مهمترین اسطورهها در فرهنگهای مختلف جهان فراواناند، اما برخی از آنها تأثیر عمیقتری بر فرهنگ، ادبیات و هنر جهانی گذاشتهاند. در ادامه، چند نمونه از مهمترین اسطورهها از فرهنگهای گوناگون آورده شدهاند:
نخستین اسطورههای تاریخ از تمدنهای بسیار کهن بینالنهرین (بین رودهای دجله و فرات، در عراق امروزی) سرچشمه گرفتهاند. یکی از قدیمیترین و مهمترین آنها، افسانه گیلگمش است.
افسانه گیلگمش نه تنها قدیمیترین حماسه بشری بهشمار میآید، بلکه سرآغاز بسیاری از مضامین اسطورهای در فرهنگهای دیگر نیز هست، مانند طوفان بزرگ که شباهتهایی با داستان نوح در ادیان ابراهیمی دارد.
در ادامه، خلاصهای کاملتر از افسانه گیلگمش، نخستین اسطورهٔ مکتوب تاریخ، آوردهام:
گیلگمش پادشاهی نیرومند و نیمهخداست که بر شهر اوروک (در بینالنهرین باستان) فرمانروایی میکند. او دو سوم الهی و یک سوم انسانی است، اما حکمرانیاش ستمگرانه است. مردم از دست او به خدایان شکایت میکنند.
خدایان برای تعادل، موجودی وحشی و نیرومند به نام انکیدو میآفرینند تا در برابر گیلگمش قرار گیرد. انکیدو ابتدا با حیوانات زندگی میکند، اما با راهنمایی زنی به نام "شَمْهات" انسانوار میشود و به شهر میآید. او با گیلگمش میجنگد، اما پس از آن تبدیل به بهترین دوست او میشود.
گیلگمش و انکیدو تصمیم میگیرند برای اثبات شجاعت خود، به جنگ با موجودی هیولایی به نام هومبابا بروند که نگهبان جنگل سدر است. آنها هومبابا را شکست میدهند و شهرت مییابند.
پس از کشتن هیولای گاو آسمانی که از سوی الهه ایشتار فرستاده شده، خدایان خشمگین میشوند و انکیدو را به مرگ محکوم میکنند. مرگ او گیلگمش را به شدت دگرگون میکند و او برای اولینبار با مفهوم فناپذیری روبهرو میشود.
گیلگمش در اندوهی عمیق فرو میرود و تصمیم میگیرد به دنبال راز زندگی ابدی برود. او به سراغ شخصیتی به نام اوتناپیشتیم میرود، کسی که از طوفان بزرگ نجات یافته و جاودانه شده است (داستانی بسیار شبیه به داستان نوح در کتاب مقدس).
اوتناپیشتیم به او میگوید که جاودانگی مخصوص انسان نیست، اما راهی به او نشان میدهد: گیاه جاودانگی. گیلگمش گیاه را پیدا میکند، اما هنگام استراحت، ماری آن را میبلعد (که این نیز شباهتی با داستان مار در بهشت دارد).
گیلگمش با دستی خالی، اما با درک عمیقتری از زندگی و مرگ، به شهرش بازمیگردد. او درمییابد که جاودانگی در ساختن بناها، خدمت به مردم و یاد خوب باقی میماند، نه در عمر ابدی.
