مالیات یک هزینه مالی اجباری یا نوعی خراج است که توسط یک سازمان دولتی به منظور تأمین هزینه‌های مختلف عمومی یا هزینه‌های دولت، به مالیات دهنده (یک شخص حقیقی یا شخص حقوقی) تحمیل می‌شود. عدم موفقیت در پرداخت، فرار یا مقاومت در برابر پرداخت مالیات، می‌تواند طبق قانون مجازات در پی داشته باشد.
مالیات هزینه‌ای است که دولت‌ها جهت تامین هزینه‌های عمومی‌و منافع اقتصادی از ثروت و درآمد مالیات دهنده دریافت می‌کنند. تمامی‌اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، می‌بایست مالیات خود را به سازمان امور مالیاتی بپردازند. محاسبه مالیات به دو روش علی الراس و خود اظهاری صورت می‌گیرد. در روش علی الراس، اداره مالیات کارشناسانی جهت تعیین میزان مالیات مشخص می‌کنند و از این طریق مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی مشخص می‌گردد.
این در حالی است که در روش خود اظهاری، اشخاص حقیقی و حقوقی میزان سود و زیان خود را در یک سال مالیاتی اعلام می‌کنند. تمامی‌افراد مقیم کشور، از ثروت و درآمد خود با توجه به قدرت و توانایی خود می‌بایست به عنوان مالیات به دولت پرداخت کند. مالیات‌ها به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. در مالیات‌های مستقیم بر روی درآمد و دارایی اعمال می‌شود و مالیات غیر مستقیم بر روی کالاهای وارداتی جهت محدود سازی واردات و مصارف اعمال می‌شود. در ادامه مقاله به طور کامل در رابطه به مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم توضیح داده خواهد شد.
سال مالیاتی به دوره مالی یکساله گفته می‌شود که مطابق با قانون 155 مالیات‌های مستقیم برای نگهداری سوابق، گزارش درآمد و هزینه است که اظهارنامه مالیاتی را پوشش می‌دهد. جهت تهیه اظهارنامه مالیاتی و جمع‌آوری اسناد مالی مربوطه همت ویژه‌ای دارد. آغاز سال مالیاتی بنا به مدل فعالیت می‌تواند هر موقع از سال باشد ولی مدت زمان سال مالیاتی باید 12 ماه باشد. حتی اگر در طی چند ماه، فعالیت یا درآمدی نباشد.
بنابراین در صورتی که سال مالی به موجب اساسنامه با سال مالیاتی تطبیق نباشد، درآمد سال مالی آنها به جای سال مالیاتی ملاک محاسبه درآمد سالانه قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر سال مالی با سال مالیاتی فرق دارند. سال مالیاتی توسط اداره مالیات مشخص می‌گردد و از آغاز سال شمسی محاسبه می‌گردد و این در حالی است که بعضی از اشخاص حقوقی سال مالی خود را که شامل 12 ماه میباشد مطابق اساسنامه خود تنظیم می‌کند.
ممکن است سال مالی از هر ماهی در سال آغاز گردد. برای مثال مدارس یا باشگاه‌های ورزشی می‌توانند در دوره خاصی از ابتدای مهر تا پایان شهریور دوره مالیاتی خود را تعیین کنند. در مواردی که سال مالی با سال مالیاتی متفاوت میباشد، سال مالی ملاک تعیین مالیات قرار می‌گیرد و تا 4 ماه بعد از اتمام سال مالی، فرصت تسلیم اظهارنامه میباشد. البته دوره مالیاتی اشخاص حقیقی بر اساس قانون مالیات مستقیم از ابتدای سال (1 فروردین) تا پایان سال (29 اسفند) میباشد.
مالیات مستقیم به مالیاتی اطلاق می‌شود که بی‌واسطه و مستقیما از درآمد یا دارایی مودیان مالیاتی اخذ می‌شود. این مالیات که به وسیله مامورین مالیاتی و به طور مستقیم اخذ می‌شود، به طور کلی تمام کسانی که در ایران درآمد دارند (حتی اگر خارج از ایران زندگی کنند)، مشمول مالیات بر درآمد هستند. مهم‌ترین قانونی که در خصوص مالیات‌های مستقیم به تصویب رسیده است، قانون مالیات‌های مستقیم نام دارد که در سال 1345 به تصویب رسید و پس از آن چند بار اصلاح شد :
الف) مالیات بر دارایی دسته‌بندی‌های گوناگونی را شامل می‌شود که از جمله آن‌های می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد :
ب) مالیات بر درآمد: به طور کلی تمام اشخاص حقیقی یا حقوقی که در ایران درآمد دارند باید مالیات بپردازند. حتی اگر شخصی در ایران ساکن نباشد یا ایرانی نباشد اما در ایران منبع درآمدی داشته باشد، باید در مهلت ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی، اظهارنامه خود را ثبت کرده و مالیات بپردازد. همچنین اشخاص حقوقی بابت درآمدهای داخلی و خارجی خود مشمول مالیات می‌شوند.
شیوه تعیین مالیات بر درآمد در کشور ما براساس خود اظهاری است، به این معنا که اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات حساب سود و زیان و درآمد خود را در قالب یک اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی تسلیم می‌کنند.
مالیات غیر مستقیم در واقع به مالیاتی می‌گویند که از تمام شهروندان اخذ شده اما این امر محسوس نیست. در واقع بر روی اکثر کالا‌ها و خدمات مبلغی به عنوان مالیات از مصرف‌کننده دریافت شده که به این نوع از مالیات، مالیات غیر مستقیم گفته می‌شود. از جمله مالیات‌های غیر مستقیم می‌توان به مالیات بر واردات و مالیات بر معاملات اشاره کرد.
