شکل‌گیری خزانه شالی

اولین مرحله از کشت برنج ایجاد خزانه است. خزانه‌ی برنج جاییه که بذر برنج تبدیل به نشا شالی (جوانه قابل کشت) میشه. چون که بذر در شرایطی که غرق در آبه توانایی رشد و جوانه زدن نداره پس اول بذرها رو توی یک سطح کوچیک‌تر، کنار هم می‌کارند و بعد از این‌که به نشا تبدیل شد؛ تو زمین اصلی نشا می‌کنند. 3 نوع خزانه برنج داریم:

1. سنتی: اندازه خاصی نداره یعنی یه تیکه از زمین رو در نظر می‌گیرند و توی آن بذر می‌پاشند. هیچ پوششی هم نداره.
2. خزانه ایستگاهی (جوی پشته‌ای یا ژاپنی): زمین به بسترهایی در اندازه مشخص تقسیم‌بندی میشه. این اندازه شامل عرض 1 تا 1.20 متر، طول 10 متر، ارتفاع 5 تا 10 سانتی‌متر و فاصله بین 2 بستر 20 سانتی‌متر میشه. تو این روش بذر رو روی پشته می‌پاشند و آب به صورت نشتی به بذر میرسه.
3. خزانه جعبه‌ای (مکانیزه): بذرها رو توی جعبه‌های مخصوص می‌پاشند. تو هر جعبه خاک به ارتفاع 2 سانتی‌متر و به اندازه تقریبی 5 کیلوگرمه؛ که بعد از پاشیدن بذر نیم سانتی‌متر خاک روی آن می‌ریزند. بهترین خاکی که توی این روش میشه استفاده کرد، خاک لومی رسیه. بعد از این‌که بذرها جوانه زدند و سبز شدند؛ جعبه‌ها رو در کنار هم قرار میدن و با پلاستیک می‌پوشانند. در این روش برای کاشت هم از ماشین نشاکار استفاده میشه.

توصیه‌های لازم جهت ایجاد خزانه مناسب

قبل از ایجاد خزانه لازمه که به زمان و مکان و اندازه زمین مورد نظر دقت کنیم. برای زمان ایجاد خزانه تاریخ یکسان و دقیقی وجود نداره، هر محلی با توجه به شرایط آب و هوایی خودش اقدام به کشت میکنه. مهم‌ترین مورد در تعیین زمان مناسب اینه که زمانی باشه سردی اول فصل آسیبی به بذرها نرسونه . درواقع بهترین موقع برای اینکار وقتیه که میانگین دمای هوا 16 درجه سانتی‌گراد باشه. چون که بیشتر برنج‌ها به سرما حساس هستن.

شرایط مکان مناسب برای خزانه:

1. خاک خوب شخم خورده باشه
2. خاک هوموس داشته باشه (کود دامی که پوسیده شده)
3. جهتش لازمه که شمالی-جنوبی باشه تا نور بیشتری رو جذب کنه و بادهای شرقی-غربی خرابشون نکنن. به هیچ وجه هم تو سایه نباشه.
4. علف هرز نداشته باشه.
5. جایی باشه که آبیاری خزانه آسان باشه.

اندازه زمین مورد استفاده برای خزانه هم بستگی به مقدار زمین اصلی داره. برای هر یک هکتار زمین اصلی شالی‌کاری بسته به نوع خزانه‌ای که انتخاب می‌کنیم؛ به 250 مترمربع زمین یا 220 تا 230 جعبه نشا نیاز داریم.

چگونه زمین آماده کشت بذر می‌شود؟

در ابتدا حدود یک ماه قبل از بذرپاشی روی زمین کود دامی که کاملا پوسیده شده باشه می‌ریزیم. زمین رو با بیل یا تیلر به اندازه 15 تا 20 سانتی‌متر شخم می‌زنیم. بعد محل شخم شده را آبیاری می‌کنیم؛ به طوری که کل سطح خزانه در زیر آب باشه (مرحله غرقاب کردن) و در آخر یک بار دیگه با تیلر شخم می‌زنیم تا زمین گل‌آلود بشه (در اصطلاح محلی تول کردن زمین یا گل‌خرابی). زمانی که شخم دوم انجام میشه هم کود اضافه می‌کنیم؛ در این مرحله میشه از کودهای شیمیایی هم به جای کود دامی استفاده کرد.

کود مورد استفاده: قبلا کود های دامی استفاده میشده. البته در حال حاضر از ترکیب کودهای شیمیایی و دامی استفاده میشه. طبق الگویی  که کارشناسان کشاورزی اعلام کردن مقدار کود دامی که قراره استفاده بشه برای هر 100 متر مربع زمین بین 40 تا 50 کیلوگرمه و این مقدار برای کود شیمیایی برای همین مساحت از زمین، 1 تا 1.5 کیلوگرم فسفات آمونیوم و اوره و 1 کیلوگرم سولفات پتاسیم است.

شیوه آماده‌سازی و مقدار بذر مورد استفاده

برای نشای هر یک هکتار زمین کشاورزی حدودا نیاز به 50 تا60 کیلوگرم بذر داریم. ابتدا بذرهای سبک را از سنگین جدا می‌کنیم؛ به این صورت که توی یک ظرف مثلا 20 لیتری 5 کیلوگرم نمک حل کرده و بعد بذرها رو اضافه می‌کنیم. (برای اینکه مطمئن بشیم که غلظت محلول خوبه یک تخم مرغ را توی ظرف می‌اندازیم اگر تخم مرغ روی آب ماند و سطح آن به اندازه یک سکه بیرون از آب بود محلول مورد نظر مناسب است.) بذرهایی که روی آب میان رو جدا می‌کنیم و دور میریزیم چون سبک هستن بنابراین پوک هستن و جوانه نمی‌زنند. بذرهایی که در انتهای ظرف ماندند بذرهای مناسب کشت هستن. درنهایت بذرهای انتخابی رو با آب خالص آب‌کشی می‌کنیم تا هیچ اثری از نمک نداشته باشه.

بعد از آن بذرها رو ضدعفونی می‌کنیم. داخل کیسه می‌ریزیم و روی یک حصیر می‌گذاریم و و با یک کیسه دیگه روی آن رو می‌پوشانیم؛ البته بهتره که کیسه نصفه باشه که بعد از اینکه بذر آب جذب کرد به مقدار کافی جا برای جوانه زدن داشته باشه. هر صبح و هر شب با آب ولرم آب‌پاشی می‌کنیم تا حدود 2 روز یا حداکثر 7 تا 8 روز که بذرها جوانه بزنند. البته این زمان بستگی به دمای محیط داره که خیلی سرد یا بیش از اندازه گرم نباشه. دمای مورد تایید توی این مرحله حداقل 12 و حداکثر 25 تا 30 درجه سانتی‌گراده. همراه با آب‌پاشی کیسه‌ها رو تکان میدیم تا هوا به راحتی ردوبدل بشه تا بذرها بتونن جوانه بزنند. بذری که در نهایت قابل کشت در خزانه است حدود 1 تا 3 میلی‌متر جوانه و 2 تا 5 میلی‌متر ریشه داره. بذری خوبه که نسبت جوانه به ریشه 1 به 2  باشه.

درنهایت بذرهای جوانه زده را در خزانه ای که از قبل حاضر شده بود می‌پاشیم. براساس رطوبت اولیه خاک بعد از 3 تا 5 روز، روزها خزانه را با آب پر می‌کنیم و در ساعات گرم روز آب خزانه را خالی می‌کنیم. براساس رشد گیاه مدت زمانی که خزانه دارای آبه هم به تدریج بیشتر میشه. برای اینکه نشاهای ما در مقابل سرما آسیب نبینند و زودتر رشد کنند بهتره که روی آن‎‌ها رو با نایلون بپوشانیم. برای این کار میتونیم از کمان‌های چوبی یا فلزی با فاصله نیم متر از همدیگه استفاده کنیم. روی این کمان‌ها رو با نایلون بپوشونیم.

هوادهی

زمانی که خزانه را می‌پوشانیم لازمه که در ساعات مشخصی هوادهی انجام بدیم چون اگه تمام مدت روی نشاها پوشیده باشه ذخیره کربوهیدرات برنج کم میشه و احتمال بروز بیماری‌های شالی هم بیشتر میشه. به علاوه روزهایی که آفتاب شدیدتره هم دمای زیاد زیر نایلون باعث از بین رفتن نشا میشه. البته تا وقتی که نشا به اندازه کافی رشد نکرده نیازی به هوادهی نیست؛ بعد از این که نشاهای ما حداقل 2 برگ داشتند نیازه که در روزهای گرم 1 تا 2 ساعت و به تدریج با رشد گیاه این عمل 4 تا 5 ساعت انجام بشه. برای این کار پلاستیک دو سر خزانه را باز می‌کنیم. زمانی که نشا ما به اندازه کافی رشد کرد (حاوی 4 تا 5 برگ شد) روزها به طور کامل هوادهی انجام میشه و شب‌ها خزانه را می‌پوشانیم.

کود پاشی در خزانه شالی

کوددهی در خزانه برای هر خاک و گیاهی متفاوت است. اما به طور کلی 2 نوع کوددهی برای خزانه داریم. اول کودی که قبل از بذرپاشی ریخته میشه که قبلا توضیح دادیم. دوم کودی که برای رشد بهتر نشاها و جداسازی آسان‌تر آن‌ها از زمین استفاده میشه. کود سرک برای این منظور در 15 تا 20 روز بعد از اینکه بذر را پاشیدیم استفاده میشه. به ازای هر متر مربع از زمین خزانه نیاز به 5 گرم اوره هست.

مبارزه با علف‌های موجود در خزانه

برای مبارزه با علف‌های هرز در خزانه چند روش وجود داره. اول اینکه قبل از بذرپاشی در خزانه، زمین خزانه خوب شخم شده باشه که قبلا گفته شده. دوم اینکه بعد از رشد گیاه در خزانه از سموم علف‌کش مثل پروپانیل استفاده کنیم. البته در زمان استفاده از این سموم لازمه که یک روز قبل از سم‌پاشی و یک روز بعد از آن خزانه را از آب خالی کرده باشیم و همچنین تا یک هفته قبل و بعد از آن نیز از کود استفاده نکنیم. سوم اینکه سطح آب موجود در خزانه اگه تقریبا 5 سانتی‌متر باشه مثل خزانه‌های سنتی احتمال رویش علف‌های هرز خیلی کمتر میشه. و درنهایت اگه بازم این علف‌ها از بین نرفتند نیازه که وجین (کندن علف‌ها به صورت دستی توسط وجین‌گران) بشن.

انتقال نشا به زمین اصلی

در پایان زمانی که نشا به حد کافی رشد کرد میتونیم اون رو به زمین اصلی منتقل کنیم. نشاهایی که حدود 3 تا 4 برگ دارند آماده کشت هستن البته این بستگی به زمین اصلی که کشت در آن انجام میشه، داره. اگه سطح زمین شیب داشته باشه نیازه که نشای ما بیشتر رشد کنه.

برگرفته از لینک: https://kooppa.com