● به جملات زیر دقت کنید:
• الف)
۱- او یک ایرانی است.
۲- او یک مرد است.
۳- او یک مهندس است.
• ب)
۱- با محمد به بازار رفتم.
۲- با محمد به بازار رفتم و کتابی خریدم.
۳- دیروز با محمد به بازار رفتم و محسن را دیدم.
• ج)
۱- سعید یک معلم است.
۲- سعید یک آموزگار است.
آیا در این دسته از عبارات تناقُضی وجود دارد؟ قطعا خیر!
در جملات دسته (الف) ما درباره یک مرد مهندس ایرانی حرف می‌زنیم و هیچکدام مُنافاتی با یکدیگر ندارند و ۱- تابعیت، ۲- جنسیت و ۳- شغل فرد مورد نظر را بیان می‌کند.
در جملات دسته (ب) نیز هیچ تناقضی وجود ندارد؛ گوینده هربار معلومات تازه‌ای به ما داده است و اگر همه آن‌ها را با هم ترکیب کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که می‌گوید:
"دیروز با محمد به بازار رفتم و کتابی خریدم و محسن را دیدم."
در دو جمله دسته (ج) هم هیچ تناقضی وجود ندارد و معلم و آموزگار یکی هستند و فقط لفظشان تفاوت دارد.
●● اکنون که مثال‌هایی عادی و روزمره زدیم، باید خدمتتان بگویم که بسیاری از نمونه‌هایی که به عنوان تناقضِ قرآن آورده می‌شوند هم از همین نوع هستند و فرد شُبهه پرداز به این نکات ساده دقت نکرده است.
● به عنوان مثال می‌گویند: «در قرآن تناقض وجود دارد و یکبار در سوره هود آیه ۶۱ آمده که انسان از زمین آفریده شده است و یکبار در سوره روم آیه ۲۰ آمده که از خاک آفریده شده است.»
در حالیکه اصلا تناقضی بین این دو آیه وجود ندارد؛ مگر خاک در آسمان است؟ خوب خیر در زمین است!! این ادعا مانند اینست که بگوییم، دو جمله زیر باهم تناقض دارند:
۱- کیک را از خمیر درست کردم.
۲- کیک را از آرد درست کردم.
▪️حتی بسیاری از اختلافاتی که در تفسیر آیات قرآن از سوی مفسّران اتفاق می‌افتد هم از این دسته است و هیچ تضادی با هم ندارند، که به این دسته از اختلافات، اختلاف تنوُّع گفته می‌شود و نقطه مقابل آن، اختلاف تضاد می‌باشد؛ مثلا امکان دارد که دو مفسّر در تفسیر یک کلمه قرآنی دو کلمه را به کار ببرند که در لفظ یکی نیستند، اما هردو یک معنا و مفهوم را می‌رسانند؛ یا اینکه لفظ و معنای هردو متفاوت باشد اما آن کلمه قرآنی هردوی آن‌ها را در بر گرفته و جمع آن دو هیچ اشکالی نداشته باشد. [۱]
بنابراین باید خوب و با دقّت فکر کنیم و بعدا ادعا کنیم، تا مبادا دچار اشتباه شویم.
والحمد لله علی نعمة القرآن?
✍ ب. بادینی
?پی‌نوشت‌ها:
[۱]: برای مطالعه بیشتر در این زمینه به کتاب «فصول في أصول التفسیر» از دکتر مساعد الطیار، صص ۵۷ - ۶۲؛ چاپ دار النشر المدني رجوع کنید.
❂•°•°•°•↝?↜•°•°•°•❂
تحقیق کنید و مطالعه داشته باشید تا حلاوت و شیرینی دانش را بچشد.
