تاکومتر چیست؟

تاکومتر چیست؟

تاکومتر یا دور سنج لیزری و تما مدل DT2268، ساخت کشور تایوان می باشد. خوب است بدانیم که واژه تاکومتر از ترکیب دو کلمه یونانی (tachos همان speed) به معنی سرعت و (metron همان measure) به معنی اندازه گیری درست شده است.

اگرچه کلمات تاکومتر و سرعت سنج (speedometer) دارای معنای یکسان هستند: دستگاهی که سرعت را اندازه گیری میکند، ولی به طور قراردادی در  خودروها، از تاکومتر برای تعیین دور موتور و از سرعت سنج برای سرعت خودرو استفاده میشود.

در ماشین آلات و دستگاه ها، اندازه گیری سرعت چرخش شفت یا موتور بسیار مهم است تا ازآسیب به سیستم ها جلوگیری شده و بهره وری در آنها بالا رود. به همین منظور باید بدانیم ابزار سنجش سرعت موتور یا تاکومتر چیست؟

تاکومتر (tachometer) یا دور سنج (revolution-counter) ابزاری است که برای اندازه گیری سرعت چرخش شفت یا دیسک یک موتور یا انواع ماشین به کار می رود. یک تاکومتر تعداد دور موتور (چرخش های کامل) در هر دقیقه رادر یک نمایشگر عقربه دار آنالوگ یا دیجیتالی که قبلا کالیبره شده، نمایش میدهد. تعداد دور موتور در هر دقیقه با واحد RPM نشان داده میشود که مخفف revolutions per minute است. به همین دلیل به تاکومتر، RPM سنج یا (RPM gauge) هم میگویند.

کاربرد تاکومتر :

تاکومترها بسته به نوعشان در  وسایل و سیستم های متفاوتی به کار میروند.

1- در خودرو

راننده باید سرعت دقیق چرخش شفت را بداند تا تنظیمات دنده وتنظیم مناسب برای شرایط خاص رانندگی را انتخاب کند. تاکومتر به کار رفته در اتومبیل ها، تعداد چرخش میل لنگ موتور را نشان میدهد.

همچنین با داشتن نشانگرهای محدوده امن برای سرعت چرخش،به راننده در انتخاب دستی دنده مناسب برای حرکت کمک میکند. در تاکومترهای آنالوگ، سرعت بالای محدوده ایمن، با رنگ قرمز در صفحه مدرج مشخص شده است.

استفاده طولانی مدت از موتورها در سرعت بالا (در حالت دستی نه اتوماتیک)، میتواند باعث مشکلات زیادی شود:

• کاهش روانکاری
• افزایش گرما در سیستم (بیش از توان خنک کننده)
• آسیب بیش از حد و خرابی دائمی موتور

در خودروهای مدرن، که کنترل سرعت بیشتر به صورت اتوماتیک انجام میشود. رفتن به محدوده قرمز از صفحه نشانگر، غیرممکن است زیرا موتور این خودروها دارای یک سیستم محدود کننده دور موتور است که به طور الکترونیکی سرعت موتور را محدود کرده و از آسیب های احتمالی جلوگیری میکند.

2- در کامیون، تراکتور، هواپیما و سایر وسایل نقلیه

از تاکومترها برای سنجش سرعت موتور (دور موتور) استفاده میشود. در این وسائل، نمایشگرهای مربوط به سنجش تاکومتر، با سیستم های مورد استفاده در خودروهای شخصی تفاوت دارند.

3- در سیستم های مربوط به قطارها و راه آهن

در تجهیزات مرتبط به قطارها، از پروب های سنجش سرعت و تاکومترها استفاده میشود. البته به این دلیل که چرخ های قطار و ریل ها بسیار صاف هستند و اصطکاک بین آنها کم است،

در صورت لغزش یا سر خوردن چرخ ها روی ریل،امکان ایجاد خطا در تاکومتری و محاسبه چرخش چرخ ها بالا میرود. به منظور جبران این اشتباه، برای اندازه گیری سرعت، از سیستم های دیگری همراه با تاکومترها استفاده میشود.

4-  در ضبط صوت آنالوگ

تاکومتر مسئول اندازه گیری سرعت نوار صوتی (audiotape) است. بخش الکترونیکی ضبط صوت با دریافت سیگنال از تاکومتر، آن را با یک سیگنال مرجع مقایسه میکند تا اطمینان حاصل شود که نوار در سرعت مناسب پخش میشود.

سرعت پخش تنظیم شده و درست در این سیستم ها بسیار مهم است زیرا گوش انسان به تغییر گام های صوتی حساس است.

5- به طور کلی برای سنجش سرعت چرخش دیسک و شفت در موتورها

در فن ها، پمپ ها، چرخ دنده ها، ماشین آلات و همچنین در کنترل سرعت خطوط طولی مثل نوار نقاله، از تاکومترها استفاده میشود.

کمپانی Testo آلمان یکی از تولید کنندگان تاکومتر

سرعت دوران، سرعت خطی و تعداد دور اجسام دوار را می توان بوسیله دورسنج / تاکومتر / سرعت سنج اندازه گیری کرد. دورسنج ها با توجه به تماس به اجسام به دو دسته دورسنج تماسی و دورسنج غیرتماسی تقسیم می‌شوند،

در صورتی که نتوان با جسم مورد نظر تماسی برقرار کرد, از دورسنج های غیر تماسی و در مواردی که بتوان تماس داشت از دورسنج های تماسی استفاده می شود.

انواع تاکومتر و تاریخچه دورسنج ها

دورسنج ها به صورت آنالوگ و دیجیتال ساخته می‌شوند که مدل آنالوگ و کاملا مکانیکی آنها بسیار قدیمی است. امروزه مدل های دیجیتال در انواع مکانیکی و نوری، مادون قرمز ( که عمدتا با نام دورسنج لیزری شناخته می‌شود ) و مکانیکی-لیزری و مدل بسیار پیشرفته و دقیق تر به صورت پرتابل به بازار عرضه می‌شوند.

البته دورسنج های آنالوگ و مکانیکی در خودرو های ایرانی که از تکنولوژی پایینی برخوردارند بسیار رایج است!!!

دورسنج آنالوگ

دور سنج های آنالوگ قدیمی ترین مدل‌های تاکومتر در جهان محسوب می‌شوند.

اولین دورسنج برای اندازه گیری سرعت حرکت و توسط دانشمند آلمانی Dietrich Uhlhorn در سال 1817 بر اساس خاصیت گریز از مرکز ساخته شد، که در سال 1840 برای اندازه گیری سرعت و دور گردش چرخ های لوکوموتیو استفاده شد.

این دور سنج ها در ادامه مسیر پیشرفت خود در خودرو های سبک و سنگین برای سنجش دور موتور ماشین ها به کار گرفته شدند که رفته رفته جای خود را به مدل های دیجیتالی دادند.

دور سنج های آنالوگ بر اساس عملکرد چرخش یک شفت یا محور عمودی متصل به فنر سپس صفحه درجه بندی شده کار می کنند سرعت دوران، سرعت خطی و تعداد دور اجسام دوار را می توان بوسیله دورسنج / تاکومتر / سرعت سنج اندازه گیری کرد.

دورسنج ها با توجه به تماس به اجسام به دو دسته دورسنج تماسی و دورسنج غیرتماسی تقسیم می‌شوند، در صورتی که نتوان با جسم مورد نظر تماسی برقرار کرد, از دورسنج های غیر تماسی و در مواردی که بتوان تماس داشت از دورسنج های تماسی استفاده می شود.

دورسنج دیجیتال

تاکومتر های دیجیتال نوع جدید تر و پیشرفته تری از خانواده دور سنج ها محسوب می‌شوند که دارای مدار الکترونیکی برای اندازه گیری دقیق تر دور یا سرعت چرخش بر اساس واحد اندازه گیری RPM می باشد.

این تاکومتر ها تجهیزاتی ابزار دقیق دارای پردازنده ، سنسور مادون قرمز (معروف به سنسور دورسنج) صفحه نمایش و… می باشند که به وسیله یک مدار به هم مرتبط می شوند. دورسنج (Tachometer) های دیجیتالی یا الکترونیکی عمدتا در انواع مکانیکی و نوری_لیزری ساخته می شوند که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.

هلدینگ تجهیزات آزمایشگاهی و تحقیقاتی KTG یکی از معتبرترین برندهای عرضه کننده لوازم، ابزار و تجهیزات آزمایشگاهی است.

منبع: هلدینگ KTG

مقاله: تاکومتر چیست؟