کاظم کوکرم
با اینکه متاورس هنوز فراگیر نشده است، به نظر می‌رسد از داغ‌ترین موضوعات سال 2022 باشد. اکنون خیلی‌ها مایلند بدانند وقتی میلیاردها دلار برای ساخت و توسعه متاورس سرمایه‌گذاری می‌شود و سرمایه‌گذران می‌گویند آینده را در این حوزه می‌بینند، دقیقا از چه حرف می‌زنند و متاورس قرار است چه امکاناتی به زندگی ما اضافه کند.
بگذارید از خود واژه «متاورس» و مفهوم آن شروع کنیم. اصطلاح متاورس را اولین بار نیل استفنسون، نویسنده آمریکایی در سال 1371 شمسی/ 1992 میلادی در رمان «سقوط برفی» که در ژانر سایبرپانک (علمی – تخیلی پست مدرن) نوشته شده بود، ابداع کرد. قهرمان داستان در این کتاب یک هکر است که می‌تواند بین ویرانشهر لس‌آنجلس و دنیایی مجازی به نام متاورس که آواتارها در آن با هم در تعامل هستند، جابه‌جا شود. حالا حدود 30 سال گذشته و به طرز عجیبی به نظر می‌رسد مفهوم تخیلی استفنسون، از جهات بسیاری می‌تواند رنگ واقعیت بگیرد.
تعریفی که اکنون در فرهنگ واژگان انگلیسی آکسفورد برای واژه متاورس (metaverse) ارائه شده این است: «فضای واقعیت مجازی که کاربران در آن می‌توانند با محیطی که ساخت رایانه است و همین‌طور با سایر کاربران تعامل داشته باشند.»
در فارسی، برخی واژه «فرالَم» که از ترکیب دو واژه «فرا» و «عالم» ساخته شده را به‌عنوان معادل مناسبی برای متاورس پیشنهاد داده و به کار می‌برند.
تا این جای کار به نظر می‌رسد ایده استفنسون واقعاً هم دور از دسترس نبود.
گام بلند تغییر نام از «فیسبوک» به «متا»
وقتی فیسبوک در پاییز 1400 / 2021 نام خود را به متا تغییر داد، بسیاری از کاربران این پلتفرم متعجب شدند اما لحظه مهمی در تاریخ این شرکت بود. تصمیم بزرگی که از جاه‌طلبی‌های مارک زاکربرگ برای کسب و کارش خبر داد تا به این ترتیب بتواند نشان دهد می‌خواهد در توسعه فرالم پیشرو باشد. او همان موقع گفت شرکتش روی آوردن متاورس به زندگی مردم، کمک به برقراری ارتباط بهتر میان آنها، یافتن جوامع و رشد کسب‌وکارها متمرکز خواهد شد.
این را هم اشاره کنیم که استفنسون گفته است هیچ ارتباطی با کاری که فیسبوک در زمینه متاورس انجام می‌دهد ندارد. هرچند واقعیت این است که این غول فناوری از اصطلاحی استفاده می‌کند که او ابداعش کرده است.
البته متاورس فیسبوک تنها فرالم موجود نخواهد بود و به زودی فرالم‌های زیادی متولد خواهد شد. فیسبوک قرار است متاورس باشد، اما آنها فقط نسخه خود را از متاورس ارائه خواهند کرد. قضیه اینطور است که هر فرد یا سازمانی می‌تواند متاورس خود را بسازد، اما همه آنها با هم کار می‌کنند و با هم در ارتباط خواهند بود.
اکنون پرسشی که پیش می‌آید این است که چطور به فرالم دسترسی خواهیم داشت؟ پاسخش در کنسول بازی‌های ویدیویی یا هدست واقعیت مجازی نهفته است که این روزها جزو ابزارهای محبوب بسیاری از جوانان هستند. متاورس مفهومی در دنیای مجازی است که با یک هدست یا کنسول واقعیت مجازی مانند پلی استیشن به آن دسترسی خواهید داشت. چیزی شبیه به زندگی در یک بازی ویدئویی که در آن آواتار خود را دارید.
وقتی فرالم فیسبوک راه‌اندازی شود احتمالا یکی از بزرگ‌ترین‌ها در نوع خواهد بود. زیرا برندهای بزرگ و معروف دیگر هم ساکت نمی‌نشینند و برای ساختن فرالم خود به این رقابت بزرگ می‌پیوندند.
نمایشگاه دیجیتال نایک در رابلاکس
در شرایطی که فناوری پشتیبانی از متاورس‌های فردی توسعه می‌یابد، شرکت‌هایی که توانایی پرداخت هزینه‌های آن را دارند از بسترهای موجود بازی آنلاین به‌عنوان راهی برای ورود به متاورس استفاده می‌کنند. برای مثال شرکت نایک، دنیای مجازی یا متاورس خود را به نام «نایک‌لند» در بستری به نام رابلاکس (Roblox) راه‌اندازی کرده است.
اکنون میلیون‌ها نفر که بیشترشان جوانان هستند از رابلاکس در سراسر جهان استفاده می‌کنند. در رابلاکس یک آواتار ایجاد می‌کنند و در دنیای سه بعدی ساخته کاربران با هم تعامل دارند. بازیکنان می‌توانند بازی‌های خود را بسازند و همچنین آیتم‌های مجازی را بخرند، بفروشند و بسازند. حتی می‌توانند از آن آیتم‌ها برای تزئین آواتار خود در همان فضای مجازی استفاده کنند.
نایک می‌گوید ساختمان‌ها و زمین‌های داخل نایک‌لند از مقر اصلی آن الهام گرفته است و مناطقی برای جامعه فعال در رابلاکس وجود دارد تا مهارت‌های خود را ضمن رقابت در مینی‌گیم‌های مختلف محک بزنند. وجود یک نمایشگاه دیجیتال در رابلاکس به بازیکنان امکان می‌دهد آواتار خود را با محصولات ویژه نایک نمایش دهند.
اما نایک و فیسبوک تنها شرکت‌هایی نیستند که وارد فرالم شده‌اند. سال گذشته آی‌تی‌وی (ITV) و جان لوئیس (John Lewis) متاورس خود را در بازی ویدئویی فورتنایت (Fortnite) راه‌اندازی کردند. برای جان لوئیس در این بازی یک فروشگاه مجازی وجود داشت که بازیکنان می‌توانستند لوازم تهیه کنند و چراغ‌های کریسمس را برای کمپ مجازی خود روشن کنند.
ایده متاورس جهانی
در درازمدت، ایده کلی این است که شما می‌توانید از متاورس یک برند به متاورس برند دیگر بروید. این دنیاهای دیجیتالی به هم خواهند پیوست و در آن شما یک آواتار خواهید داشت و برای مثال با قصد خرید چیزی وارد متاورس نایک می‌شوید و پس از خرید، آن جنس را در منزل تحویل خواهید گرفت. البته اینکه چطور می‌شود این متاورس‌های مستقل به هم بپیوندند همچون رازی ناگشوده است اما می‌توان انتظار داشت غول بزرگی همچون فیسبوک (متا) برای آن استانداردی ایجاد کند تا فرالم عظیمی ایجاد شود. این مفهومی دیجیتالی است و در طی 10 سال آینده یا حتی بیشتر یا کمتر، ظهور این دنیای دیجیتالی به هم پیوسته را خواهیم دید.
ظرفیت‌های عظیم فرالم
بنا به آنچه تا اینجا گفتیم ساز و کار خرده‌فروشی در فرالم تقریبا واضح است، اما ظرفیت‌های فرالم فراتر از اینهاست. برای مثال می‌توان از آن برای برگزاری رویدادها و جلسات مجازی نیز استفاده کرد. مسلما گردهمایی‌های حضوری به قوت خود باقی خواهند ماند اما گردهمایی در فرالم و آدم‌هایی که با آواتار خود در این رویدادها حاضر می‌شوند هم می‌تواند در کنار آنها آغاز به‌کار کند. برای مثال، هر کسی می‌تواند به کنسرت خواننده محبوب خود در متاورس برود و به این ترتیب مجبور نیستید خانه را ترک کنید، اما همیشه تقاضا برای دیدن اجراها به صورت حضوری وجود خواهد داشت. صدای واقعی خواننده و سازها را در محل کنسرت حضوری می‌توانید بشنوید و احتمالاً نسخه تکراری‌اش را در فرالم خواهید داشت. بنابراین اگر خواننده باشید می‌توانید هم شنوندگان زنده و هم شرکت‌کنندگان مجازی را در کنسرت خود داشته باشید.
در این میان فرصت‌های تجاری برای شرکت‌های کوچک‌تر، کماکان محدود است. اما همزمان با توسعه متاورس پیش می‌رود، کم‌کم اهمیت جغرافیا برای ارتباطات تجاری کنار می‌رود. کارشناسان معتقدند در سال 2022 شاهد تعداد فزاینده‌ای از شرکت‌هایی خواهیم بود که سوار قطار متاورس می‌شوند. کم‌کم افراد بیشتری متاورس‌های کوچک خود را خواهند ساخت و این حوزه جذاب که هنوز برای اغلب مردم صرفا نوعی نظریه‌پردازی به نظر می‌رسد در زندگی ما هر چه بیشتر رنگ واقعیت خواهد گرفت.
با گذشت قریب به 31 سال از راه‌اندازی شبکه جهانی وب برای عموم مردم، اکنون نمی‌دانیم آیا ظهور فرالم هم ممکن است همچون آمدن اینترنت، جهان ما رو زیر و رو کند یا خیر. این اتفاق مهمی است که رخ دادنش به گذشت زمان و صرف بودجه‌های عظیم نیاز دارد.
جهان ما پس از متاورس
از همین حالا مطمئن باشید ده سال دیگر بچه‌های شما در دنیای متاورس بازی می‌کنند و حتی وقتی به سن ازدواج برسند ممکن است نخستین بار نامزد خود را در متاورس ببینند! اما به هر حال این به معنی پایان ملاقات‌های حضوری نیست و همیشه جایی برای ارتباط‌های رو در رو خواهد بود.
شرکت‌ها هزینه زیادی برای توسعه فرالم می‌کنند و در پشت صحنه سرمایه‌گذاری زیادی روی ارتقای فناوری برای پشتیبانی از آن انجام می‌شود. شما ابتدا باید بتوانید فرالم را بسازید تا در گام بعدی از آن بهره برداری کنید. بهترین کاری که امروز کسب‌وکارها می‌توانند بکنند این است که با تحولات کلی در حوزه متاورس همراهی کرده و به دنبال هر فرصتی باشند تا ببینند چطور می‌توانند در آن مشارکت کنند.
مسلما در فرالم فرصت‌هایی برای همکاری میان برندها وجود خواهد داشت. این تجربه خرید جدیدی خواهد بود که جایگزین خریدهای حضور نمی‌شود، اما در هر حال تجربه کاملا جدیدی شکل خواهد گرفت.
*این نوشتار با حمایت زیتل تولید و منتشر شده است.
