در روزگاری که خیلی چیزها سطحی و ساندویچی شده مطالعه و تحلیل تاریخی هم از این آفت در امان نبوده است.
فراوان می‌شنویم که نسخه‌ی یک موضوع، یک سلسله، یک دوره یا شخصیت تاریخی را در یک جمله‌ی کوتاه می‌پیچند:
هخامنشی این‌طور بود.
ساسانی آن‌طور بود.
اعراب فلان بودند.
قاجار چنان بود.
پهلوی چنین بود.
به‌راستی هرگاه چنین ساده می‌توان در تاریخ به نتیجه رسید و با صدور حکمی کلی تکلیف عالم و آدم را مشخص کرد، چه نیازی به مطالعه و بررسی صدهاهزار کتاب و مقاله و سند و تصویر و هزاران پژوهشگر و دانشجو و استاد و مرکز علمی و پژوهشی داریم؟
تاریخ و موضوع تاریخی چند ویژگی دارد:
ساده نیست، پیچیده است.
یک‌بُعدی نیست، چندوجهی‌ست.
سیاه و سفید نیست.
همیشه مطابق میل و موضع ما نیست.
تحلیل ساندویچی از تاریخ به اندازه‌ی ارزان‌ترین و بی‌کیفیت‌ترین ساندویچ هم ارزش ندارد.
