وام‌دهی و دریافت وام در تأمین مالی غیرمتمرکز (DeFi) چیست؟

وام‌دهی و دریافت وام در حوزه مالی سنتی و همچنین رمزارزها، شامل اقدام یک طرف برای تأمین دارایی‌های پولی (اعم از ارزهای فیات یا ارزهای دیجیتال) و دادن آن به یک شخص دیگر، در ازای دریافت جریان سود یکنواخت است.

مفهوم «وام‌دادن و وام‌گرفتن» از دیرباز وجود داشته و یکی از جنبه‌های اصلی هر سیستم مالی است؛ به ویژه سیستم «بانکداری ذخیره کسری» (سیستمی که در آن، ذخیره بانک تنها  کسری از تمامی حساب‌های مشتریان است. در این سیستم بیشتر واریزی‌ها به بانک، به بیرون قرض داده می‌شوند و تنها بخشی از آن‌ها برای جبران موجودی حساب‌های مشتریان نگهداری می‌شود) که امروزه به طور عمده در سراسر جهان استفاده می‌شود. این ایده بسیار سرراست است؛ یعنی روند کار به این صورت است که وام‌دهندگان در ازای دریافت نرخ سود به‌صورت منظم، بودجه‌ای را به وام‌گیرندگان ارائه می‌دهند. به‌طور مرسوم، چنین معاملاتی معمولاً توسط یک موسسه مالی مانند بانک یا یک نهاد مستقل مانند وام‌دهنده‌ی همتا به همتا انجام می‌شود.

در زمینه ارزهای دیجیتال، وام‌دهی و دریافت وام می‌تواند از طریق دو مسیر اصلی تسهیل شود: از طریق یک موسسه مالی متمرکز مانندBlockFi ، Celsius و غیره، یا از طریق استفاده از پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز مانند Aave ، Maker و غیره.

پلتفرم‌های CeFi یا تأمین مالی متمرکز، اگرچه تا حدودی غیرمتمرکز هستند، اما تقریباً به همان روش اکثر بانک‌ها کار می‌کنند. به این صورت که از دارایی‌های سپرده‌شده یک فرد استفاده کرده و در نهایت آن‌ را به اشخاص ثالث مانند بازارسازان (نوعی از شرکت‌های کارگزاری یا معامله‌گر بورسی که ریسک نگه‌داشتن تعداد مشخصی از اوراق بهادار شرکتی را می‌پذیرند تا خریدوفروش اوراق بهادار در بازار آسان شود)، شركت‌های سرمايه‌گذاري یا سایر کاربران پلتفرم خود وام می‌دهند؛ درحالی‌که بازدهی ثابت به سپرده گذار اصلی داده می‌شود. اگرچه این مدل نیز مانند هر روش وام‌دهی دیگری، ممکن است با مشکلاتی مثل هک یا سرقت مواجه شود اما احتمال این اتفاقات پایین است و این روش در اکثر موارد، بسیار خوب و کارامد عمل کرده است.

از طرف دیگر، پروتکل‌های DeFi به کاربران اجازه می‌دهند تا به صورت کاملاً غیرمتمرکز وام‌دهنده یا وام گیرنده شوند، به گونه‌ای که یک فرد در همه زمان‌ها کنترل کامل وجوه خود را داشته باشد. این کار با استفاده از قراردادهای هوشمندی که روی راهکارهای بلاکچین آزاد مانند اتریوم کار می‌کنند، امکان‌پذیر است. بر خلاف CeFi، پلتفرم‌های DeFi می‌توانند توسط همه افراد در هر مکانی و بدون نیاز به تحویل اطلاعات شخصی فرد به یک مرجع مرکزی، مورد استفاده قرار گیرند.

وام دهی و دریافت وام در پلتفرم DeFi چگونه کار می‌کند؟

هر فرد با استفاده از یک قرارداد هوشمند، توکن‌هایی را که می‌خواهد به «بازار پول» وام دهد، ارسال و سپس سود توکن بومی پلتفرم را صادر می‌کند.

هنگام استفاده از پروتکل‌های دیفای مانند Aave و Maker، کاربرانی که به دنبال تبدیل‌ شدن به «وام‌دهنده» هستند، باید توکن‌های خود را به آن‌چه از آن به عنوان «بازار پول» نام برده می‌شود عرضه کنند. این کار توسط شخصی انجام می‌شود که دارایی‌های خود را به یک قرارداد هوشمند (که به عنوان یک واسطه اتوماتیک دیجیتال عمل می‌کند) ارسال می‌کند و به دنبال آن، ارزها برای دریافت وام در اختیار دیگر کاربران قرار می‌گیرد.

صدور توکن‌های بهره توسط قرارداد هوشمند به صورت خودکار برای کاربر انجام می‌شود و در مرحله بعد کاربر می‌تواند اصل دارایی‌های خود پس بگیرد. توکن‎‌های صادر شده، توکن‌های بومی پلتفرم هستند؛ به عنوان مثال، در Aave توکن‌های بهره، aTokens نامیده می‌شوند. درحالی‌که در Maker به آن‌ها Dai گفته می‌شود.

تقریباً تمام وام‌هایی که از طریق توکن‌های بومی صادر می‌شوند، بیشتر از حد وثیقه‌گذاری شده‌اند، به این معنی که کاربرانی که می‌خواهند وام دریافت کنند، باید وثیقه‌ای (به صورت رمزارز) ارائه دهند که ارزش آن بیشتر از مقدار واقعی خود وام باشد.

اگرچه این موضوع تا حدودی روی کاغذ بی‌معنی به نظر می‌رسد، چون شخص می‌تواند در وهله اول تنها با فروش دارایی خود پول به دست آورد، اما دلایل زیادی برای منطقی بودن دریافت وام به روش DeFi وجود دارد.

در وهله اول، ممکن است کاربران برای تأمین هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده‌ای که ممکن است متحمل شده باشند، به بودجه نیاز داشته باشند، درحالی‌که نمی‌خواهند دارایی‌های خود را بفروشند؛ زیرا ارزش این دارایی‌ها ممکن است درآینده افزایش یابد. به طور مشابه، با وام‌گرفتن از طریق پروتکل‌های دیفای، افراد می‌توانند از پرداخت مالیات توکن‌های دیجیتال خود اجتناب کنند یا آن را به تأخیر بیندازند. درنهایت، افراد می‌توانند از وجوهی که از طریق چنین پلتفرم‌هایی وام گرفته‌اند، برای بالابردن اهرم یا لوریج (امکانی که به‌وسیله آن، میزان سود و زیان معامله‌گر چندین برابر افزایش پیدا می‌کند، به گونه‌ای که می‌تواند حتی معاملاتی تا صدها برابر بزرگ‌تر از سرمایه واقعی خودش را انجام دهد) خود در برخی از موقعیت‌های معاملاتی استفاده کنند.

آیا محدودیتی در مورد این‌که تا چه میزان می‌توان وام گرفت وجود دارد؟

بله و در درجه اول دو عامل تعیین‌کننده بر این امر حاکم است. آیا پلتفرم نقدینگی کافی دارد؟ «ضریب وثیقه» دارایی‌های تأمین شده یک شخص چیست؟

در واقع یک محدودیت و دو عامل اصلی که تعیین‌کننده‌ی میزان وام قابل دریافت برای هر شخص است، وجود دارد. اول این‌که، چه مقدار بودجه برای دریافت وام در یک بازار خاص در دسترس است. این مورد معمولاً در بازارهای فعال مشکلی ایجاد نمی‌کند مگر آن‌که کسی بخواهد مقدار بسیار زیادی از یک توکن‌ خاص را به‌صورت وام دریافت کند.

عامل دوم، «ضریب وثیقه» توکن‌های عرضه‌شده است. ضریب وثیقه بر اساس کیفیت وثیقه تعیین می‌کند که چه مقدار می‌توان وام دریافت کرد. به عنوان مثال ، Dai و اتر (ETH) دارای ضریب وثیقه 75% در بستر وام‌دهی دیفای هستند، به این معنی که کاربران می‌توانند تا حداکثر %75 از ارزش Dai یا ETH که به عنوان وثیقه ارائه کرده‌اند را وام بگیرند.

طبق یک نکته فنی‌تر، مقدار مبلغ وام کسانی‌که وام می‌گیرند، همواره باید از حاصل‌ضرب ارزش وثیقه ارائه شده و ضریب وثیقه کمتر باشد. تا زمانی‌که این شرط برقرار باشد، شخص می‌تواند به اندازه دلخواه خود وام دریافت کند.

سازوکار نحوه توزیع بازگشت سود در DeFi چگونه است؟

فرد، ارزی که می‌خواهد وام دهد و همچنین قرارداد هوشمند را با استفاده از یک برنامه DeFi انتخاب می‌کند، سپس مقدار سود به‌صورت مستقیم به کیف پول مربوطه واریز می‌شود.

به‌طور خلاصه، سودی که وام‌دهندگان دریافت می‌کنند و بهره‌ای که وام‌گیرندگان باید بپردازند با توجه به نسبت بین توکن‌های عرضه شده و قرض گرفته شده در یک بازار خاص تعیین می‌شوند. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که بهره‌ای که توسط وام‌گیرندگان پرداخت می‌شود، در حقیقت همان سود کسب شده توسط وام‌دهندگان است، بنابراینAPY (درصد عملکرد سالیانه) وام‌گیرنده بالاتر ازAPY  وام‌دهنده است.

درصد عملکرد سالیانه (Annual Percentage Yield)، میزان سالیانه افزایش مقدار یک سرمایه است.

APYهای بهره در هر بلاک اتریوم محاسبه می‌شود، به این معنی که وام‌دهی دیفای با نرخ بهره متغیری به کاربران ارائه می‌شود و برای توکن‌های خاص می‌تواند بسته به نوع تقاضا یعنی وام‌‌دادن و دریافت وام، تغییر چشم‌گیری داشته باشد. همچنین برخی از پروتکل‌ها مانند Aave، «وام‌های APY» باثبات و وام‌های سریع که به هیچ وثیقه‌ای نیاز ندارند را به کاربران خود ارائه می‌دهند.

آیا هیچ خطر یا ریسکی وجود دارد؟

پروتکل‌های دیفای دارای ریسک‌های ناشی از قراردادهای هوشمند و همچنین افزایش چشم‌گیر APYها در مدت‌زمان کوتاه هستند.

در مقایسه با سرمایه‌گذاری متمرکز، هیچ خطر عملی مربوط به وام‌دهی دیفای وجود ندارد. با این‌حال مانند هر سیستم دیگری، DeFi نیز ریسک‌های مخصوص خودش را دارد. به عنوان مثال، ریسک‌های مشخص قرارداد هوشمند و همچنین تهدیدات مربوط به تغییر چشم‌گیر APYها در یک بازه زمانی کوتاه وجود دارد.

برای مثال، هنگام رشد ناگهانی دیفای در سال 2020، جایی که «Yield-farming» (فرایندی که در آن کاربر، موجودی ارز دیجیتال خود را با هدف کسب سود قرض می‌دهد) در سطح جهانی همه‌گیر شد، دریافت APYها در برخی ارزهای دیجیتال به 40% و بیشتر افزایش یافت. این امر ممکن بود باعث شود کاربران ناآگاهی که نرخ بهره خود را به‌صورت روزانه پیگیری نمی‌کردند، بیش از آن‌چه در ابتدا انتظار داشتند مجبور به بازپرداخت شوند.

به‌طور کلی، کل روند وام‌دهی و دریافت وام با استفاده از پلتفرم‌های دیفای واقعاً پیچیده نیست، اما تفاوت‌های جزئی مشخصی از نظر نحوه عملکرد هریک از پروتکل‌های خاص، مثلا کیف پول‌های مختلفی که از آن‌ها پشتیبانی می‌کنند، هزینه‌های قابل اجرا و ... وجود دارد.

علاوه‌براین، کاربران هنوز باید محتاط باشند و شماره و جزئیات آدرس کیف پول را به‌صورت صحیح و با اطمینان ثبت کنند تا سرمایه‌های خود را از دست ندهند؛ زیرا در چنین شرایطی راهی برای بازیابی آن‌ها وجود ندارد.

نویسنده: زهرا حسینی‌زاده

برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت لنداپ مراجعه کنید