( ادامه قسمت اول )
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه در «مرآه البلدان» در خصوص این تپه باستانی آورده است : «بالجمله به اتفاق دکتر طولوزان حکیم‌باشی رسیدیم به آثار خرابۀ زیاد که انتهای آبادی قدیم جائج بوده حالا آن را حصارک می‌نامند. محتمل است این نقطه که حالا به حصارک موسوم است، قلعه و محکمه آبادی شهر جائج بوده که
اعراب بعد از استیلا و غلبه بر ایران یا خودشان در این محل مساعد بنای این قلعه را نموده‌اند یا از قدیم ایرانیان به جهت حفظ یکی از راه‌های مازندران که از افجه و لار به بلدۀ نور و رویان و از آنجا به مازندران می‌رفته است بنای این قلعه را کرده و به جهت محقری محکمه که چندان عظمتی نداشته، حصارک نامیده و به صیغۀ تصغیر خوانده‌اند. علی ای حال، تل حصارک که متمم منتهای آبادی جائج است، تا موضعی که سابق ذکر کردیم و موسوم به شاهانی و محل قصر علی کامه بوده چندان مسافت ندارد. تنها رودخانه کند مابین این دو تل طبیعی که سمت مغرب تل حصارک و طرف مشرق تل شاهانی که موضع قصر علی کامه است، فاصله می‌باشد و از آثار خرابه چنین معلوم می شود که در تل شاهانی فقط قصر و عمارتی برای شخص معتبری بعد از آبادشدن حصارک ساخته شده و جمعیت‌نشین و محل سکنای رعیت بنابراین طرف حصارک بوده و قصر و عمارت پادشاهی سمت شاهانی و از حیثیت مکان هم موضع شاهانی برای قصر و عمارت حاکم‌نشین اولویت دارد، زیرا که اولا منظری بسیار خوب از طرف جنوب و مشرق به رودخانه جاجرود دارد و از سمت مغرب به رودخانه کند و از طرف شمال محاذی درۀ افجه است که باد خنک در تابستان از آنجا می‌وزیده. بعلاوه آب رودخانه کند را به واسطۀ مجرای مخصوص که از بالا از زیر قریۀ نجار کلا حفر نموده تاداخل قصر و عمارت قدیم به جهت مشروب نمودن بساتین و باغات می‌آورده‌اند. چنان که حالا هم به واسطۀ همان مجرا آثار خرابۀ قصر را زراعت می‌نمایند». (5)
این تپه باستانی که قدمت آن هزاره پنجم قبل از میلاد بوده و تا دوران اسلامی نیز رونق داشته، در تاریخ 21/2/1365 تحت شماره 1711 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
هفت سال پیش در سال 1386، معاون حقوقی سازمان میراث فرهنگی استان تهران در گفت‌و‌گو با خبرگزاری میراث فرهنگی ضمن تاکید بر اهمیت باستانی تپه حصارک، اظهار داشت؛ « نیروی انتظامی لواسان به دنبال گزارش‌های مردمی مبنی بر هجوم حفاران غیرمجاز به تپه 7 هزار ساله حصارک که منجر به آسیب‌های متعددی بر پیکر دیرینه آن شده است، موظف به حفاظت شبانه‌روزی از این اثر باستانی شده است ». (6)
بی‌تردید، تپه حصارک یکی از قدیمی‌ترین خاستگاه‌های تمدن بشری در لواسان است. اگر مطالعات و کاوش‌های علمی منطقه تپه حصارک انجام شود، به دلیل مطرح بودن فرضیه‌های مختلف در مورد چگونگی آغاز کشاورزی و اهلی کردن حیوانات، اهمیت خاصی در مطالعه منشأ کشاورزی برای لواسان و استان تهران خواهد داشت.
