یکی از وظایف پدر تامین معاش و نیازهای خانواده است. در واقع پدر وظیفه دارد نفقه ی فرزندان خود را بپردازد. اما نفقه ای که پدر به فرزندان خود می پردازد با نفقه ی زوجه تفاوت دارد.
در این مطلب تلاش کردم به سوالات شما در خصوص نفقه ی فرزند پاسخ دهم. با من، مهشید خلیلی، همراه باشید.
نفقه در لغت به معنا هزینه، خرجی، روزی و ماحتاج معاش است. در اصطلاح عبارت است از آن چیزی که برای گذران زندگی لازم و مورد نیاز است.
اصولا نفقه بر دو نوع است:
1. نفقه ی زوجه
2. نفقه ی اقارب
نفقه ی فرزند از نوع نفقه ی اقارب است. منظور از اقارب، اقارب نسبی است. عن کسانی که به واسطه ی پیوند خونی با یکدیگر خویشاوند هستند. طبق ماده ی 1196 قانون مدنی:
« در روابط بین اقارب فقط اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی ملزم به انفاق یکدیگرند.»
منظور از اقارب نسبی در خط عمودی، خویشاوندانی است که با واسطه یا بدون واسطه از یکدیگر به دنیا آمده اند. نظیر رابطه ای که بین پدربزرگ، پدر و نوه وجود دارد.
لازم به ذکر است با توجه به آنچه گفته شد، خواهد و برادر ملزم به پرداخت نفقه به یکدیگر نیستند.
ویژگی های نفقه ی فرزندان عبارت است از:
· در صورتی به فرزند نفقه تعلق می گیرد که فرزند فقیر و نیازمند به آن باشد و پدر توان مالی پرداخت نفقه را داشته باشد. یعنی با پرداخت نفقه پدر در مضیقه قرار نگیرد.
· فرزندان تنها می توانند نفقه ی آنده ی خود را مطالبه کنند. یعنی اگر در گذشته مادر برخی هزینه ها را پرداخت کرده، نمی توان آن هزینه ها را مطالبه کرد.
· در تعیین میزان نفقه ی فرزند وضعیت مالی پدر ملاک است. یعنی نفقه به گونه ای تعیین می شود که پدر دچار مضیقه نشود.
· پرداخت نفقه در رابطه ی بین پدر و فرزند، یک تکلیف متقابل است. یعنی همان گونه که پدر وظیفه دارد به فرزند خود نفقه بپردازد، در صورت تغییر شرایط و نیاز مالی پدر و تمکن مالی فرزند، قانونا فرزند باید به پدر خود نفقه بپردازد.
با توجه به ماده ی 1204 قانون مدنی، نفقه ی فرزند عبارت است از مسکن، خوراک، پوشاک، وسایل منزل به اندازه ی نیاز. البته باید استطاعت مالی پدر در نظر گرفته شود.
آنچه گفته شد مهم ترین نیازمندی ها زندگی است. اما نازهای زندگی منحصر به موارد گفته شده نیست. پس هزینه های بهداشت و درمان، رفت و آمد و ... را باید به آن اضافه کرد.
منظور از نفقه چیزهایی است که بر حسب متعارف مورد نیاز فرد باشد.
قانون هزینه ی تحصیل را به صورت مجزا قید نکرده است. اما به نظر می رسد پرداخت هزینه های تحصیل تا مقطعی که اجباری است جزو نفقه است.
با توجه به موارد 1197 و 1198 قانون مدنی، با شرایط زیر به فرزند نفقه تعلف می گیرد:
1. فرزند ندار باشد و نتواند به وسیله ی اشتغال به شغلی معاش خود را تامین کند.
2. پدر توان پرداخت نفقه را داشته باشد. یعنی بدون آن که در معیشت خود دچار مشکل شود، بتواند نفقه ی فرزند را بپردازد. برای تشخیص توان مالی باید تمام تعهدات پدر و وضع زندگی او در جامعه در نظر گرفته شود.
1. طبق ماده ی 1199 قانون مدنی، پرداخت نفقه ی فرزندان بر عهده ی پدر است.
2. بعد از فوت پدر یا در صورتی که پدر توان مالی پرداخت نفقه را نداشته باشد، نفقه ی فرزند بر عهده ی اجداد پدری است. یعنی پدر بزرگ پدری باید نفقه ی نوه ی خود را بپردازد.
3. در صورت نبودن پدر و پدربزرگ پدری یا عدم قدرت آنها، مادر باید نفقه را بپردازد.
4. اگر مادر هم زنده نباشد یا توانایی پرداخت نفقه را نداشته باشد، پدربزرگ و مادربزرگ مادری و مادربزرگ پدری باید نفقه را بپردازند.
در صورتی که مادر شاغل باشد، باز هم پرداخت نفقه بر عهده ی پدر است.
بنابراین در صورت شاغل بودن مادر، تکلیف به پرداخت نفقه از عهده ی پدر ساقط نمی شود.
مادر تنها در صورتی مسئول پرداخت نفقه است که پدر و پدر بزرگ پدری فوت کرده یا توان مالی پرداخت نفقه را نداشته باشند.
برای میزان نفقه ی فرزند در قانون مبلغ مشخصی تعیین نشده است. در واقع با توجه به اینکه در پرداخت نفقه وضعیت مالی نفقه دهنده ملاک است، نمی توان مبلغ مشخصی را تعیین کرد.
در تعیین میزان نفقه ی فرزند دو عامل نقش موثر دارد:
اگر زوجین در خصوص میزان نفقه به توافق برسند، آن میزان ملاک خواهد بود.
ولی در صورت عدم توافق، نفقه ی طفل با توجه به سن، وضعیت و نیازهای روزمره ی او توسط کارشناس دادگستری تعیین می شود. بنابراین میزان نفقه از موردی به مورد دیگر متفاوت است.
به فرزند دختر تا زمانی که شغلی ندارد و ازدواج نکرده است، نفقه تعلق می گیرد.
در واقع اگر دختر نتواند شغلی بیابد و از این طریق نیازهای خود را برآورده کند، تا زمانی که ازدواج نکرده باید نفقه ی او پرداخت شود.
به پسران تا سن 18 سالگی و زمان اتمام دوره ی سربازی نفقه تعلق می گیرد. پس از این دوران در صورتی که پسر توان کار کردن داشته باشد، دیگر نفقه ای به او تعلق نمی گیرد.
مگر اینکه پسر به واسطه ی ضعف جسمانی و ... توانایی کار کردن نداشته باشد، که در این صورت به او نفقه تعلق می گیرد.
آیا به فرزندان بالای 18 سال نفقه تعلق می گیرد؟
در این مورد بین فرزند دختر و پسر تفاوت وجود دارد:
· به دختر تا زمانی که شغلی ندارد یا ازدواج نکرده نفقه تعلق می گیرد. چه سن او بیشتر از 18 سال باشد چه کمتر.
· به پسری که بیش از 18 سال سن دارد و توانایی کار کردن دارد نفقه تعلق نمی گیرد.
در صورت جدایی پدر و مادر، پرداخت نفقه بر عهده ی کدام یک از آنها است؟
برخی تصور می کنند که اگر حضانت بر عهده مادر قرار گیرد، پرداخت نفقه فرزند نیز بر عهده ی او خواهد بود.
اما همان طور که قبلا هم گفتم تامین مالی خانواده بر عهده ی مرد است و مرد باید نفقه ی خانواده ی خود را بپردازد. نفقه ی فرزند حتی اگر مادر عهده دار حضانت بچه باشد، بر عهده پدر است.
بنابراین بعد از طلاق، همچنان پرداخت نفقه ی فرزندان مشترک بر عهده ی پدر است. حتی در صورتی که حضانت فرزند با مادر باشد، باز هم پدر وظیفه دارد نفقه ی کودک را بپردازد.
در طلاق توافقی پدر و مادر می توانند در مورد نفقه ی فرزند مشترکشان توافق کنند. از جمله می توانند تعیین کنند که چه کسی نفقه را بپردازد یا میزان ان نفقه چقدر باشد.
اگر در خصوص میزان نفقه توافقی انجام نشود، طرفین می توانند به دادگاه مراجعه نمایند تا از طریق کارشناسی میزان نفقه تعیین شود.
لازم به توضیح مجدد نیست که در صوزت عدم توافق بر مسئول پرداخت نفقه، مطابق قانون پدر باید نفقه را بپردازد.
پرداخت نفقه ی فرزند به ترتیب بر عهده ی افراد زیر است:
1. پدر
2. پدربزرگ پدری
3. مادر
4. پدربزرگ و مادربزرگ مادری و مادربزرگ پدری
بنابراین در صورت فوت پدر به ترتیب اولویت به سراغ پدربزرگ پدری، مادر، پدربزرگ و مادربزرگ مادری و مادربزرگ مادری می رویم.
آیا پدر و مادری که کودکی را به فرزندی قبول می کنند، مسئول پرداخت نفقه ی او هستند؟
پدر و مادری که سرپرستی طفلی را بر عهده می گیرند، مانند پدر و مادر واقعی او مسئول پرداخت نفقه ی او هستند و باید نفقه ی بچه را بپردازند.
همان طور که گفتم تعیین میزان نفقه ی فرزند توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام می شود.
در واقع کارشناس میزان هزینه ی نگهداری فرزند را محاسبه می کند.
عوامل مختلفی در ان محاسبه اثرگذار هستند. از جمله زندگی بچه در شهر یا روستا، سن بچه، وضعیت تحصیلی او، وضعیت جسمانی طفل و ...
در صورتی که نظر کارشناس مورد پذیرش هر یک از طرفین نباشد، امکان اعتراض برای او وجود دارد. در صورت موضوع توسط هیئت سه نفره مورد بررسی قرار می گیرد.
نفقه ی ایام گذشته ی فرزندان قابل مطالبه نیست.
بنابراین میزان نفقه ای که برای فرزند تعیین شده و پدر به پرداخت آن محکوم می شود، از تاریخ تقدیم دادخواست محاسبه می شود.
رای ای که در خصوص محکومیت پدر به پرداخت نفقه صادر می شود، قابلیت اعتراض دارد و هر یک از طرفین در صورتی که رای به ضرر او صادر شده باشد، می تواند نسبت به آن تجدیدنظرخواهی کند.
همچنین اگر رای به صورت غیابی صادر شود، پدر به عنوان محکوم علیه می تواند نسبت به آن واخواهی کند.
اگر پدر توان پرداخت مبلغ نفقه ی تعیین شده را نداشته باشد، باید دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به بدهد. او باید استشهادیه ای که به امضای دو نفر گواه رسیده باشد را ارائه نماید.
این دو شاهد باید از وضع مالی و شغل پدر اطلاع کامل داشته باشند و شهادت دهند که پدر توان پرداخت نفقه را ندارد.
همچنین پدر باید صورت اموال خود را پیوست نماید.
مطابق ماده ی 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، چنانچه پدر با وجود تمکن مالی از پرداخت نفقه ی بچه خودداری نماید، مرتکب جرم ترک انفاق شده و به مجازات حبس تعزیری درجه 6 محکوم می شود. منظور از حبس تعزیری درجه 6، بیش از 6 ماه تا دو سال حبس است.
جرم ترک انفاق از جمله جرائم قابل گذشت است.
یعنی شروع و ادامه ی تعقیب و رسیدگی در آن منوط به شکایت شاکی است و هر گاه شاکی گذشت کند فرآیند کیفری متوقف می شود.
اگر در این مورد سوالی داشتید می توانید با شماره ی 09129587186 تماس بگیرید.
