سه تغییر مسیر لحظه‌نگار چه چیزهایی بودند؟ | سال‌های بیم و امید

الان درست پنج سال از تولد لحظه‌نگار می‌گذرد. استارتاپی که از شروعش می‌دانستیم سال‌های پر فراز و فرودی در انتظار آن است. لحظه‌نگار با ایده‌ی پخش‌زنده‌ی موبایلی که آن زمان‌ها مردم هنوز با مفهوم لایو آشنا نبودند متولد شد. من مدیرعامل استارتاپی شده بودم که نیاز داشت در زمان‌های مختلف تغییر و تحول کند تا در نهایت بتواند به آن ارزش واقعی که مورد نیاز مردم است برسد. ابتدا محصول ما یک اپلیکیشن پخش‌زنده با موبایل بود که به افراد این امکان را می‌داد تا با موبایل هوشمند خودشان پخش‌زنده کنند؛ ولی افتاد مشکل‌ها...

لذت‌های زندگی استارتاپی

ما تاکنون سه چرخش (Pivot) مهم در لحظه‌نگار داشته‌ایم. اولین آن مربوط می‌شود به زمانی که اینستاگرام، فیچر لایو خودش را معرفی کرد. خاطرم هست آن زمان پریسکوپ هم تقلای زیادی برای عقب‌نماندن از اینستاگرام کرد. اما بازی در بازار پخش‌زنده موبایلی معادلات دیگری داشت که فقط اینستاگرام از آن سربلند بیرون آمد. یکی از بچه‌ها اعلام وضعیت خون! کرد و آن زمان یعنی در زمستان ۱۳۹۵ تصمیم گرفتیم تا به یک سرویس لایواستریم غیرموبایلی تبدیل شویم. یعنی سرویسی که تولیدکنندگان محتوا و برگزارکنندگان رویدادها با ابزار حرفه‌ای بتوانند از آن استفاده کنند. محصول ما در این زمان یک اتاق فرمان تحت وب بود که کاربران می‌توانستند با نرم‌افزارهای استریم، پخش‌زنده‌ی خودشان را مدیریت کنند. تا این زمان ما برگزیده‌ی چند جشنواره‌ی مهم داخلی از جمله دانشگاه شریف و شیخ‌بهایی اصفهان شده بودیم، به کشورهای آلمان و اسپانیا برای ارائه لحظه‌نگار سفر کرده بودیم و دانش‌بنیان شده بودیم.

دومین چرخش ما مربوط می‌شد به زمانی که بازار تحولات چندانی نداشت، اما ما در مسیر کارآفرینی چیزهای بیشتری یاد گرفته بودیم و فهمیدیم که یک سرویس لایواستریم به تنهایی نمی‌تواند کسب درآمد کند. بنچ‌مارک‌های جهانی هم همین را به ما نشان می‌دادند. باید تغییری ایجاد می‌کردیم تا خود سرویس بتواند خلق پول کند. برای همین در تابستان ۱۳۹۶ بود که امکان فروش بلیت را به لحظه‌نگار اضافه کردیم تا امکان درآمدزایی تولیدکنندگان محتوا و برگزارکنندگان رویدادها و به تبع آن، درآمدزایی خودمان را فراهم کنیم. در این زمان، محصول ما ویترینی از رویدادهای آنلاین و یک جور مارکت‌پلیس بود. تا این موقع، لحظه‌نگار در مهم‌ترین نمایشگاه تکنولوژی چین در شهر شنزن عرضه شد، از سرمایه‌گذاران جدید سرمایه گرفتیم و بهترین رویدادهای کشورمان را پخش‌زنده کردیم.

لحظه‌نگار در سال ۱۳۹۷ رشد خوبی را تجربه کرد. در این سال با زحمات شبانه‌روزی تیمی قوی و دلسوز، یک پلتفرم بسیار باکیفیت در مقیاس بالا تولید کردیم که به راحتی امکان رقابت با نمونه‌های خارجی را داشت. در این سال چرخش نداشتیم و تمام تلاش‌مان این بود که رشد‌مان متوقف نشود. تا این زمان ما دو پیک جذاب ۳۵ و ۷۵ هزار نفر همزمان را تجربه کرده بودیم. این اعداد جایی برای ما جذاب‌تر می‌شدند که دوستان‌مان از کانادا و فرانسه عکس می‌فرستادند که بازی‌های ایران در جام جهانی را نه در سایت‌های معروف‌تر و قدیمی‌تر، بلکه در لحظه‌نگار دیده‌اند.

رد شدن از دره‌ی مرگ

اما سال ۱۳۹۸ لحظه‌نگار یک سال تلخ را تجربه کرد. چرا که رشد ما باعث شده بود تصمیمات اشتباه بگیریم. این تصمیمات اشتباه در میانه‌ی سال کار خودش را کرد و شش ماه لحظه‌نگار را به اغما برد. دره‌ی مرگ واقعی ما همین ایام بود ولی می‌دانستیم که اگر از این مرحله جان سالم به در ببریم، احتمال زنده‌ماندن و رشدهای سالم در آینده بیشتر خواهد شد.

من دلایل افت لحظه‌نگار در سال ۹۸ را این موارد می‌دانم:

• بی‌توجهی به تعهدمان: هر استارتاپ یک تعهد است. وقتی یک تیم جمع می‌شود که مشکلی از مشکلات مردم حل کند، این تعهد آن‌هاست. هر مقدار که به این تعهد پایبند بمانند، موفق خواهند بود و راه برایشان باز می‌شود. وقتی این تعهد کمرنگ شود، طبیعی است که کار بیخ پیدا کند.
• توجه به معیارهای ناسالم (Vanity Metrics): وقتی یک استارتاپ به دنبال رشد سالم است، می‌بایست آن رشد را در متریک‌های سالم همان بیزینس ببیند. ما بیشتر جاهایی رشد داشتیم که در مجموع موجب رشد کل بیزینس و موفقیت‌مان نمی‌شد.
• تمرکز نکردن: وقتی رشد کردیم، درخواست‌های متنوع به ما زیاد شد و ما می‌خواستیم به اکثر آن‌ها جواب بدهیم و فکر می‌کردیم هر کدام یک فرصت مناسب هستند. این‌ها به شدت از ما تمرکز زدایی می‌کردند.
• بزرگ‌کردن تیم: وقتی پول به شرکت می‌آید، یکی از اولین تصمیمات این است که تیم را بزرگ کن! می‌توانم بگویم این بدترین تصمیم است. تیم استارتاپی بیش از چهار-پنج نفر شوخی است.
• از دست رفتن همدلی: وقتی یک استارتاپ به مشکل می‌خورد، مهم‌ترین وظیفه‌ی رهبر،‌ ایجاد همدلی بیشتر است. هرچند بچه‌ها از جان و دل مایه می‌گذاشتند، اما من به عنوان مدیرعامل، مهم‌ترین نقش را در کمرنگ شدن همدلی داشتم. همین جا به خاطر تصمیمات اشتباهم از تیم خوب لحظه‌نگار عذرخواهی می‌کنم.

و اما تصمیماتی که برای ادامه‌ی مسیر گرفتیم:

• پایبندی به تعهد: مهم‌ترین کاری که من کردم این بود که در یک فرایند طولانی و انصافا سخت، تعهد لحظه‌نگار را احیا کردم. در مرحله‌ی بعد خودم و بچه‌های تیم آن را باور کردیم و از آن زمان هر تصمیمی که می‌خواستیم بگیریم، به جای معیارهای اشتباه، به تعهدمان نگاه می‌کردیم.
• حذف چیزهای متفرقه: ما تقریبا هر لاین ذهنی که داشتیم و نداشتیم را کیل کردیم تا فقط به لحظه‌نگار بپردازیم. در خود لحظه‌نگار هم فیچرها و چیزهایی بود که اضافی بودند و ما را از تیزی و شفافیت دور می‌کردند. آن‌ها را هم از خودمان جدا کردیم.
• برون‌سپاری: خدا بیامرزد کسی که روش برون‌سپاری را اختراع کرد. به قدری این کار خوب است که یک تنه دوای درد هر بیزینسی به حساب می‌آید. اگر بگویم ما هشتاد درصد کارهای لحظه‌نگار را برون‌سپاری کردیم اغراق نکرده‌ام. این روزها هم هر کارآفرینی از من مشورتی می‌گیرد اولین حرفم کوچک‌کردن تیم و برون‌سپاری بیشتر است.
• تصمیمات بیزینسی چالشی: هر بیزینس به عنوان یک موجود زنده، آن هم در این بازار پرتلاطم، هر روز نیاز به بازنگری و بهینه‌سازی دارد. خیلی از مواقع تصمیمات بیزینسی جدی و خطرآفرینی باید گرفت که کارآفرینان معمولا از آن‌ها ترس دارند و به آن‌ها نزدیک نمی‌شوند. به نظر من میزان موفقیت افراد به میزان گرفتن همین تصمیمات چالشی است.

زلفان سیاه نود و نه

اما سال نود و نه که بی‌شک آن را باید سال کرونا نامگذاری کرد برای لحظه‌نگار یک نقطه‌ی عطف بود. ما از ابتدای امسال در حال رشد هستیم. هیچ کس نمی‌دانست کرونایی می‌آید و سبک زندگی مردم خیلی جدی و سریع تغییر می‌کند. ما تنها چیزی که می‌دانستیم و به آن باور داشتیم این بود که هر طور شده باید در این مسیر ماند. این زنده نگه‌داشتن مصادف شد با کرونا و نیاز جدی مردم به رویداد و کلاس آنلاین. همان اوایل یکی از سرمایه‌گذاران صبور ما گفت که الان همای سعادت بر شانه‌ی لحظه‌نگار نشسته است. من البته فکر می‌کنم همای سعادت همان موقعی بر شانه‌ی کسی می‌نشیند که نیت می‌کند مشکلی از مشکلات مردم حل کند.

ما در طی این مدت، خیلی بیشتر از کل این سال‌ها درآمد خلق کردیم و بیشتر از کل پولی که از ۱۸ سرمایه‌گذارمان طی سه راند گرفته بودیم درآوردیم. این امکان را فراهم کردیم که بیش از ۹ هزار پزشک از سراسر ایران اطلاعات و تجربیات خودشان را در رابطه با کرونا به اشتراک بگذارند و از پنجره‌ی لحظه‌نگار به جنگ این مهمان ناخوانده بروند. یادم نمی‌رود روزهای اول سال را که پزشکان بیمارستان مسیح دانشوری مرتب از طریق لحظه‌نگار سخنرانی می‌کردند و هر روز دستاوردهای جدیدتری در راه مبارزه با کرونا به همکاران خود منتقل می‌کردند.

چرخش سوم به نفع برگزارکنندگان

اما لحظه‌نگار کماکان نیاز به بهبود و رشد دارد و کماکان خودش را رهروی پله‌ی اول کارآفرینی می‌داند. ما هنوز داریم فکر می‌کنیم که چطور می‌توان به تعداد زیادی از مردم ارزش رساند؟ مردم دقیقا چه نیازها و مشکلاتی دارند که به دست ما قابل حل شدن است؟ چطور می‌شود منابع دنیا را در راستای نیازهای مردم بهینه‌تر کرد؟ چطور می‌شود دسترسی مردم به فضای وبینار و رویداد آنلاین را راحت‌تر کرد تا کمتر نیاز پیدا کنند به کلاس و رویداد حضوری بروند؟

ما سومین چرخش را در تابستان ۹۹ تجربه کردیم. تصمیمات جدید ما از این قرار است:

• اضافه شدن سرویس وبینار: کاربران لحظه‌نگار نیاز داشتند تا یک راه‌حل کامل‌تر به آن‌ها ارائه شود. خیلی‌ها در کنار پخش‌زنده به ویدیو کنفرانس نیاز داشتند. پس ما سرویس وبینار را هم به محصول‌مان اضافه کردیم تا لحظه‌نگار به یک سلوشن کامل برگزاری رویداد آنلاین تبدیل شود.
• تمرکز بر روی سرویس خوب به جای مارکت‌پلیس: مشکل مردم این نیست که یک ویترین از رویدادها داشته باشند. بلکه مشکل‌شان نداشتن یک سرویس خوب و پایدار است. همین که ما نگذاریم مردم وسط جلسه‌ی درس و بحث‌شان قطع شوند، بزرگ‌ترین ارزش را خلق کرده‌ایم. ما الان یک سرویس هستیم و نه یک مارکت‌پلیس.
• بهینه کردن بیزینس‌مدل لحظه‌نگار به نفع برگزارکنندگان: لحظه‌نگار علاوه بر این که می‌خواهد باکیفیت‌ترین سرویس برگزاری کلاس و رویداد آنلاین باشد، می‌خواهد به‌صرفه‌ترین آن‌ها هم باشد. ما پرایسینگ لحظه‌نگار را با یک مدل جدید و جذاب طراحی کرده‌ایم. برگزارکننده می‌تواند با خرید حق اشتراک در یک بازه‌ی زمانی، نامحدود رویداد با نامحدود بیننده داشته باشد. از طرف دیگر، ما تنها ۷ درصد از درآمد بلیت‌فروشی رویدادها را به عنوان سهم پلتفرم محاسبه می‌کنیم و مالیات بر ارزش افزوده را نیز نه از کل بلیت بلکه از سهم خودمان پرداخت می‌کنیم. این نحوه‌ی محاسبه منصفانه‌تر است. ما می‌دانیم که نفع ما در نفع برگزارکنندگان است.

تعهد لحظه‌نگار چیست؟

تعهد ما این است که امکان درآمدزایی هرکسی که به اینترنت دسترسی دارد را فراهم کنیم. ما تحقق این تعهد را از طریق برگزاری کلاس مجازی و رویداد آنلاین مسیر می‌دانیم و برای آن ایستاده‌ایم. تعهد ما زمانی محقق می‌شود که هر کسی که چیزی برای عرضه دارد و می‌تواند دانش و مهارتی به دیگران منتقل کند، به لحظه‌نگار بیاید و از هنر خود کسب درآمد کند. فلسفه‌ی ما هم در همین راستا است. ما یک رسانه‌ی زنده و بدون سانسور هستیم. از ابتدا خواسته‌ایم که رسانه‌ی مردم باشیم و همانطور که در یک اتفاق زنده، عنصر صداقت و هیجان حضور دارد، برایمان مهم است که مردم هم از این صداقت و هیجان مثبت بهره‌مند شوند.

آینده جذاب‌تر است

هرچند الان لحظه‌نگار یک تیم خوشحال، تعدادی سرمایه‌گذار خوشحال و تعداد خیلی زیادی کاربر خوشحال دارد، اما آینده‌ی لحظه‌نگار جذاب‌تر خواهد بود. ما با رشدی که داریم، پیش‌بینی می‌کنیم به زودی نیاز میلیون‌ها ایرانی را در این حوزه برطرف کنیم. همچنین با توجه به کیفیت و مقیاس‌پذیری سرویس‌مان، امکان عرضه‌ی آن در بازارهای منطقه و کشورهای دیگر را دور از دسترس نمی‌دانیم.

امیرحسین فقیهی +