در حوزه اسناد تجاری دیجیتال پرسش‌هایی از قبیل سؤالات زیر به ذهن متبادر می‌شود. «چگونه بانک‌های تجاری می‌توانند نسخه اصلی اسنادی مانند ضمانت‌نامه‌های بانکی و حواله‌ها[1] را دیجیتالی کنند؟، چگونه می‌توانند از استفاده از اصل اسناد برای گسترش حیطه تأمین مالی و نیز از تحویل پستی آن جلوگیری کنند؟ چگونه می‌توان نسخه دیجیتال اسناد اصلی را از طریق پورتال‌های خود بانک مبادله کرد؟ مشخصات فنی پروژه dDOC چیست؟ آیا DLT سرانجام به بانک‌های تجاری کمک می‌کند؟».
کسری دهقان، کارشناس آکادمی ققنوس، در این نوشتار سعی کرده است به این پرسش‌ها پاسخ دهد. این نوشته را میتوانید در نشریه ققنوس نیز مطالعه کنید.
ITFA[2] طرح DNI[3] را در تابستان ۲۰۱۹ آغاز کرد تا نیاز بلند پروازانه یک صنعت را برطرف کند: دیجیتالی کردن اسناد تجاری. در آغاز، اعضای این طرح در مورد بازار Fintech[4]به‌عنوان بازار تکنولوژی اسناد دیجیتال تحقیق کردند. شرکت Enigio به‌عنوان اولین ارائه دهنده فناوری همکاری خود را با این پروژه آغاز کرد. اکنون طراحی مؤثر پروژه می‌توانست آغاز شود.
بدیهی است که این پروژه برای سایر ارائه دهندگان تکنولوژی نیز قابل دسترس بوده و به همین دلیل توجه فناوری‌های Fintech محور متعددی از‌جمله Finastra, Traydstream, China Systems, Levantor, XinFin Network را به خود جلب کرده است. هدف از طرح DNI ارائه یک فناوری جدید و گزینه‌های قانونی برای دیجیتالی کردن اسناد تجاری است درحالی‌که فناوری پایه را می‌توان برای تمامی جریان‌های اسنادی اعمال کرد (به‌عنوان مثال، ضمانت‌نامه‌های بانکی).
این رویکرد، مشابه روشی است که برای بیت کوین اعمال می‌شود. جایی که زیرساخت‌های فنی بلاک‌چین قادر به پشتیبانی از دارایی‌های مختلف دیجیتال مانند ETH، XDC، XRP، IOTA است.
در زمستان سال ۲۰۲۰، اولین فاز این پروژه نهایی شد. پس از آن در آوریل ۲۰۲۰ سپیدنامه‌ی آن تحت عنوان Manual of Digital Negotiable Instruments – Issues and Implementation[5] منتشر شد. این سپیدنامه شامل دو مشخصه فنیِ کلیدی بود.
فاز دوم طرح DNI در حال حاضر از طریق طرح TERA[9] در حال انجام است که هدف آن تکمیل اسناد تجاری دیجیتال به‌عنوان بخشی از قانون رایج است (به‌عنوان مثال، قانون ارز مبادله‌ای ۱۸۸۲ در انگلستان).
الزامات فناوری -که به عنوان ویژگی‌های dDOC شناخته می‌شود- شیوه به‌کارگیری تکنولوژی اسناد پیشرفته برای تولید، مدیریت و اشتراک اسناد اصلی دیجیتال را توضیح می‌دهد. به عبارت دیگر؛ نسخه‌های دیجیتالی همان نسخه اصلی هستند که میان مؤسسات مالی، بانک‌های عامل، مشتریان خود و هر پلتفرم شخص ثالثی که برای پردازش ارزش افزوده استفاده می‌شود قابل جابجایی است(به عنوان مثال پلتفرم‌های قبض انبار).
این مشخصات فنی با ذهنیتی مبنی بر «بانکداری باز[10]» ساخته شده است که از فناوری‌های بلاک‌چین ترکیبی استفاده می‌کند. بلاک‌چین ترکیبی نقاط قوت هر دو شکل بلاک‌چین عمومی و خصوصی را دارد. همچنین تضمین کننده این است که هر معامله در عین خصوصی بودن با سابقه‌ای تغییرناپذیر در حالت عمومی بلاک‌چین قابل تأیید است. ما می‌خواهیم از بلاک‌چین برای پشتیبانی تولید، مالکیت اسناد اصلی و انتقال مالکیت در بین مؤسسات مالی و هر نوع شخص ثالثی که داده‌های تجاری را تأمین می‌کند استفاده کنیم. تمرکززدایی از عملیات، مدلی تکاملی مبتنی بر پلتفرم است که در زیر نشان داده شده. این روند در موارد استفاده دیگری مانند دارایی‌های دیجیتالی نیز مشاهده می‌شود.
ویژگی‌های Ddoc در اصل [11]vendor-agnostic هستند که بدان معناست که ITFA از ارائه‌دهندگان مختلف فناوری انتظار دارد که با این درخواست موافقت کنند. در این مرحله ابتدایی، هر دو شرکت Enigio و China Systems با آن موافقت کردند در حالی که دیگر اعضای طرح DNI مشغول کار بر روی طرح هستند. بانک‌ها به فناوری‌هایی نیاز دارند که به طور یکپارچه با فناوری‌های موجود مانند برنامه‌های پشت دفتری[12]، درگاه خدمات پیش‌خوان[13] و کانال‌های ارتباطی ادغام شوند. این همان چیزی است که Enigio با بلاک‌چین ترکیبی اعمال شده در اسناد اصلی دیجیتال به ارمغان می‌آورد.
در چند بخش بعدی ویژگی‌های dDOC شرح داده شده است. این اصول با ذهنیتی مبنی بر قابلیت انتقال و همکاری طراحی شده‌اند. فناوری اسناد پایه بایستی نشانگر ویژگی‌های زیر باشند:
ویژگی‌های dDOC بانک‌ها را قادر می‌سازد تا از پیشرفت‌های اخیر فناوری بهره‌مند شوند. برای مثال می‌توان به؛ JSON[14]، امضای الکترونیک، DLT، بلاک‌چین ترکیبی(عمومی / خصوصی)[15] و... اشاره کرد. این ابزار برای کمک به جریان دیجیتال‌سازی تجارت به‌صورت توزیع‌شده پدید آمده‌اند و درنتیجه مقیاس‌پذیر هستند.
بنگاه‌های کوچک و متوسط(SME) ترجیح می‌دهند فناوری‌هایی را که بانك(های) منتخب خود به ارمغان آورده‌اند به کار گیرند. در دسترس‌ترین راه برای SMEها این است که از طریق درگاه اختصاصی بانکداری الکترونیکی، بروات[16] و ضمانت‌نامه‌های بانکی را دیجیتالی کنند. تمامی ارائه‌دهندگان سازگاز با dDOC در این راستا تلاش می‌کنند تا شما به این مهم [یعنی](white-label)[17] دست پیدا کنید.
ویژگی‌های dDOC بر سه محور استوارند:
طرح DNI – راه حل تکنولوژی، طراحی قابل حمل است.
یک فناوری قابل انتقال اسناد اصلی دیجیتال ترکیبی از فناوری‌های سه بخش فوق، اسناد قابل انتقال را تولید می‌کند، یعنی با هر قابلیت نرم‌افزاری و مکانیزم حمل و نقل فعلی و آتی سازگار است.
در ابتدا، سندی که نسخه اصل را دیجیتال می‌کند باید یک سند الکترونیکی رمزنگاری‌شده ایمن باشد. یعنی 1- از هر پلتفرم یا سیستم عامل IT مستقل باشد. 2- به یک کلید عمومی متصل باشد (یکی از آن دو جفت کلید، رمزنگاری‌شده باشد و دیگری خصوصی). 3- در یک دفتر توزیع شده (DL) ثبت‌شده باشد.
علاوه بر این:
علاوه بر نسخه دیجیتال اصل سند، دفترکل توزیع شده (DL) که وضعیت و دارنده نسخه دیجیتال اصل سند را اثبات می‌کند، باید:
راه حل فناوری اسناد همچنین باید:
طرح DNI – یک راه‌حل فناوری غیردستوری است که با تمامی جابجایی زیرساخت‌ها مطابقت پیدا می‌کند.
مقایسه نسخه دیجیتال اصل اسناد با نسخه‌های امضاشده به شرح زیر است. نقاط ضعف نسخه‌های امضاشده1- نبود ویژگی‌های حقوقی مالکیت. 2- عدم توانایی در اثبات منحصربه‌فرد بودن سند. 3- عدم توانایی در انتقال مالکیت. توانایی نشان دادن مالکیت و انتقال آن، پیش‌نیازهای اصلی نسخه‌های دیجیتال برای پشتیبانی از اسناد تجاری است.
نسخه‌های دیجیتال اصل اسناد بالاترین سطح از امنیت، یکپارچگی و رهگیری را تأمین می‌کنند.
DLT در عمل - شرکت Enigio از فناوری بلاک‌چین فقط در مواردی که لازم باشد استفاده می‌کند، یعنی به عنوان اثبات حقیقت و نه برای ذخیره سازی داده های تجاری. Göran Almgren, CEO, Enigio
ویژگی‌های dDOC اطمینان حاصل می‌کند که نسخه‌های اصلی دیجیتال فرایندهای مشابهی با نسخه‌های اصل کاغذی را طی می‌کنند. این بدان معناست که نیازی به برون‌سپاری سازمانی این اسناد به پلتفرم‌های شخص ثالث نیست. مگر اینکه توسط دارندگان سند، ارزش‌افزوده و پردازش ارزش خاصی از طرف سیستم‌عامل‌ها پیش‌بینی شود (به عنوان مثال، یک سیستم مدیریت گواهی یا بارنامه).
نسخه دیجیتال اصل سند، فرایندهای مشابهی با نسخه اصل کاغذی طی کرده با ذکر این نکته که امنیت و رهگیری را اضافه می‌کند.
نسخه دیجیتال اصل اسناد، هم برای مؤسسات مالی و هم برای پلتفرم‌های مورد استفاده، مزایایی به همراه دارد. در واقع چون اکثر پلتفرم‌های این اکوسیستم عمدتاً بسته باقی مانده‌اند، اکنون تبادل اسناد دیجیتال برای آن جزایر -که به‌عنوان مجموعه داده‌های تأییدشده عمل می‌کنند – با شرکای خارجی (پلتفرم‌ها و مؤسسات مالی) امکان‌پذیر است.
این مطلب در زیر نشان داده‌شده است:
نسخه‌های دیجیتال اصل اسناد قابل جابجایی در مؤسسات مالی و پلتفرم‌های معاملاتی مالی هستند.
نسخه trace:original شرکت ENIGIO، اولین فناوری سند دیجیتال است که با ویژگی‌های dDOC مطابقت دارد.
ما اطمینان داریم که trace:original مبتنی بر DLT مؤثرترین راه‌حل مسیر ارتقا از اسناد فیزیکی به نسخه‌های دیجیتال را ارائه دهد، زیرا فناوری ما نه تنها جریان سند فیزیکی امروز را تقلید می‌کند بلکه بالاترین سطح امنیت، یکپارچگی و قابلیت ردیابی را نیز ارائه می‌دهد. همانند نسخه‌های کاغذی، نسخه trace:original اسناد را می‌توان در هر رسانه‌ای ذخیره کرد و از طریق تمامی کانال‌های ارتباطی موجود یا آتی انتقال داد. زیرا منابع این راه‌حل (زیرساخت) برای همه در دسترس است و شرکت‌کنندگان نیازی به پیوستن به یک اکوسیستم یا یک جزیره دیجیتال ندارند. Göran Almgren, CEO, Enigio
در طول دوران پاندمی کرونا، ITFA گروه ویژه‌ای از خبرگان فناوری را برای اقدامات نظارتی (TERA) ایجاد کرد. هدف ITFA این است كه TERA به عنوان یک مركز هماهنگی، از مقررات موجود در موضوعات اولویت‌دار مانند اسناد تجاری دیجیتال ، بارنامه‌های دیجیتال، استفاده از پردازش ابری[19]، استفاده از امضاهای الکترونیکی و استفاده از دارایی‌های تجاری، حمایت کند تا تلاش‌های عمومی را ریل‌گذاری کند.
چندین بخش از صنعت مالی (به‌طور مثال، خدمات اوراق بهادار و دارایی‌های دیجیتال) برای شناسایی مالکیت و انتقال دارایی‌های نامشهود مانند یک دارایی مبتنی بر DLT، با درخواست‌های مشابهی در خصوص استفاده از فناوری دفتر کل توزیع‌شده به تنظیم‌کننده‌ها به‌طور فزاینده‌ای نزدیک می‌شوند.
ویژگی‌های dDOC فرصتی را برای سیاست‌گذاران فراهم می‌کند تا به چارچوبی جامع در صنعت (vendor-agnostic) دست یابند.
حال باید پرسید دیجیتالی کردن به چه معناست و چه تفاوتی با الکترونیکی کردن دارد؟ برای پاسخ به این پرسش نگاهی به گزارش منتشر‌شده توسط شرکت Enigio می‌اندازیم که به تشریح طرح trace:orginal پرداخته است.
هنگامی‌که ما trace:orginal را طراحی کردیم، می‌خواستیم "سند" را دوباره دیجیتال‌سازی کنیم. برای یک دوره بسیار طولانی، صدها سال، کاغذ آن چیزی بوده است که ما برای اسناد اصلی شخصی استفاده کرده‌ایم. هنگامی‌که راه‌حل‌های فناوری اطلاعات توسعه یافتند، سند از بین رفته و به جای آن از داده‌های نماینده آن استفاده شد. از همین رو سیستم‌هایی با استخراج داده‌های ذخیره‌شده در پایگاه‌های داده و سایر رسانه‌های ذخیره‌سازی ایجاد شده‌اند.
با trace:orginal ما خود سند را اما در فرایندی کاملاً دیجیتالی شده بازسازی کردیم. برای انجام این کار، ما مجبور شدیم، ابتدا و انتهای سند را به صورت دیجیتالی بازسازی کنیم. همچنین باید مشخص می‌کردیم چه داده‌هایی روی سند وجود دارد و چه داده‌هایی خارج از آن است. علاوه بر این، ما باید از مالکیت و در دسترس بودن سند اطمینان حاصل کرده و نیز این نکته را در نظر داشته باشیم که دارنده آن می‌تواند یادداشت‌هایی را به سند اصلی اضافه کرده اما تغییر یا حذف هر آنچه قبلاً نوشته‌شده غیر ممکن است.
ما با کمک رمزنگاری، توانسته‌ایم "کاغذ" دیجیتالی، یک "شی" دیجیتالی، با ویژگی‌های مفید اضافی دیجیتال که کاغذ فیزیکی ندارد، ایجاد کنیم. می‌توان به طور ایمن اعتبار سنجی کرد که یک نسخه کپی دقیق از نسخه اصلی است و غیرممکن است که یک سند پس از دست‌کاری و اصلاح آنچه قبلاً نوشته شده است، هنوز هم به عنوان نسخه اصلی سند معتبر باشد.
ارزش کاربردی trace:orginal ارائه شده، توانایی ایجاد و مدیریت اسناد تجاری اصلی بدواً دیجیتال است که نباید در یک رجیستری مرکزی ذخیره شوند. trace:orginal یک نسخه اصلی معتبر است که فقط مالک فعلی می‌تواند آن را به‌روز کند. همانند کاغذ، دارنده می‌تواند سند trace:orginal را به صورت دیجیتالی در هر مکانی ذخیره کند.
Trace:original شرکت Enigio یک سیستم امنیتی رمزنگاری شده است که با حاکمیت مرکزی یک دفتر بلاک‌چین توزیع شده اختراع شده، که به طور مداوم توسط صادرکنندگان و شرکت‌کنندگان داوطلب اعتباریابی و تأیید می‌شود.
اطمینان نگه‌داشتن یک سند با نگه‌داشتن کلید خصوصی در یک جفت کلید رمزنگاری‌شده حاصل می‌شود. کلید عمومی مربوطه برای دارنده فعلی در دفتر عمومی توزیع‌شده منتشر می‌شود. هرکسی که به اینترنت دسترسی دارد می‌تواند آن را تأیید کند. دفتر کل یک بلاک‌چین رمزنگاری‌شده است تا از تغییرناپذیری و دست‌کاری غیرمجاز بدون اینکه همه شرکت‌کنندگان فوراً این موضوع را بشناسند حراست کند. تمامی گره‌ها کپی مخصوص خود را در دفتر کل دارند که به‌طور مداوم با استفاده از رمزنگاری و ریاضیات اعتبار سنجی می‌شوند.
اصلاحات یا انتقال اصل به دارنده دیگری که توسط دارنده فعلی انجام‌شده است، نیز در دفتر عمومی منتشر می‌شود. محتوای دفتر عمومی کاملاً ناشناس است زیرا فقط حاوی هش‌ها و امضاهای رمزنگاری است (به مرورگر[20] مراجعه کنید). تمام اطلاعات محرمانه تجاری در trace:orginal موجود است.
هر سند trace:orginal می‌تواند کپی‌های متعددی داشته باشد که آزادانه توسط هرکسی می‌تواند به‌عنوان یک کپی صحیح از نسخه معتبر فعلی تأیید شود. یک سند trace:orginal می‌تواند ایجاد، اصلاح، منتقل یا ابطال شود، اما آنچه نوشته‌شده است(حتی توسط دارنده آن) هرگز قابل‌تغییر نیست. همچنین قابلیت ردیابی در دفتر کل عمومی بلاک‌چین اشتراکی قابل‌تغییر نیست. سند trace:orginal به‌طور آزادانه به هرکسی که به اینترنت دسترسی دارد قابل‌انتقال است.
trace:orginal توسط انسان و ماشین قابل خواندن است (قرارداد ریکاردیان[21])،که امکان ساده‌سازی فرایندها، مدیریت از راه دور و امضای از راه دور دیجیتال را بدون نیاز به ارسال فیزیکی یا ملاقات فیزیکی برای شما فراهم می‌کند،(مانند BankID سوئد). اطلاعات موجود در سند trace:orginal را می‌توان به گونه‌ای ساخت که تعداد زیادی از اسناد بدون کنترل دستی و یا مداخله لازم واسطه‌ها یا دفاتر اسناد رسمی سریعاً خوانده و تأیید شوند.
یک سند trace:orginal نوع جدیدی از حامل اطلاعات در قالب PDF و / یا قالب Yaml است. این سند همچنین دارای یک ساختار بلاک‌چین رمزنگاری شده است که در آن هر اصلاحیه جدید در سند با یک مهر رمزنگاری محافظت می‌شود که در دفتر عمومی نیز ثبت می‌شود تا دست‌کاری محتویات مهر را غیرممکن کند و در عین حال تأیید کننده صحت آن باشد.
دفتر عمومی متن محور بوده و در همه گره‌های شرکت کننده کپی می‌شود. دفتر کل در تعدادی از مکان‌های عمومی مانند Github، سرورهای عمومی در AWS و غیره منتشر می‌شود. دفتر کل به بلوک‌هایی تقسیم می‌شود که به‌صورت رمزنگاری با یکدیگر مرتبط هستند. هر بلوک با استفاده از برچسبی زمانی که در سایر بلاک‌چین‌ها مانند بیت کوین و اتریوم منتشر می‌شود، برچسب زمانی می‌گیرد[22].
گزارشی که خواندید تشریح کاملی از طرح trace:orginal بود که ساز و کار آن توسط شرکت Enigio اجرایی شده است. این اقدام گام بلندی برای توسعه اسناد تجاری دیجیتال است. سیاست‌گذاران نیز ضرورت تحقق این فناوری را بیش از گذشته درک کرده‌اند و توجه شایانی به توسعه این دسته از فعالیت‌ها نشان داده‌اند.
[1] digital original documents منظور اصل سندی است که دیجیتالی شده، مثال براتی که دیجیتال شده اما اصل آن موجود است.
[2] International Trade and Forfaiting Association
[3] Digital Negotiable Instruments
[4] Financial Technologies
[5] ..\ITFA - Electronic Negotiable Instruments - manual.pdf
[6] electronic payment undertaking
[7] شرکت مشاوره حقوقی Sullivan & Worcester
[8] https://www.linkedin.com/pulse/itfa-fintechs-joining-forces-digitise-negotiable-using-casterman/
[9] Technology Experts for Regulatory Action (TERA)
[10] Open Banking
[11] کسب‌و‌کاری که در انحصار یا تحت قرارداد یک شرکت خاص نیست
[12] Back-office applications
[13] Front-office portals
[14] JavaScript Object Notation
[15] Hybrid:private/public
[16] bills of exchange
[17] محصول white-label به محصولی گفته می‌شود که کپی رایت انتشار آن در انحطار یک شرکت حاص نیست
[18] Unicode Transformation Format (UTF)
[19] cloud computing
[20] https://ddoc-notary.itfa.traceoriginal.com/ledger
[21] https://en.wikipedia.org/wiki/Ricardian_contract
[22] (همچنین تماشا کنید: Github: https://github.com/traceoriginal ).
