حتی از ماهی قرمز هم کمتریم

از وقتی تَب تلگرام، اینستاگرام بین ما ایرانی‌ها بالا گرفت، آن یک ذره حال نداشته‌ای که برای مطالعه داشتیم هم از بین رفت. کانال‌های تلگرامی و شبکه‌های اجتماعی، به جای دانش، توهم دانش ایجاد می‌کنند! ماهیت این اپلیکیشن‌ها به گونه‌ای است که مدام شما را ترغیب می‌کنند بین مطالب مختلف سوئیچ کنید. این کار مغز را با انبوهی از اطلاعات پراکنده و کوتاه، که حقیقتاً هیچ ثمری هم ندارند، خسته می‌کند. هر جا می‌روی، یک گوشی می‌بینی که بی‌وقفه در حال سوایپ شدن است؛ از این صفحه به آن صفحه، از این کامنت به آن کامنت، از این لینک به آن لینک... .

برهۀ توجه (Attention Span) به مقدار زمانی گفته می‌شود که انسان می‌تواند بدون حواس‌پرتی روی کاری تمرکز کند. مثلاً در حال خواندن یک کتاب هستید، هنوز پاراگراف اول را تمام نکرده‌اید، فکر و حواستان را جای دیگری می‌بینید. این یعنی برهۀ توجه پایینی دارید.

چند سال قبل مایکروسافت مطالعه‌ای با هدف بررسی تأثیر تکنولوژی و سبک زندگی دیجیتال روی میزان برهۀ توجه انسان انجام داد که نسخۀ کامل گزارش را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.

تصویر جالبی در این گزارش وجود داشت:

همانطور که می‌بینید در سال 2000 میانگین برهۀ توجه انسان 12 ثانیه بوده که این رقم در سال 2013 به 8 ثانیه کاهش یافته است؛ یعنی حتی 1 ثانیه کمتر از برهۀ توجه ماهی قرمز!

هرقدر میزان اطلاعات ورودی به مغز بیشتر و پراکنده‌تر باشد، میزان برهۀ توجه و به تبع آن کارایی فکری انسان کاهش می‌یابد. اینکه مدام چندین تب در مرورگر باز می‌کنید و از این تب به آن تب سوئیچ می‌کنید یا دائم بین کانال‌های تلگرامی و پست‌های کوتاه و پراکنده گشت‌وگذار می‌زنید، نشانۀ خوبی نیست! شاید در ظاهر احساس کنید که به یک اغناء فکری رسیده‌اید ولی در باطن اتفاق بدی می‌افتد.

اتفاقی که تاثیرش را به وضوح در هنگام خواندن یک کتاب چاپی احساس می‌کنید. نمی‌توانید روی مطالعه تمرکز کنید، مدام به فکر تمام کردن کتاب یا بهانه‌ای برای خلاصی از آن هستید. فکرتان از این شاخه به آن شاخه می‌پرد. چطور ممکن است چندین ساعت صرف پراکنده‌خوانی - یا همان هرزه‌خوانی - کنید ولی نتوانید 10 دقیقه یک کتاب را با حوصله بخوانید؟

جوابش ساده است؛ مغزتان تنبل شده است.

چه کنیم؟

راه‌هایی که به شخصه جواب گرفته‌ام:

• عجول نباشید؛ چه در غذا خوردن، چه در آشامیدن، چه در گفتار، چه در نوشتار، چه در کار و ... ؛ باور کنید آن یک‌ذره سریع راه‌رفتن‌ها، آن با عجله نوشتن‌ها و سریع غذاخوردن‌ها، هیچ سودی برای دنیا و آخرت شما ندارند؛ فقط لذت یک زندگی آرام را از خودتان می‌گیرید. زندگی نه دُوی ماراتن است نه مسابقۀ ماست‌خوری؛ پس لطفا اسلوموشن‌تر زندگی کنید؛
• به جای اینکه در اختیار تکنولوژی باشید، تکنولوژی را به اختیار خود در آورید. به قول یک دوست، از فیدخوان استفاده نکنید تا با اختیار خودتان به سمت محتوا بروید نه اینکه هر وقت اسمارت‌فونتان صدایش درآمد، بله‌قربان‌گو سراغش بروید. همین موضوع برای نوتیفیکیشن‌های گوشی و اپلیکیشن‌های نصب شده روی آن هم صادق است؛
• کتاب‌های طولانی و سخت بخوانید؛ از آن دست کتاب‌هایی که مغزتان را وادار به پردازش می‌کند. چه اشکالی دارد یک ساعت از ولگردی باسوادانۀ خود را صرف خواندن ریاضیات پیشرفته، فیزیک کوانتوم و فلسفه کنید! ضرر نمی‌کنید؛ تضمین می‌کنم؛ ?
• کارهای هنری انجام دهید؛ با خوش‌نویسی، طراحی و نقاشی، ضمن تقویت نیم‌کرۀ راست (یعنی بخش تصویری مغز)، میزان بردباری‌تان نیز افزایش می‌یابد.