دولت‌‌ها از طريق برنامه جامع مالي به نام بودجه، اداره امور کشور را انجام مي‌دهند. اين ابزار مهم‌ترين ابزار دولت براي برنامه‌ريزي مالي کشور است. در ايران، سازمان برنامه‌وبودجه به صورت سالانه بودجه عمومي کشور را تنظيم مي‌کند. در فرايند بودجه مشکلاتي وجود دارد و اين مشکلات باعث مي‌شود دولت به خوبي نتواند برنامه‌هاي اقتصادي خود را پياده‌سازي کند. يکي از مهم‌ترين اين اشکالات در مرحله اجراي بودجه، خرج کردن بودجه در محلي غير از محل مصوب آن است. به عنوان مثال، ممکن است بودجه تخصيص داده شده به خريد تجهيزات يا انجام امور عمراني، به منظور پرداخت حقوق و معوقات کارمندان سازمان ذينفع مصرف شود. مشکل ديگر اين است که پول زودتر از موعد معين از خزانه خارج شود. به عنوان مثال بودجه‌اي که براي فصل زمستان سازماني در نظر گرفته‌شده است در همان ابتداي سال از خزانه خارج مي‌شود که اين موضوع باعث افزايش قيمت تمام‌شده پول براي دولت مي‌شود. به عبارت ديگر دولت در مرحله اجراي بودجه با دو مشکل روبهروست که يکي عدم اطمينان از محل صرف بودجه و ديگري هزينه پول ايجاد شده است.
بلاک‌چين و پول رنگي
با استفاده از فناوري‌هاي نوين مي‌توان اين مشکل را به صورت مؤثر و کارا برطرف نمود. آن فناوري که براي حل اين مشکل در نظر گرفته شده است، فناوري زنجيره‌بلوک يا در حالت کلي‌تر فناوري دفتر کل توزيع‌شده است. اين فناوري که نظرات بسياري را در حوزه مالي به خود جلب نموده است، با ايجاد شفافيت و امنيت مي‌تواند اين مشکلات را به صورت مطمئن حل کند و ابزاري قدرتمند براي نظارت و مديريت خرج‌کرد پول باشد. با استفاده از اين فناوري مي‌توان توکن‌هايي براي هر رديف بودجه ايجاد کرد و اين توکن‌هاي قابل ردگيري، تنها در محل تخصيص داده شده يا در زمان مقتضي قابل خرج کردن باشند.
فناوري دفترکل توزيع‌شده با هزينه‌اي اندک مي‌تواند ابزار مناسبي براي حل اين موضوعات باشد و هزينه‌هاي اجراي بودجه عمومي کشور و نظارت بر آن را تعديل کند؛ علاوه بر اين مي‌تواند با ايجاد شفافيت موجبات مصارف بهينه بودجه را ايجاد و امکان ارائه سريع گزارش تفريغ بودجه را براي دستگاه‌هاي نظارتي فراهم کند.
اين روش برنامه‌ريزي، بودجه‌ريزي با پول‌هاي رنگي نام دارد و تاکنون طرح‌هاي مختلفي براي استفاده از آن در کشورهاي مختلف جهان اجرا شده است.
طرحي که در اينجا بررسي مي‌کنيم طرحي است که در تورنتو براي بودجه آموزش‌وپرورش طراحي شده است. در اين طرح که «EY» نام دارد، از قراردادهاي هوشمند استفاده شد. ساختار فني طرح به اين صورت بود که از يک نسخه کنسرسيومي اتريوم به عنوان زنجيره زيربنايي استفاده و سپس اطلاعات با الگوريتم اثبات دانش صفر روي اين بلاک‌چين نوشته شد. علت استفاده از اين الگوريتم، ناشناس ماندن تک‌پرداخت‌ها است. قرارداد هوشمند اين زنجيره مي‌تواند اطلاعاتي در زمينه تجارت شامل قرارداد، سفارش، فاکتور پرداخت را پشتيباني و آناليز کند. شکل، طرح مفهومي اين فرايند را نشان مي‌دهد.
فرايند بودجه مدرسه
مي‌توان چنين طرحي را براي بودجه ايران نيز اجرا کرد. اين طرح به اين شکل خواهد بود.
در اين مدل گواهي پول توسط سازمان برنامه‌وبودجه و وزارت اقتصاد در قالب توکن‌هاي الکترونيکي ايجاد و پس از طي فرايند تخصيص، کدگذاري و به دستگاه اجرايي منتقل مي‌شود. دستگاه اجرايي اين اعتبار را دريافت مي‌کند و توزيع آن بين زيرمجموعه‌ها (شرکت‌ها، سازمان‌ها يا افراد حقيقي يا حقوقي) را انجام مي‌دهد. اين توکن‌ها در کيف مخصوص ققنوس قرار مي‌گيرد و تنها در محل خاصي قابليت خرج شدن را دارد. اين محل‌هاي خرج شدن به اين صورت تعيين مي‌شوند که به‌ازاي هر طرح يک مناقصه/ مزايده برگزار شده و برنده آن مي‌تواند اين توکن‌ها را دريافت کند. مي‌توان شروط مختلف براي دريافت توکن ايجاد و متناسب با پيشرفت کار، توکن آزاد کرد.
براي اجرايي شدن کار مي‌توان از اوراق خزانه اسلامي که به صورت توکنيزه درآمده است، استفاده کرد.
چرا بايد از پول رنگي استفاده کنيم؟
مزاياي اين کار را براي ذينفعان مختلف مي‌توان به اين صورت طبقه‌بندي کرد:
پيمانکاران دستگاه اجرايي:
• تسهيل نقدکردن منابع مالي
•عدم نياز به دريافت کد بورسي، رجوع به بورس و منتظر ماندن براي پذيرش اوراق واگذارشده به بورس جهت تبديل آن به منابع نقدي
• افزايش امکان تسهيلات‌گيري و ايجاد سابقه اعتباري در شبکه بانکي براي پيمانکاران
• امکان استفاده از اين اعتبار به عنوان اعتبار مالياتي/ گمرکي و بازگرداندن آن به خزانه‌داري يا استفاده از آن به‌عنوان ضمانت‌هاي بانکي
دولت:
• کاهش تنوع اوراق و افزايش عمق بازار اوراق بدهي
• جلوگيري از ايجاد نوسانات بزرگ به بازار بدهي در نتيجه ورود پيمانکاران به اين بازار و رفتار غيرحرفه‌اي اين بازيگران در فروش و واگذاري اسناد خزانه در موعدهاي مقرري از ماه براي تأمين نقدينگي مورد نياز آن‌ها
• کاهش هزينه تأمين مالي دولت در نتيجه مديريت بهتر جريان نقدي و جلوگيري از خروج نقدينگي قبل از زمان مناسب
• افزايش بهره‌وري بودجه عمراني
• نشان‌دار شدن پول و ايجاد شفافيت در نحوه هزينه‌کرد بودجه
بانک:
• استفاده از اوراق در عمليات بازار باز به منظور وثيقه‌گذاري اسناد نزد بانک مرکزي در هنگام اضافه‌برداشت‌ها يا اعطاي خط اعتباري
• دريافت کارمزد خدمات ارائه شده از محل کاهش هزينه‌هاي بهره‌اي دولت
دستگاه‌هاي اجرايي:
• تسهيل در ارتباط دستگاه اجرايي و پيمانکاران دستگاه اجرايي به خصوص در طرح‌هاي کوچک تملک دارايي‌هاي سرمايه‌اي (پيمانکاران براي دريافت منابع کم - در حد چند ميليارد تومان - مجبور به طي مراحل پذيرش در بورس هستند که از توجيه منطقي و عملياتي کافي برخوردار نيست)
• تسهيل در عمليات حسابداري دستگاه‌هاي اجرايي
به اين ترتيب مي‌توان با استفاده از اين فناوري نوين از اين مزايا به سادگي استفاده کرد.
