استریل کردن! فرآیندی که همواره در آزمایشگاه نیاز است تا انجام شود. مهم نیست آزمایشگاه شیمی باشد یا بیولوژی، میکروبیولوژی و پزشکی یا داروسازی، در هر صورت فرآیند استریل کردن ابزار آزمایشگاهی عمل مهمی است که قبل و بعد استفاده از تجهیزات انجام می‌شود. وسایل مختلفی مانند آون به این منظور وجود دارد، اما یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین آن‌ها، اتوکلاو است. این وسیله با مکانیسم خاص خود، بدون این که گرما را به صورت مستقیم منتقل کند باعث استریل شدن و از بین رفتن میکروارگانیسم‌ها می‌شود. اما اتوکلاو چگونه کار می‌کند و چه انواعی دارد؟ در ادامه با کیمیا طب گستر باشید.
همان گونه که گفتیم، این وسیله دستگاهی است که برای استریل کردن ابزار و تجهیزات آزمایشگاهی به کار می‌رود. ایده اصلی کارکرد آن، بر پایه استفاده از فشار و دمای بالا استوار است. این در حالی است که بسیاری از دستگاه‌های دیگر صرفا با دما کار می‌کنند.
در این دستگاه به جای اینکه فشار هوای داخل مخزن و دمای آن به حد مورد نظر برسد، از بخار آب استفاده می‌شود. این به آن دلیل است که طبق تحقیقات، بخار آب به میزان بسیار موثرتری نسبت به ذرات هوا می‌تواند فرآیند را به انجام برساند و آلودگی‌ها را بزداید.
نحوه عملکرد به این صورت است که ابتدا آب به شکل بخار در می‌آید. سپس این بخار به درون محفظه تزریق می‌شود. البته در این حین، نیاز است تا هوای موجود درون آن تخلیه شود. این امر به کمک پمپ‌ها و وکیوم صورت می‌گیرد. وقتی هوا خارج شد، درون محفظه بخار آب باقی مانده است. حال دما شروع به افزایش می‌کند. به طور عادی دمای آن به حدود 121 درجه سانتی گراد می‌رسد. همچنین فشار نیز به 1.2 بار خواهد رسید. این فشار و دمای بالا برای استریلازیسیون کافی است.
اما باید دقت کرد که این دستگاه تفاوتی با نمونه دیگری مانند آون دارد. درست است که استریلازیسیون به کمک آون نیز صورت می‌گیرد، اما علاوه بر کاربرد مختلف این دو دستگاه، عملکرد آن‌ها نیز متفاوت است. آون صرفا دما را افزایش می‌دهد. یعنی واسطه انتقال گرما درون آن، هوا می‌باشد. پس اولا نیازی به خلاء نیست و ثانیا دما درون محفظه آن بیشتر خواهد بود. تفاوت دیگر این دو دستگاه به فشار درون مخزن بر می‌گردد. فشار هوای درون مخزن استریل کردن آون به میزان قابل توجهی افزایش نمی‌یابد.
این دستگاه دارای انواع مختلفی است. هر کدام از این مدل‌ها به منظور استفاده خاصی طراحی شده است. در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد. البته شاید سوال کنید که درست است که انواع مختلفی از آن موجود است، اما چگونه می‌توان آن‌ها را به سادگی تهیه کرد؟ پاسخ، استفاده از خدمات شرکت کیمیا طب گستر، بهترین عرضه کننده محصولات و تجهیزات آزمایشگاهی است. با ما در تماس باشید!
اولین و رایج‌ترین مدل، اتوکلاو آزمایشگاهی است. از این مدل برای سترون کردن تجهیزات آزمایشگاهی و محیط‌های کشت استفاده می‌شود. وظیفه اصلی آن، از بین بردن تمام جانداران ذی حیات است، از باکتری‌ها و قارچ‌ها تا آغازیان و امثال آن. اتوکلاو آزمایشگاهی معمولا به صورت استوانه‌ای ساخته می‌شود.
همچنین لازم به ذکر است که این دستگاه دارای قابلیت تنظیم دما و فشار است. برخی نمونه‌ها می‌توانند فشار درون چمبر را تا 2 بار بالا ببرند. نمایشگری برای دما و فشار روی آن نصب شده است که می‌توان برحسب نیاز از آن بهره برد.
یکی از محل‌های مستعد آلودگی و رشد میکروارگانیسم‌های مضر، بیمارستان است. مطمئنا همواره شنیدن نام «بیمارستان» تداعی کننده شرایط تمیز و استریل شده است. برای استفاده بهینه و ایمن از وسایلی مانند پنس و وسایل سوچور در بیمارستان از این دستگاه استفاده می‌شود. کاربرد عمده اتوکلاو بیمارستانی در اتاق عمل است. به خصوص اتاق‌های عمل قلب، مغز و اعصاب و امثال آن.
انواع دیگر این دستگاه آزمایشگاهی
پیش‌تر چند نمونه از آن را معرفی و به صورت مختصر بررسی کردیم. اما باید بدانیم که انواع دیگری از آن نیز وجود دارد. در ادامه، دو نوع دیگر را نیز معرفی خواهیم نمود. این دو مدل علاوه بر کاربرد در رشته پزشکی، در آزمایشگاه‌های مختلف نیز استفاده می‌شود. هر کدام نیز، ویژگی خاص خود را دارد.
یک نوع بسیار رایج آن، اتوکلاو کلینیکال است. همان گونه که از نام آن پیداست، در کلینیک‌ها و آزمایشگاه‌های مختلف از آن استفاده آکادمیک می‌شود. یک ویژگی مهم آن، قابلیت کارکرد سریع است. این مدل در فست مود خود می‌تواند به صورت سریع و در کمترین زمان بخار را تولید کرده و دما و فشار آن را افزایش دهد.
از مدل کلینیکال در آزمایشگاه‌های شیمی، زیست شناسی، میکروبیولوژی، ژنتیک و آزمایشگاه‌های دیگر استفاده می‌شود. این دستگاه به طور معمول نسبتا بزرگ است و به شکل جعبه‌ای ساخته می‌شود. همچنین محفظه نسبتا جاداری را داراست.
یک دندانپزشک همواره در حال کار کردن با اجزای دهان و دندان و فک است. در صورتی که تجهیزات استفاده شده در دندانپزشکی سترون نباشد، قطعا زمینه انتقال بیماری و آلودگی از دهان شخص به داخل بدن وی مهیا خواهد شد. به همین دلیل است که این دستگاه استفاده دندانپزشکی نیز داراست.
اتوکلاو دندانپزشکی بیشتر به شکل رومیزی ساخته می‌شود. دندانپزشک برای استفاده از تجهیزات خود، آن‌ها را به این وسیله استریل می‌کند.
حال که به بررسی خود این دستگاه و کاربردها و انواع مختلف آن پرداختیم، بهتر است در انتها نگاهی نیز به اجزای سازنده آن داشته باشیم. این موضوع به کار کردن با آن و انتخاب یک اتوکلاو مناسب کمک می‌کند.
مهم‌ترین جزء آن، مخزن است. بخار آب تولیدی به این مخزن وارد شده و افزایش دما و فشار می‌یابد. بنابراین علاوه بر مخزن، کندانسور و منبع حرارت نیز برای ساخت بخار و افزایش دما وجود دارد. همچنین ذکر شد که پمپ و وکیوم نیز درون آن برای ساخت خلاء و خارج کردن هوای درون مخزن تعبیه شده است.
بخار آب حین انجام فعالیت خود، میکروارگانیسم‌ها را از روی تجهیزات می‌زداید. بنابراین در اتوکلاو آزمایشگاه، قسمت خروجی یا اصطلاحا فاضلاب نیز وجود دارد.
به علاوه این قسمت‌ها، اجزای الکترونیک و مدارات و همچنین قسمت‌های تنظیم کننده دستگاه نیز درون آن وجود دارد. بسته به نوع آن (آنالوگ یا دیجیتال) نیز، فشارسنج یا نمایشگر دیجیتال روی دستگاه نصب می‌شود. ترموستات نیز به منظور کنترل دما یکی دیگر از اجزای آن به شمار می‌رود.
منبع: هلدینگ KTG
مقاله : اتوکلاو چیست؟ انواع و کاربرد
