رنگ آمیزی در باکتری شناسی

رنگ آمیزی در باکتری شناسی برای بررسی و شناخت میکروارگانیسم ها استفاده می شود و یکی از مشخصات مهم باکتری ها که به شناسایی و شناخت آن ها کمک می کند، رنگ پذیری آن ها است که با طیف گسترده از رنگ ها امکان پذیر است و توجه شود که در حالت عادی باکتری ها بی رنگ هستند و به همین خاطر یکی از اصلی ترین روش های شناسایی باکتری استفاده از رنگ ها است

برای برسی و شناخت مورفولوژیک یا ریخت شناسی باکتری ها از دو روش استفاده می شود. ( برحسب نیاز ) :

در روش اول که سلول زنده است یا از رنگ ها استفاده نمی شود یا اگر استفاده شود از رنگ های حیاتی مانند قرمز خنثی استفاده می شود. در روش دیگر که سلول به صورت مرده مورد بررسی قرار می گیرد از رنگ ها و روش های مختلفی استفاده می شود و نیاز به تهیه, گسترش ، خشک کردن و ثابت کردن دارد.

تقسیم بندی رنگ ها :

به طور کلی دو دسته رنگ داریم:

دسته ی اول که بر اساس تعداد رنگ ها تقسیم می شوند به دو دسته ی رنگ های ساده و رنگ های مرکب تقسیم می شوند. ( بر اساس نوع ترکیب مواد رنگی )

رنگ های ساده : رنگ هایی هستند که از یک ماده ساخته شده اند.

رنگ های مرکب : رنگ هایی هستند که از چند دسته رنگ تشکیل شده است. دسته ی دیگر رنگ هایی هستند که بر اساس خاصیت اسیدی یا بازی بودن رنگ ها تقسیم می شوند که آن ها هم به سه دسته ی اسیدی ، بازی و خنثی تقسیم می شود.

رنگ هایی که پس از یونیزه شدن دارای بار الکتریکی مثبت هستند به رنگ های بازی یا هسته ای معروف هستند که می توانند با مواد اسیدی داخل سلول واکنش دهند. این دسته از رنگ ها کل سلول را رنگ می کند ولی زمینه رنگ نمی گیرد و برای رنگ آمیزی DNA و RNA سلول کاربرد دارد. رنگ هایی که پس از یونیزه شدن دارای بار الکتریکی منفی هستند به رنگ های اسیدی معروف هستند که می توانند با مواد بازی داخل سلول واکنش دهند.

این دسته از رنگ ها فقط برای رنگ آمیزی زمینه سلول استفاده می شود و برای رنگ آمیزی اجزای سلولی به کار نمی رود و از آن ها ایجاد می کند. و برای رنگ آمیزی پروتئین های سلول استفاده می شود.

رنگ های خنثی به دسته ای از رنگ ها گفته می شود که از ترکیب محلول های آبکی اسیدی و بازی ایجاد می شود. مانند سودان بلک که در چربی محلول است و برای مشخص کردن قطرات چربی در باکتری استفاده می شود.

رنگ آمیزی به روش گرم :

Gram staining یا رنگ آمیزی گرم روشی است که اولین بار هانس کریستین گرم (باکتری شناس دانمارکی) در سال 1884 برای متمایز کردن باکتری های مولد ذات الریه از هسته سلول های آلوده پستاندار میزبان ابداع کرد.

بر اساس این روش می توان باکتری ها را به دو دسته ی گرم منفی و گرم مثبت تقسیم کرد.( بر اساس پاسخی که به رنگ آمیزی می دهند.) رنگ آمیزی گرم روشی افتراقی ( روشی است که در آن بیش از یک رنگ استفاده می شود) است که نیاز به رنگ اولیه و رنگ ثانویه دارد.

رنگ اولیه کریستال ویوله است. بعد از کریستال ویوله از محلول ید استفاده می کنیم که به آن موردانت ( اصطلاح ویژه ای که در رنگ آمیزی باکتری کاربرد دارد) می گویند. موردانت ترکیب فلزی است که به رنگ متصل می شود و یک ترکیب رنگی غیر محلول ایجاد می کند.

به این عمل در رنگ آمیزی گرم کمپلکس کریستال ویوله می گویند. حال برای نتیجه گیری از رنگ آمیزی , بدین گونه عمل می کنیم که آن دسته از باکتری هایی که در برابر رنگ بری مقاومت می کنند و رنگ کریستال ویوله_ید را در خود نگه می دارند به رنگ ارغوانی ( بنفش) دیده می شوند و گرم مثبت هستند.

و آن هایی که در مقابل رنگ آمیزی بی رنگ می شوند و رنگ نمی گیرند ( کمپلکس کریستال ویوله را از دست می دهند. ) از رنگ دوم که سافرانین O ( ضد رنگ ) است استفاده کنیم . به گونه ای که این ها سافرانین را جذب کرده و به رنگ قرمز (صورتی) دیده می شوند و به باکتری های گرم منفی معروف هستند.

بر اساس رنگ آمیزی گرم باکتری را به پنج دسته تقسیم می کنند که عبارت اند از :

باسیل گرم منفی ، باسیل گرم مثبت ، کوکسی گرم مثبت ، کوکسی گرم منفی و آنهایی که به رنگ آمیزی گرم پاسخ نمی دهند. مانند اسپیروکت ها و ارگانیسم های اسید فست, مانند مایکوباکتریوم که البته این ها را گرم مثبت ضعیف در نظر می گیرند و با روش دیگر رنگ آمیزی می شوند تقسیم می شود.

اساس رنگ آمیزی گرم هنوز به طور کامل شناخته شده نیست اما احتمال می دهند مربوط به دیواره سلولی و تفاوت ساختاری بین باکتری های گرم مثبت ها و گرم منفی باشد. یکی از عوامل مهم که در رنگ آمیزی گرم باکتری دیده می شود سن باکتری است.

به طوری که واکنش های گرم فقط درمورد کشت هایی که 24 ساعت یا کمتر عمر دارند معتبر است و این مسئله هم به قابلیت نفوذ دیواره سلولی ای که در کشت های کهنه مربوط می شود بستگی دارد که خاصیت گرم مثبت بودن را از دست می دهند.

رنگ آمیزی گرم بر مبنای توانایی باکتری ( گرم مثبت ها) در نگهداری کمپلکس کریستال ویوله و ید از شستشو کوتاه با اتانول یا استن است. باکتری گرم منفی کمپلکس را نگه نمی دارد و شفاف می شوند اما می توانند با رنگ قرمز که از سافرانین می گیرند رنگ آمیزی شوند.

دیواره سلولی در باکتری ها :

پپتیدوگلیکان یا دیواره ی سلولی پلیمر ,کمپلکس از سه لایه است که در باکتری های گرم منفی وگرم مثبت تفاوت هایی دارد. و دیواره بین غشای سلولی و کپسول باکتری قرار می گیرد.

دیواره سلولی در باکتری های گرم منفی شامل پپتیدوگلیکان و غشای خارجی که لیپو پلی ساکارید می باشد ، است اما در گرم مثبت ها دیواره سلولی ضخیم تر از باکتری های گرم منفی و رشته های اسید تیکوئیک و پلی ساکارید تشکیل شده است.

دیواره سلولی در باکتری های گرم مثبت تا 40 لایه و حدود 50 درصد وزن خشک باکتری بوده ولی در گرم منفی ها یک تا دو لایه بوده و در حدود 5 الی 10 درصد وزن خشک باکتری می باشد.

اعمال دیواره سلولی :

برخی از اعمال دیواره سلولی عبارت است از:

ایجاد شکل سلول باکتری ، مقاومت در برابر فشار اسمزی و عامل استحکام باکتری ، نقش در گروه بندی و تیپ بندی باکتری ها ، به عنوان لیگاند در اتصال به رسپتور و .... می توان اشاره کرد.

توجه شود که دیواره سلوای برخی از باکتری ها خاصیت آنتی ژنیک دارند و جایگاه اثر برخی از آنتی بیوتیک ها مانند آنتی بیوتیک های موثر بر دیواره باکتری می باشد

هلدینگ KTG ارائه دهنده انواع محیط کشت‌ سلولی و میکروبی است.

برای کسب اطلاعات بیشتر از قیمت انواع محیط کشت ها به صفحه لیست قیمت انواع محیط کشت QUELAB مراجعه بفرمایید.

همچنین در مورد مشخصات هریک از محیط‌ های کشت میکروبیمیتوانید بر روی نام هر کدام از محیط کشت‌ها کلیک کنید,

تا صفحه مورد نظر باز شود.

لطفا جهت اخذ مشاوره و خرید محیط کشت با کارشناسان ما تماسحاصل بفرمایید.

منبع: هلدینگ KTG

مقاله: رنگ آمیزی در باکتری شناسی