استهلاک از لحاظ لغوی به معنی "فرسایش" یا "فرسودگی" میباشد، استهلاک در حسابداری عبارت است از: سرشکن کردن و تخصیص بهای تمام شده داراییهای ثابت به صورت منظم و معقول به دوره‌هایی که انتظار میرود از دارایی استفاده شده و منافع آتی برای واحد اقتصادی ایجاد کرده است.
تعریف استهلاک بر اساس ماده 149 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1394/04/31 به صورت زیر است:
استهلاک، تخصیص سیستماتیک (نظام‌مند) مبلغ استهلاک‌پذیر یک دارایی طی عمر مفید است.
طبق قانون مالیاتهای مستقیم، مأخذ محاسبه استهلاک، بهای تمام شده دارایی است و استهلاک از تاریخی محاسبه میشود که دارایی قابل استهلاک، برای بهره‌برداری آماده میشود و در اختیار مؤسسه قرار میگیرد. طبق ماده شش این قانون، درصورتی که دارایی قابل استهلاک در طی ماه در اختیار مؤسسه قرار گیرد، ماه مزبور در محاسبه منظور نخواهد شد و مبدأ محاسبه استهلاک دارایی از ابتدای ماه بعد از بهره‌برداری خواهد بود. در مورد کارخانه‌ها، دوره بهره‌برداری آزمایشی جزء بهره‌برداری محسوب نمیگردد.
بنابراین، وجود دو شرط برای شروع استهلاک لازم است: یکی آنکه دارایی در اختیار مؤسسه قرار گرفته باشد و دیگر آنکه دارایی آماده بهره‌برداری باشد اعم از آنکه عملا مورد بهره‌برداری قرار گیرد یا خیر.
نکته: به استثنای روز اول ماه، روزهای دیگر هرماه، اگر دارایی، خریداری یا مورد بهره‌برداری قرار گیرد، استهلاک از ابتدای ماه بعد قابل محاسبه است.
دلایل محاسبه استهلاک به دو دسته زیر تقسیم می شود:
داراییهای هستند که موجودیت عینی دارند وعملیاتی نیز میباشند. از قبیل زمین، ساختمان و ماشین‌آلات. خود این داراییها به سه دسته زیر، طبقه‌بندی می‌شوند:
1. داراییهای استهلاک‌پذیر: این داراییها دارای عمر اقتصادی معین و محدودی میباشند و طی عمر برآوردی خودشان مستهلک می‌شوند .
2. داراییهای استهلاک‌ناپذیر: این داراییها عمر نامحدودی دارند و در اثر استفاده تحلیل نمی‌روند. مثل زمین.
3. داراییهای نقصان‌پذیر: این داراییها بر اثر استخراج تهی می‌شوند و به موجودی مواد یا کالا تبدیل می‌شوند. از جمله جنگلها، معادن و ذخایر طبیعی است که در ترازنامه در گروهی جدا بعنوان معادن و ذخایر طبقه‌بندی می‌شوند.
گروهی از داراییهای مؤسسه هستند که فاقد ماهیت عینی و فیزیکی میباشند، این نوع داراییها در خود حقوق و امتیازاتی دارند که واحد تجاری ممکن است بتواند در دوره های جاری و آتی از آنها منتفع گردد. مانند سرقفلی.
نکته: بهای تمام شده به صورت واقعی اندازه‌گیری میشود و قابل محاسبه است.
جالب است بدانید که طبق قانون مالیاتهای مستقیم، چنانچه بهای تمام شده یک دارایی ثابت تحصیل شده یا ایجاد شده کمتر از 10درصد حد نصاب معاملات کوچک در آن سال باشد، دارایی مذکور در سال تحصیل یا ایجاد به طور کامل قابل استهلاک خواهد بود.
مدت زمانی است که انتظار میرود یک دارایی ثابت مورد استفاده مؤسسه قرار گیرد. داراییهای ثابت مشهود، به غیر از زمین دارای عمر مفید محدودند، عمر مفید به صورت برآوردی (تخمینی) ست، برآورد عمر مفید دارایی، مبتنی بر تجربه واحد تجاری که در مورد داراییهای مشابه است.
تعیین عمر مفید به نوع، ماهیت و شیوه استفاده از دارایی بستگی دارد. برای محاسبه عمر مفید معیارهای زیر مورد توجه است:
به ارزش مورد انتظار (برآوردی) دارایی در پایان عمر مفید، ارزش اسقاط گفته میشود، این ارزش به عنوان ارزش فرسوده دارایی یا ارزش معاملاتی آن نیز معرفی میگردد.
مابه‌التفاوت بهای تمام شده و ارزش اسقاط دارایی ثابت را مأخذ استهلاک مینامند، طبق قانون مالیاتهای مستقیم، برای محاسبه استهلاک داراییهای ثابت، ارزش اسقاط آنها معادل صفر درنظر گرفته میشود.
مبلغی است که خریدار و فروشنده‌ای مطلع و مایل میتوانند در معامله‌ای حقیقی ودر شرایط عادی، یک دارایی را در ازای مبلغ مزبور با یکدیگر مبادله کنند.
به بهای تمام شده دارایی پس از کسر استهلاک انباشته آن، ارزش دفتری گفته میشود.
منبع: مقاله استهلاک در حسابداری از نرم‌افزار حسابداری آنلاین لاندا
