گوتیک کلمه‌ای فرانسوی است که در لغت به عنوان سبکی از معماری شناخته میشود که البته امروزه به عنوان سبکی از رمان نیز میان جامعه‌ی کتاب مشهور است، گونه‌ای از رمان که در قالبِ نامه نوشته شده و خبر از درون و حالات شخصِ نویسنده میدهد سبک گوتیک نام دارد. آثار اتوبیوگرافیک نیز برگرفته از زندگی‌نامه‌ی نویسنده به قلم شخص خودش می‌باشد یا همان خودنوشته.
سالهاست که زندگی مدرن، نامه‌نگاری را ما بین خانواده و دوستان برداشته است و در حال حاضر میل و اشتیاق افراد نسبت به احوال همدیگر را بوسیله تکنولوژی ارضا میکند. اما نباید از یاد برد که عمر جامه‌ی تکنولوژی بر بدنه‌ی زندگی زیاد نیست و حداقل تا سی سال گذشته این عمل در بین عموم رواج داشته. آن چنانکه همه‌ی مردم کاغذِ دستنویس خود را قاصد فواصل و مقاصد دور و نزدیک خود میکردند تا گویا و جویای حال خود و دیگران شوند. مادر با نامه از وضع فرزندش که دور از دسترسش بود آگاه میشد. پدر با نامه به حمایت مالی و روحی فرزندش می‌پرداخت. دوستان با نامه، به رفاقت‌شان تحکم می‌بخشیدند و عشاقی که از یکدیگر جدا بودند هرچند با فاصله‌ی دور یا نزدیک بوسیله نامه پنهان و آشکارا باهم در تماس بودند. برای رسیدن به یک نقطه مشترک، نامه بود که مجدداً فرستاده و دریافت میشد.
اکنون تقدس این عمل مقدس، او را از زوال کاملش حفظ نگاه داشته و یاد و ارزشش را در کتاب‌ها به عنوان یکی از سبک های برجسته رمان‌نویسی مسخر کرده.
گوتیک گونه‌ی برجسته‌ای در عرصه رمان نویسی است که در آن نویسنده به وسیله نامه با مخاطب خود ارتباط برقرار میکند و جهت نامه ها را طوری هدایت میکند که ابتدا کالبد یا ظاهر کلی رمان در ذهن خواننده شکل بگیرد سپس با شرح دادن ماوقع به کالبدِ داستان، هدف و منظورش را جامه میکند و در ذهن به صورت اثری کامل به نمایش درمی‌آید.
انیمه‌ی محبوب و مشهور *بابا لنگ دراز* که برگرفته از رمانی با همین عنوان در سبک گوتیک، به نویسندگی جین وبستر است نمونه‌ی خوبی برای درک سبک گوتیک است. افرادی که تنها این انیمه را دیده‌اند لابد نمی‌دانند که رمان *بابا لنگ دراز* شامل نامه‌های متعددی است که شخصیت اصلی داستان یعنی جودی ابوت به مخاطبش که قَیّم نادیده اوست مینویسد. این کتاب را میتوان از برجسته‌ترین و محبوب ترین اثر گوتیک قرن مثال زد.
این سبک همواره مورد توجه‌ی مردم بوده. خوانندگان چه با فهم عامی و چه با دقت بالا، این سبک را از نظر و نقد ادبی میگذرانند. گوتیک در ایران نیز پیشرفت خوبی داشته و توانسته نظر مخاطبان را جلب کند و اندکی به سرانه کتاب‌خوانی کشور اضافه کند.
سبک گوتیک را میتوان سبک منعطفی دانست زمانی که با اتو بیوگرافی ترکیب شود. آنچنان که تصور کلیت و کالبد اصلی داستان را بر عهده شخص خواننده یا مقدمه کتاب بگذارد و تنها به شرح رخدادهای حاشیه‌ای و به شاخ و برگ بخشیدن ماجرا بپردازد. به عنوان مثال مرتباً کتاب های گوناگونی در غالب نامه‌های نویسندگان یا هنرمندان مشهور منتشر میشود که به گوشه‌ای از زندگی شخصی آنها مرتبط میشود. نامه‌هایی که خود فرد از حال و اوضاع خودش می‌نوشت و حتی فکر نمی‌کرد که روزی این نامه‌های سرتاسر شحصی چاپ شود و در معرض عموم قرار بگیرد. حالا که این روزها سبک گوتیک طرفدار زیادی جذب کرده برای انتشاراتی‌ها میانبر خوبی برای درآمد زایی بوده. به این صورت که به صرافت جمع آوری اسناد و مدارک می‌افتند و بعد از تکمیل و تدوین اسناد اقدام به چاپ میکنند. این نوع از کتاب ها به ویراستار هم نیاز ندارد چرا که ارزش این کتاب بر پایه‌ی خلوص اثر و لمس دستور نوشتاری صاحب نامه‌هاست. حتی عدم تصحیح اغلاط املایی هم بر لذت خوانش می افزاید و به آشنایی خواننده با تقاط ضعف صاحب اثر کمک میکند. تنها با یک نمونه‌خوانی ساده، اثر را به چاپ نهایی می‌فرستند.
یکی از معروف‌ترین این نوع، کتاب *نامه‌های سیمین دانشور و جلال آل احمد* است. انتشارات نیلوفر نامه‌های این دو نویسنده‌ی شهیر ایرانی را که به همدیگر میفرستادند، مجتمع کرده و با پیرایش و اندکی ویرایش که بتواند چهره‌ی آل احمد را در این اثر خنثی کند به چاپ رسانده. با این حال باید ذکر کرد که این کتاب جدا از وصف طولانی زندگی خصوصی و عادات و روزمرگی، شامل تحلیل ها و نقد های این دو از اوضاع، کتاب‌های چاپ شده در آن زمان و افراد برجسته‌ی آن دوره نیز می باشد. با این حال این اثر به شدت مورد توجه و علاقه قرار گرفته است. مع ذلک در ذات آدمیزاد نیروی جاذبه‌ی شدیدی در جذب حواشی وجود دارد و دانستن علایق و حاشیه توجه مخاطبان را بیشتر جلب میکند تا مسائل علمی.
v کتاب *طاهره، طاهره‌ی عزیزم*
نمونه‌ی زیبای دیگری از این قبیل آثار که طبق آمار به شدت مورد توجه عموم قرار گرفته و همواره تجدید چاپ می‌گردد کتاب * طاهره، طاهره‌ی عزیزم : نامه‌های غلامحسین ساعدی به طاهره کوزه گرانی* است. این کتاب در سال ۱۳۸۸ توسط نشر مشکی تهران به چاپ رسیده و تاکنون ۱۳ بار تجدید چاپ شده و شامل ۴۱ نامه از غلامحسین ساعدی به معشوقه‌ی خود، طاهره کوزه گرانی بوده که دانستن داستان پشت این کتاب خالی از لطف نیست.
در آذر ماه سال ۱۳۸۳ زنی سالخورده به نام طاهره که هیچگاه هم ازدواج نکرده بود، در محله مارالان تبریز از دنیا رفت. در منزل شخصی خودش در تبریز می زیست. خانه‌ای که راهروهایی به مانند راهروهای تئاتر شهر داشت. مملو از عکس های هنرمندان و سینماگران برجسته‌ی جهان و کتب
متعدد. بعد از مراسم ختم، مهرداد عزتی، خواهرزاده‌ی خانم کوزه گرانی، در پستوی خانه‌ی خاله‌اش صندوقچه‌ی شکیلی یافت. بعد از گشودن در صندوق، با نامه‌ها و عکس هایی برخورد کرد که با نظم و سلیقه‌ی دلنشینی مرتب شده بودند. در صدر تمام این نامه‌ها * طاهره‌ی عزیزم* و در انتهای آن امضایی که به شکل حروف غ ، در کنار نام غلامحسین ساعدی، به رشته تحریر درآمده بود. نامه‌ها، مضمون عاشقانه‌ی خالص ومومنانه‌ای را در قبضه داشت. گویی که اشتیاق یافتن این گنجینه تنها با نشر آن در میان عموم سامان می‌یافت. گرچه محتوای این کتاب، همانند از این قبیل آثار بود اما سلیقه‌ی بکار رفته در نشر این اثر توسط ناشر خالی از تحسین نیست.
از جمله صفحه‌آرایی کتاب که برگرفته از یکی از نامه های این مجموعه بود. نامه ای دو صفحه ای که غلامحسین ساعدی در هر صفحه‌اش ۱۵۲ بار نام” طاهره” را با نظم خاصی مینویسد و نامه را با جمله‌ی ((طاهره عزیز من، طاهره تنهای من، طاهره‌ام، دوستت دارم)) و امضا به پایان میبرد.
همراه کتاب، پاکت‌نامه‌ای که شامل ۸ قطعه عکس قدیمی که به ساعدی و کوزه گرانی متعلق است، ضمیمه شده. عکس هایی مربوط به دوره جوانی این دو عشاق که به نظر میرسد یادگار همان دوران آمد و شد نامه هاست.
نامه‌ها، هم به صورت چاپی درآمده و هم به صورت دستنویس که در کنار نسخه‌ی چاپی آن آپلود شده، بدون هیچ سانسوری.
و مورد آخر اینکه نامه‌ها کوتاه است و بیشترحاوی احساسات شخصی است. بروز عشق و بی‌ریایی ساعدی به عنوان عاشق، خشوع و خضوعی که به عنوان نویسنده توانسته به قواره متون ببخشد بسیار مورد توجه است.
وجود و دقت به این موارد به فهم زیبایی شناسی کتاب و درک سبک اثر به عنوان منظومه ای رمانتیک سهولت می بخشد.
گرچه این انتشارات با قبول این مهم، ریسک بزرگی را به دوش گرفته است اما در چاپ این اثر به شعور مخاطب توجه بیشتری نسبت به انتشارات دیگر داشته. خیلی از دوستان و نزدیکان ساعدی در صحت این مجموعه در شک هستند زیرا توانایی والای ساعدی در نویسندگی و همچنین ذهن روشنی که داشته با محتوای مکتوب شده کتاب مغایرت دارد. همچنین وجود بعضی از غلط های املایی و دستوری به آتش این شائبه دامن بیشتری میزند. در کنار این ها، جوامع ایرانی نفس این عمل را نادرست دانسته و با افشای عشق دو فرد در انظار عموم مخالف هستند. علی ای حال نباید احساسات گیرا و خالصانهِ خفته در متن را نادیده گرفت. التماس های عاشق به معشوق و آن روند پاک عشق که در کتب چند صد ساله خوانده میشده در این کتاب به شکل کاملا قابل لمس، نو و امروزی مشخص است. ۴۱ نامه‌ای که تماما متعلق به ساعدی است و فقط دو بار تحت پاسخ معشوق قرار گرفته به تقدس اثر قوت می‌بخشد.
در هر صورت تکرار آثار از روی همدیگر تفاوت ها را از بین می برد. کتاب طاهره شامل متونی است که از اطناب پرهیز کرده و یک مجموعه‌ای منظم و درستی را تشکیل داده که خواننده از خواندن آن خسته نمیشود و با لذت به گواشتن اثر عاشقانه می‌پردازد.
این نوع از سبک ها که ترکیبی هستند و شامل اتوبیوگرافی در غالب نامه نگاری است را میتوان اثری مورد توجه دانست که از مرز گوتیک که در محدوده رمان است اندکی عبور میکند و به اتوبیوگرافی آغشته میشود. با این حال نمونه قابل هضمی برای تنوع آثار جهت جذب مخاطب و صعود سرانه کتاب خوانی کشور است.
کوثر مرادی کلاریجانی
