یکی از نکاتی که از مطالعات تاریخی برداشت می‌شود این است که روابط بین جوامع و تمدن‌ها را نمی‌توان و نباید یکسره و یکسویه بر پایه‌ی برخی تعصب‌های قومی و زبانی و نژادی و مذهبی و جغرافیایی و منطقه‌ای و مانند آن تحلیل کرد و توضیح داد.
یلدا، واژه‌ای‌ست غیرایرانی که بر یک آیین کهن ایرانی اطلاق و ماندگار شده است.
بغداد، کلمه و نامی‌ست ایرانی و معرّف یک شهر مهم که قرن‌ها پایتخت حکومت عربی عباسیان بوده و امروز نیز پایتخت کشور عراق است.
منشور کورش، در مقام یکی از اسناد مهم تاریخ ایران و هخامنشیان، به زبانی غیر از فارسی نوشته شده است.
کورش، به‌عنوان پایه‌گذار امپراتوری بسیار گسترده‌ی هخامنشیان، در حکومت خود از دو زبان عیلامی و آرامی برای نوشتن اسناد اداری استفاده می‌کرد. در حالی‌که زبان هخامنشیان، فارسی بود.
پادشاهان ساسانی در اوج قدرت خود برای نوشتن کلمه‌ی شاهنشاه در کتیبه‌ها از واژه‌ی غیرفارسی (ملکان ملک) استفاده می‌کردند.
به تصریح محقق برجسته، دکتر محمدجواد مشکور، ایرانیان در طول تاریخ، اغلب الفبای خود را از تمدن‌ها و فرهنگ‌های بین‌النهرین گرفته‌اند.
در منابع تاریخی، جغرافیایی، ادبی، سفرنامه‌ها و مانند آن که در دوره‌ی چندصدساله‌ی عباسی، به‌عنوان یک حکومت عربی نوشته شده و نویسندگان نیز اغلب، متون خود را به زبان عربی نوشته‌اند و بسیاری از نویسندگان نیز عرب بوده‌اند، همه جا با تعابیری روبرو می‌شویم که مفهوم خلیج فارس را می‌رساند.(بحر فارس)
عباسیان عرب بودند و بیش از پانصد سال حکومت کردند اما نام پایتخت خود، بغداد را که یک واژه‌ی ایرانی‌ست، تغییر ندادند. در حالی‌که هرگاه مطابق برخی ادعاهای بی‌پشتوانه و غیرعلمی، اعراب در پی نابودی زبان و فرهنگ و تمدن ایران بودند، دلیلی نداشت که در نخستن گام، نام ایرانی پایتخت یک حکومت عربی را تغییر ندهند و حفظ کنند.
این نمونه‌ها و صدها و هزاران مثال دیگر، گویای این واقعیت است که تاریخ را نمی‌توان یکسره بر پایه‌ی تقابل اقوام و ملت‌ها و نژادها تفسیر و تحلیل کرد. یکی از ویژگی‌های تمدن، قابلیت انتقال‌پذیری اجزا و عناصر آن است و بهتر است برای درک و برداشتی عمیق‌تر، به این ویژگی تمدن توجه کنیم.
اگر این روزها شاهد گسترش دعوا و تنش بر سر نام خلیج فارس هستیم، باید برکنار از فضای هیجانی و رسانه‌ای، پیشینه و پشتوانه‌ی تاریخی موضوع را در نظر آوریم تا به نتایجی واقعی و روشن برسیم و در دام تقابل و رویارویی ساختگی و بی‌پایه‌ی فارس و عرب نیفتیم.
حتی در اوج قدرت حکومت عربی عباسیان نیز کتاب‌های عربی نام خلیج فارس را با امانت‌داری و انصاف علمی و تاریخی ثبت و ضبط کرده و به آیندگان انتقال داده‌اند.
برخی محققان گفته‌اند نخستین بار انگلیسی‌ها در قرن بیست میلادی نامی جعلی را به‌جای خلیج فارس به‌کار بردند. این واقعیت تلخ می‌تواند بسیار هشداردهنده و قابل تأمل باشد.
