین مهم است که از ارتباطات و فعالیتهای فرزندتان آگاه باشید.