سرقت از منزل نهتنها خسارت مالی ایجاد میکند، بلکه آرامش و امنیت روانی خانوادهها را نیز خدشهدار میسازد. آگاهی از حقوق قانونی و اقدام درست در چنین شرایطی میتواند هم به بازگرداندن اموال کمک کند و هم جلوی مشکلات بعدی را بگیرد. در ادامه به نکات مهم حقوقی که هر شهروند باید بداند اشاره میکنیم.
الف) تعریف و ارکان جرم سرقت بر اساس ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی :
سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است.
ب ) سرقت حدی و تعزیری در منازل :
قانونگذار میان سرقت حدی و سرقت تعزیری تفاوت قائل است.
1) سرقت حدی (مواد ۲۶۸ و ۲۷۸ قانون مجازات اسلامی) : اگر شرایطی چون سرقت در حرز، مخفیانه بودن، نداشتن شبهه و سایر موارد مقرر وجود داشته باشد، مجازات قطع ید برای سارق پیشبینی شده است.
بعنوان مثال سرقت در صورتی مشمول حد است که «مال در حرز باشد و سارق آن را از حرز خارج کند ، منزل مسکونی عرفاً حرز محسوب میشود.
2) سرقت تعزیری (مواد ۶۵۱ تا ۶۶۷ قانون مجازات اسلامی ): در صورتی که شرایط حدی موجود نباشد، سرقت تعزیری خواهد بود.
بعنوان مثال اگر سرقت در شب واقع شود و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و یا یکی از آنها سلاح داشته باشد، مجازات حبس از پنج تا بیست سال و شلاق تا ۷۴ ضربه خواهد بود.
اگر کسی آلات و ادوات مخصوص سرقت را تهیه کند یا بفروشد و یا در اختیار دیگری قرار دهد، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم میشود.
پ ) تشدید مجازات سارقان منازل :
قانونگذار در مواردی مجازات سرقت از منازل را به دلیل شدت خطر اجتماعی افزایش داده است.
هر کس به عنف یا تهدید وارد منزل دیگری شود، علاوه بر مجازات سرقت، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم میشود.
تخریب حرز یا شکستن درب و قفل منزل (مواد ۶۷۵ و ۶۷۷): جرم تخریب نیز علاوه بر سرقت قابل انتساب است.
ت ) مسئولیت مدنی سارقان :
علاوه بر مسئولیت کیفری، سارقین ملزم به جبران خسارات مالباخته هستند.
طبق ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، هر کس به عمد یا بیاحتیاطی به مال دیگری ضرر بزند، مسئول جبران آن است. همچنین بر اساس ماده ۳۱۱ قانون مدنی، غاصب باید عین مال مغصوب را به صاحب آن رد کند و در صورت تلف، مثل یا قیمت آن را بپردازد.
مواردی که شهروندان در مواجهه با سرقت از منزل باید به آنها توجه کنند :
۱. حفظ صحنه جرم : اولین نکته، دست نزدن به صحنه سرقت است. طبق ماده ۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری، ضابطان دادگستری (مانند مأموران کلانتری) موظف به جمعآوری دلایل جرم هستند. اگر خودتان صحنه را تغییر دهید، اثبات جرم دشوار میشود.
۲. اطلاع فوری به پلیس : به محض مشاهده سرقت یا آثار آن، با شماره ۱۱۰ تماس بگیرید. گزارش سریع به پلیس باعث میشود عملیات تعقیب سارق زودتر آغاز شود.
۳. اعلام شکایت رسمی : برای پیگیری قانونی باید به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه و شکواییه سرقت تنظیم کنید. بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، دادسرا مرجع تعقیب جرایم است. در شکواییه مشخصات اموال، زمان و نحوه اطلاع از سرقت را ذکر کنید.
۴. ارائه اسناد و مدارک : رسید خرید، فاکتور، یا حتی عکس و فیلم دوربین مداربسته منزل، میتواند در شناسایی و بازگرداندن اموال کمک کند. طبق ماده ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی، ادله اثبات جرم شامل اقرار، شهادت، قسامه و علم قاضی است و ارائه مدارک به علم قاضی کمک میکند.
۵. پیگیری استرداد اموال : مالباخته حق دارد اموال کشفشده را مطالبه کند. دادسرا موظف است وسایل و اموال کشفشده ناشی از جرم را به صاحب آن بازگرداند.
۶. توجه به حقوق خود و خانواده : اگر هنگام سرقت با سارق روبهرو شدید، درگیر نشوید. طبق ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی، دفاع مشروع فقط زمانی پذیرفته میشود که برای دفع خطر جانی یا مالی فوری و جدی باشد. بهتر است جان خود و خانواده را در اولویت قرار دهید و موضوع را به پلیس بسپارید.
۷. امکان دریافت خسارت : علاوه بر مجازات کیفری سارق، مالباخته میتواند خسارت خود را مطالبه کند. طبق ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، هر کس به دیگری زیان وارد کند باید آن را جبران کند. این مطالبه میتواند از طریق دادخواست حقوقی صورت گیرد.
مهدی محمدی وکیل پایه یک دادگستری
