آقای میان‌سالی به درمانگاه روان‌پزشکی آورده شده است. در توضیحاتش به پزشک اظهار می‌کند که چند ماه پیش یک افسر ارشد اطلاعاتی از روسیه به ایران آمده و تعدادی از پروژه‌های امنیتی روسیه را با او در میان گذاشته و برای اجرای پروژه‌ها از او درخواست کمک کرده است. بعد به چند نقطه روی بدن خود اشاره می‌کند و می‌گوید که از این محل‌ها میکرو‌چیپ به او تزریق شده و از همین طریق به صورت ذهنی با او ارتباط برقرار می‌شود و اصرار می‌کند که با عکس‌برداری رادیولوژی می‌تواند این موضوع را ثابت کند. او مبتلا به اسکیزوفرنی (schizophrenia) است.
اسکیزوفرنی چیست و چه علائمی دارد؟
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یکی از بیماری‌های اعصاب و روان است که تفکرات، احساسات و باورهای شخص را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مهم‌ترین مشخصه آن روان‌پریشی است. این بیماری علائم گسترده و متفاوتی دارد که به چهار دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:
1. علائم مثبت: علائم روان‌پریشی از جمله توهمات حسی، مثل شنیدن صداها و یا دیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارند. معمولا بیمار صدایی را در سر خود می‌شنود که با او حرف می‌زند و یا شخص یا چیزی را دائما در کنار خود می‌بیند؛ باورهای غلط، مانند اعتقاد به وجود میکرو‌چیپ در بیمار بالا یا اعتقاد به دسیسه چینی توسط اطرافیان و ... و کلام و رفتار نامنظم و بی‌هدف (معمولا بیمار کلمات معنا داری را به شکل نامنظم و بی‌معنی در کنار یک دیگر قرار می‌دهد و گاهی در میانه‌ی صحبت در مورد موضوعی به سراغ موضوعی دیگر می‌رود).
2. علائم منفی: کم شدن احساسات، عواطف و هیجانات (مانند کاهش علاقه به افراد و مسائل مختلف یا کاهش شدت ناراحتی و یا خشم)، کم حرف شدن، غرق شدن در افکار خود، منزوی شدن و ...
3. علائم شناختی: کاهش توجه و تمرکز، کاهش حافظه، از دست دادن توانایی تفکر انتزاعی، عدم درک سرعت، اختلال در درک مطالب کلامی (به عنوان مثال این افراد می‌توانند با دیدن اتفاقات، مطالب را درک کنند اما در شنیدن یک روایت درک کلامی ندارند.) و ...
4. علائم خلقی: حالات سرخوشی و یا افسردگی (در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بروز افسردگی نسبت به حالت سرخوشی بیشتر است.)، اضطراب و ...
بیماری اسکیزوفرنی چه مشکلات فیزیکی‌ای ایجاد می‌کند؟
شخص مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی ممکن است با تعدادی مشکلات فیزیکی از جمله مشکلات نورولوژیک، متابولیک و کاتاتونیا درگیر شود. به عنوان مثال او نمی‌تواند اجسام آشنا را صرفا با لمس کردن تشخیص دهد یا اگر چشم‌های او را ببندیم و عددی را کف دستش بنویسیم، نمی‌تواند آن عدد را تشخیص دهد. همچنین شخص مبتلا به اسکیزوفرنی با احتمال بیشتری به دیابت، چربی خون، فشار خون و مشکلات قلبی دچار می‌شود. در این افراد امید به زندگی بیش از ده سال کاهش می‌یابد.
اسکیزوفرنی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص بیماری اسکیزوفرنی توسط پزشک متخصص و بر اساس علائم بالینی و اظهارات خانواده و یا پرستار بیمار مطرح می‌شود و عکس‌برداری‌های رادیولوژی یا آزمایش‌های مختلف در تشخیص این بیماری جایگاهی ندارند. شخص باید تعدادی از علائم اصلی بیماری را به همراه از‌کار‌افتادگی برای حداقل 6 ماه (در صورت درمان نشدن) از خود نشان دهد تا بتوان تشخیص قطعی اسکیزوفرنی را بر روی او گذاشت. برای درمان این بیماری داروهای ضد روان‌پریشی مختلفی تجویز می‌شوند که البته در بیشتر موارد صرفا باعث کاهش علائم بیمار می‌شوند و درمان قطعی ایجاد نمی‌کنند. همچنین در کنار درمان دارویی، درمان‌های شناختی-رفتاری، آموزش مهارت‌های اجتماعی و ... نیز بسیار کمک کننده خواهند بود.
چه کسانی به بیماری اسکیزوفرنی دچار می‌شوند؟
علت ایجاد اسکیزوفرنی شناخته شده نیست اما مطالعات مختلف دو علت عمده تاثیرگذار در ایجاد این بیماری را بیان می‌کنند: ژنتیک و تاثیر برخی عوامل بر روی جنین در حین بارداری. به عنوان مثال احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی در شخصی که یکی از والدینش به این بیماری مبتلا هستند 10 درصد و اگر هر دو مبتلا باشند 40 درصد است. همچنین مادرانی که در دوران بارداری تغذیه‌ی مناسبی ندارند یا درگیر بیماری‌های ویروسی جدی می‌شوند فرزندانی به دنیا می‌آورند که با احتمال بیشتری در آینده به اسکیزوفرنی مبتلا خواهند شد.
اهداف درمانی در بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی چیست؟
چهار هدف اصلی در درمان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی وجود دارد:
1. کاهش تعداد یا پایدار شدن علائم. (عدم شدت یافتن علائم)
2. جلوگیری از بستری شدن بیمار در بیمارستان
3. تعدیل کردن داروها و هزینه‌های درمانی بیمار
4. توانایی حضور بیمار در مدرسه یا محل کار حداقل به صورت نیمه وقت
سخن آخر
بیماری‌های اعصاب و روان از جمله بیماری‌هایی هستند که شخص مبتلا و اطرافیان او را از نظر اجتماعی، اقتصادی و ... بسیار تحت فشار قرار می‌دهند. بنابراین بالا بردن آگاهی بیمار و اطرافیان او و همچنین سایر افراد جامعه در کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و خانواده‌ی آن‌ها تاثیر بسزایی دارد. فراموش نکنید که این بیماران و خانواده‌ی آن‌ها رنج بزرگی دارند و درک کردن شرایط این افراد مرهمی بر رنج آن‌ها خواهد بود.
اگر شما هم تجربه برخورد با یک بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی را دارید از این تجربه برای من بنویسید.
منابع:
1. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5), American Psychiatric Association, Arlington, VA 2013.
