رویکرد علمی میگوید در تصمیمگیری دربارهٔ مهریه باید به نظرسنجی مرکز پژوهشهای مجلس (۱۴۰۱) توجه شود؛ این نظرسنجی با نمونه کافی قابل تعمیم به کل جامعه ایران است. در پایان به دو اشکال رایج دربارهٔ امنیت اقتصادی زنان و اثر طرح بر ازدواج و طلاق پاسخ داده میشود:
1. بیش از 83 درصد مردم مخالفت با زندانیشدن بدهکاران مهریه
۸۳.۷٪ مردم مخالف یا کاملاً مخالف زندانیشدن مردان ناتوان از پرداخت مهریهاند. حبس قبل از اثبات توانایی مالی، مانع کسب درآمد و پرداخت میشود و بهضرر خانوادههاست؛ در سه سال اخیر حداقل سالی ۲۰۰۰ زندانی مهریه داشتهایم. جایگزینی پابند بهجای زندان میتواند پیامدهای منفی فعلی را کاهش دهد.
۲. حمایت عمومی از اصلاح؛ بیش از ۶۲٪ موافق کاهش مهریه
در نظرسنجی ۱۴۰۱، ۱۶.۸٪ موافق مالیات پلکانی، ۳۹.۸٪ موافق تعیین سقف قانونی و ۵.۵٪ موافق مالیات با نرخ ثابت بودهاند. این آمار نشان میدهد بخش بزرگی از مردم با تعیین سقف کیفری مهریه همراه خواهند شد؛ هدف مشترک کاهش عرف مهریه و کاهش خسارت مردان در طلاقهای اولیه است.
۳. بیش از 11 میلیون مرد ایرانی زیر فشار مهریه هستند
۴۸.۲٪ گفتهاند مردان «زیاد یا خیلی زیاد» تحت فشار خواستههای مهریهاند. با حدود ۲۴ میلیون مرد متأهل در ایران، حداقل ۱۱.۵ میلیون مرد زیر فشار روانیاند. میانگین مهریه در ۱۴۰۱ حدود ۹۴ سکه بوده است؛ با رشد قیمت سکه، فشار بر ۴۸٪ مردان افزایش یافته است. حتی پرداخت ۱۴ سکه برای اکثر مردان ورشکستگی کامل بهدنبال دارد، اما کاهش سقف کیفری تا حدودی فشارها را کم میکند.
۴. سالی حداقل 38 هزار مردی ایرانی ورشکستگی مالی با توقیف اموال تجربه می کنند
حداقل ۲۰٪ زنان هنگام طلاق گزارش «دشواری کم یا خیلی کم» برای وصول مهریه دادهاند؛ ۳۴٪ «زیاد» و ۳۸٪ «خیلی زیاد». آمار ثبتاحوال میانگین ~۱۹۰ هزار طلاق در سال را نشان میدهد؛ با فرض حداقل ۲۰٪ دریافت کامل مهریه، سالانه دستکم ۳۸ هزار مرد ورشکستگی مالی تجربه میکنند و حدود ۲ هزار نفر زندان میروند. از ابتدای سال تا دیماه ۱۴۰۲، ۱۶۰,۲۱۵ پرونده مهریه در اجراییه ثبت و ۱۴۰,۳۰۲ مختومه شدهاند؛ بنابراین برآورد ۳۸ هزار مرد ورشکسته محافظهکارانه است.
۵. اصلاح قانون مهریه تسهیل کننده ازدواج و کاهش دهنده طلاق
۳۰.۴٪ مردم معتقدند مهریه موجب سستی خانواده است و ۳۱.۶٪ در تعیین میزان مهریه «دچار مشکل زیاد یا خیلی زیاد» شدهاند. مالکیت بیشتر زنان پس از طلاق میتواند سازگاری را کاهش دهد؛ حداقل ۴۱٪ مردان این نظر را تأیید کردهاند. پژوهشهای علمی (مثلاً محمد روشن، «تحلیل اقتصادی مهریه» ۱۴۰۱) نشان میدهد مهریه بالا فرآیند طلاق را خشونتبارتر و انگیزه فرزندآوری را کاهش میدهد. کاهش سقف کیفری از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه میتواند انگیزه طلاق و مشاجرات پیش از ازدواج را کاهش دهد.
۶. ابزار تشویق قراردادهای عادلانه ازدواج برای جوانان
بسیاری از مسلمانان و ۱۱.۶٪ مردم ایران رسم پرداخت مهریه هنگام عقد را دارند. وکلا توصیه میکنند مهریه سبک و ثبت شروط تقسیم منصفانهٔ اموال ضمن عقد بهتر است. کاهش سقف کیفری فشار فرهنگی بر پسران برای قبول مهریهٔ بالا را کم میکند و میتواند به احیای فرهنگ پرداخت معقول مهریه حین عقد کمک نماید.
۷. اصلاح قانونی بهعنوان ابزار فرهنگی برای کاهش عرفی مهریه
۶۳.۴٪ پاسخدهندگان گفتهاند مردان مقدار مهریه را «کم یا خیلی کم» جدی میگیرند. میانگین ۱۴۰۱ برابر ۹۴ سکه بوده و تلاشها از دههٔ ۷۰ برای فرهنگسازی ۱۴ سکه شکست خورده است. اصلاح قانون میتواند فشار فرهنگی برای تعیین مهریههای سنگین را کاهش دهد و رسم نادرستِ نشاندهندهٔ منزلت اجتماعی را تعدیل کند؛ رسمهایی که گاهی مانع ازدواج مناسب میشوند.
۸. طرح جدید زمینه ساز افزایش امنیت مالی زنان می شود
کاهش سقف کیفری به ۱۴ سکه میتواند زوجها را به ثبت «تقسیم منصفانهٔ اموال» در شروط ضمن عقد سوق دهد و از فرار مردان از تعهدات مالی جلوگیری کند. این سازوکار بهبود انتقال و ارث زنان را ممکن میسازد و با مشوقهای قانونی میتوان زوجهای ناآگاه را به عقدنامههای عادلانهتر تشویق کرد.
