پیرزنی نزول گیر که تقریبا تمام ضعیفان شهر به او بدهکار و محتاج بودند، بطرز وحشتناکی قتل می رسد و جوانی که مدت هاست در تنهایی با فقر خود زیسته، زاویه ی نگاه او به جهان و انسان چیزی است که نویسنده آنرا برای ما روایت می کند. ارتباط فقربا مرگ، اخلاق، افتخار، غرور و حقارت و هزاران صفات انسانی دیگر ویژگی هایی هستند که در کشاکش این داستان بین شخصیت های مختلف به مزایده گذاشته می شوند و افراد مدام بین دوراهی نتخاب هایی هستند که از نظر انسانی انتخاب هایی دشوار و همچنین سخت برای مورد قضاوت واقع شدن هستند.
داستایوفسکی در این داستان با شخصیت هایی حیرت انگیز بارها سعی می کند پاسخ سوالاتی را بدهد که قبل از مواجه با داستان بدیهی و آشکار به نظر می رسیدند، یا حداقل با تعریف این داستان این سوالات را برای خواننده به وجود آورد. سوالاتی که شاید باعث شوند از مقایسه ی خود با دیگری دست برداریم و نعمت های خدادادی خود را بخشی از هویت خود ندانیم یا حداقل دیگران را به خاطر رنج های طبیعی سرزنش نکنیم. دیدن جهان درونی شخصیت های داستان های داستایوفسکی و به ویژه داستان پر رمز و راز جنایت و مکافات، خواننده را اندکی در قضاوت متواضع می کند و نویسنده سعی می کند با مطرح کردن ضمنی سوالاتی از این دست، به این هدف خود دست یابد:
آیا ازدواج با کسی برای ثروت از سر اجبار و در تنگنای مشقت بار زندگی، با تن فروشی تفاوتی ندارد؟ حقارت در برابر زن و فرزندان برای مرد عیال وار، با آن که سالها شرافتمندانه در شغلی رسمی کار کرده است، چگونه است؟ آیا فقر جنایت می آورد؟ آیا هر یک از ما در فقر می توانیم یک جانیتکار باشیم یا نه؟ انگیزه و دستاورد قتل برای یک قاتل تحصیلکرده و امروزی، اما در عین حال بسیار فقیر و شاید حقیر از دید خود، چه می تواند باشد؟ مکافات امری ست درونی و وجدانی، یا عینی و قانونی؟
جهان راسکل نیکف که در این داستان به مکافات مبتلاست، واگویه های ذهنی های او، روابط او با دوست، خواهر، مادر و معشوقه اش، یک کل یک پارچه را برای خواننده می سازد تا شاید خواننده بتواند اینبار، نه از دید یک قضاوت گر بیرونی و بی رحم، که از نگاه یک مشاهده گری صبور به داستان زندگی و روح پر زخم او نگاه کند.
