چرا فرزندم به الگوبرداری از قهرمانان ملّی نیاز دارد؟
ما در کشور عزیزمان قهرمانان زیادی داشته و داریم که در ابعاد مختلف زندگی موفق بوده و به کمالات زیادی دست یافته‌اند.
کودکان و نوجوانان به این دلیل که هنوز هویّتشان به‌صورتِ‌کامل شکل نگرفته است بیشتر از هر زمان دیگری در زندگی‌شان به الگوبرداری نیاز دارند. آن‌ها درحالِ ساختن نظام ارزشی خود هستند. قهرمانان ملّی می‌توانند در انتخاب نظام ارزشی و حرکت در مسیر آن، الگوهای بسیار خوبی برای کودکان و نوجوانان باشند. در این یادداشت، به بررسی چرایی نیاز کودکان و نوجوانان به الگوبرداری از قهرمانان ملّی می‌پردازیم.
یادگیری مشاهده‌ای: طبق نظریه‌ی یادگیری مشاهده‌ایِ بندورا، انسان وقتی رفتاری را از یک الگو مشاهده می‌کند و اطلاعاتی از آن دریافت می‌کند، «یادگیری» در او شکل می‌گیرد. این یادگیری باعث هدایت رفتار و اعمال بعدی انسان می‌شود. هرچه منزلت الگوی یادگیری بیشتر باشد، تأثیر آن بر مشاهده‌کننده بیشتر خواهد بود. ما می‌توانیم کودکان و نوجوانان را با داستان و روایت زندگی قهرمانان ملّی آشنا کنیم و برای آن‌ها توضیح دهیم که قهرمانان ما در موقعیت‌های مختلف چه واکنشی از خود نشان داده و چگونه رفتار می‌کرده‌اند.
تقویت هویّت ملّی: زمانی که کودکان و نوجوانان با قهرمانان ملّی آشنا می‌شوند و از رشادت‌ها و حماسه‌های آنان آگاهی پیدا می‌کنند، احساس تعلّق بیشتری نسبت به کشور خود دارند و در ادامه‌ی راه و مسیر این قهرمانان ملّی تلاش می‌کنند.
” طبق نظریه‌ی یادگیری مشاهده‌ایِ بندورا، انسان وقتی رفتاری را از یک الگو مشاهده می‌کند و اطلاعاتی از آن دریافت می‌کند، «یادگیری» در او شکل می‌گیرد.”
تقویت عزّتِ‌نفس: کودکان و نوجوانان با الگوگیری از قهرمانان و قراردادن خودشان در مسیر آن‌ها عزّتِ‌نفس بیشتری را تجربه خواهند کرد. کودک یا نوجوان وقتی مشاهده می‌کند که هموطن او توانسته است تا این اندازه موفق عمل کند و در آزمون‌های مختلف سربلند باشد، احساس غرور می‌کند و چون این مشاهدات برای او مطلوب است؛ تلاش می‌کند با قهرمانان ملّی خود همانندسازی کند.
جلوگیری از الگوقراردادنِ قهرمانانِ بیگانه با فرهنگ ایرانی و اسلامی: کودکان و نوجوانان وقتی با قهرمانان ملّی در زمینه‌های مختلف آشنا می‌شوند، متوجه می‌شوند که اگر می‌خواهند قهرمانی را الگوی خود قرار دهند، این ظرفیت در داخل کشور وجود دارد و نیازی به الگوگیری از قهرمانانی ندارند که فرهنگشان با فرهنگ ایرانی و اسلامی همخوانی ندارد.
تقویت معنویت: بسیاری از قهرمانان ایرانی درکنارِ مدیریت، شجاعت و دلاوری‌هایی که داشته‌اند، به تقویت بُعد معنوی خودشان و رابطه‌ی عمیقشان با خدا پرداخته‌اند. معنویت و ایمان بسیاری از قهرمانان ملّی باعث شده رشادت‌های آنان رنگ‌وبوی دیگری به خود بگیرد و بُعد الهیِ آن برای همه مشهود باشد. ما می‌توانیم این ویژگی قهرمانان ملّی را برای کودکان و نوجوانان شرح دهیم و آنان را به الگوگیری از معنویت قهرمانان و رابطه‌ی آن‌ها با خدا تشویق کنیم.
تشکیل نظام ارزشی کودکان و نوجوانان بر پایه‌ی فرهنگ ایرانی و اسلامی: مطابق با نظریه‌ی رشد روانی-اجتماعی «اریک اریکسون»، کودکان و نوجوانان در این سن هنوز هویّت کاملی به دست نیاورده‌اند. آن‌ها به‌خصوص در طول دوره‌ی نوجوانی به نظام‌های فکری و ارزشی مختلف فکر می‌کنند و به مشاهده‌ی آن‌ها می‌پردازند تا تصمیم بگیرند به کدامیک باید معتقد باشند و طبق ارزش‌های آن رفتار کنند. در پایان دوره‌ی نوجوانی، هویّت باید کاملاً شکل بگیرد .آشناشدن با قهرمانان ملّی و الگوقراردادنِ آن‌ها به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا با نظام ارزشیِ قهرمانان ملّی آشنا شوند و در مسیر آن‌ها حرکت کنند.
آشنایی با قهرمانان ملّی و الگوبرداری از آن‌ها ثمرات محسوسی در رشد روانی کودکان و نوجوانان دارد. والدین و مربّیان نقش بسیار مهمّی در ارائه‌ی قهرمانان ملّی به کودکان و نوجوانان و چگونگی الگوگیری از آنان دارند. در یادداشت بعدی، به چگونگی آشناکردن کودکان و نوجوانان با قهرمانان ملّی و الگوگرفتن از آن‌ها خواهیم پرداخت.
منابع:
(سیف، علی‌اکبر (مترجم)؛ مقدّمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری؛ بخش یادگیری مشاهده‌ای بندورا؛ نشر دوران)(سیدمحمّدی، یحیی (مترجم)؛ روانشناسی رشد؛ بخش ششم: نوجوانی؛ نشر ارسباران)(ثنایی، باقر؛ «نظریه‌ی یادگیری اجتماعی»؛ فصلنامه‌ی تعلیم‌وتربیت: ۱۴)
