اگر تا به حال فکر می کردید که زبان تنها یک وسیله ارتباطی است، بدون شک نقشی را که در زندگی ما ایفا می‌کند، دست کم گرفته اید. ما به نوعی تحت الشعاع زبان هایی هستیم که صحبت می کنیم. زبان ها، رفتار و فرهنگ ما را شکل داده و تحت تأثیر قرار می دهند. در این نوشتار سعی کردم به گوشه ای از پژوهش های زبان شناسی و یافته های جالب آنها بپردازم.
به تازگی در یک پژوهش نشان داده شده است که زبان هایی که ما صحبت می کنیم، حرکات چشم ما را هدایت می کنند. به عنوان مثال، افراد انگلیسی زبانی که کلمه "candle" را شنیدند، اغلب پس از آن به آب نبات(candy) نگاه کردند، زیرا این دو کلمه هجای اولیه یکسانی دارند. به طور مشابه، این مطالعه نشان داده است که افراد دوزبانه، نه تنها به کلماتی که هجای یکسانی در یک زبان دارند، بلکه به کلماتی که واج های مشترکی هم در زبان دوم دارند، فکر می کنند. برای مثال، دوزبانه‌های روسی-انگلیسی، وقتی با کلمه "marker" مواجه می‌شوند، به طور ناخودآگاه، نگاه خود را به سوی تمبر(stamp) معطوف می کنند، زیرا معادل کلمه تمبر در روسی، به صورت «مارکا» تلفظ می شود.
نکته اصلی و شگفت انگیز این پژوهش، در تفاوت الگوی حرکات چشم(Eye movements) بود، حتی زمانی که از هیچ زبانی استفاده نمی‌شود. در یکی از آزمایش های بصری، از افراد خواسته شد تا یک شی را که از قبل دیده بودند، در میان اشیاء دیگر پیدا کنند. نتیجه آزمایش جالب بود: جهت حرکت چشمانِ افراد وابسته به زبان آنها، متفاوت است! در این آزمایش، هنگامی که از انگلیسی زبانان خواسته شد که به دنبال ساعت(clock) بگردند، جهت نگاه آنها به سمت تصویر ابر(cloud) تغییر کرد و به آن نگاه کردند، چرا که این دو کلمه، شروعِ هجایی یکسانی دارند. همین موضوع در مورد اسپانیایی زبانان نیز ثبت شد. هنگامی که آنها به دنبال ساعت(به اسپانیایی: reloj) بودند، به سمت هدیه(به اسپانیایی: regalo) نگاه می‌کردند.
اما داستان همینجا تمام نمی‌شود. کلماتی که می‌شنویم، نه تنها کلماتی دیگر با هجای یکسان و همچنین اشیا با اسامی مشابه را در ذهن ما فعال می کنند، بلکه ترجمه‌ی آوایی آنها هم در ذهن ما فعال می شوند. به عنوان مثال، دوزبانه های اسپانیایی-انگلیسی وقتی کلمه duck(اردک) را می شنوند، به shovel(بیل) نگاه می کنند. به این خاطر که ترجمه اردک و بیل به اسپانیایی همپوشانی هجایی دارند(به ترتیب pato و pala). برای درک این موضوع، وقتی کلمه اسپانیایی pato را می شنوید، چه چیزی به ذهن شما می‌رسد؟ (احتمالا پتو به فارسی!)
این پدیده ها تنها محدود به زبان گفتاری نیست. پژوهش های دیگری نشان می دهند که افراد دوزبانه‌ای که به زبان های اشاره و گفتاری آشنا هستند هم از این قواعد مستثنی نیستند.
سوال: چرا این یافته های جذاب و شاید بدیهی اهمیت دارند؟ این سوالی است که شاید برایتان مطرح شده باشد و تنها یک جواب دارد: تمامی آنها به این موضوع اشاره دارند که زبان به طور کامل با سایر حوزه های شناختی بشر تعامل دارد و بر قدرت تصور، تمرکز و در نهایت بر کنترل ناخودآگاه ما تاثیر می گذارد. همانطور که گفته شد، چگونگی حرکت چشم، نحوه نگرش ما و آنچه را که به آن توجه می‌کنیم توسط زبان هدایت می‌شود. پس در زندگی روزمره ما، همه چیز تحت تاثیر زبانی قرار می گیرد که با آن صحبت می‌کنیم. اهمیت دیگر این یافته ها، پیامدهای گسترده‌ای هستند که از رفتار مصرف کننده(آنچه در فروشگاه به آن نگاه می‌کنیم) تا هنر(آنچه نگاه ما به سمت آن کشیده می شود) را شامل می شود.
In other words, it is safe to say that the language you speak influences how you see the world not only figuratively but also quite literally, down to the mechanics of your eye movements.
- Viorica Marian
اگر این موضوع برای شما جالب بود، خوشحال خواهم شد که با لایک کردن و به اشتراک گذاشتن دیدگاه خود درباره‌ی این نوشتار، به من در انتشار محتوای بهتر کمک کنید!?
منابع:
Shook, A., & Marian, V. (2012). Bimodal bilinguals coactivate both languages during spoken comprehension. Cognition, 124, 314-324. [pdf]
Shook, A., & Marian, V. (2018). Covert co-activation of bilinguals’ non-target language: Phonological competition from translations. Linguistic Approaches to Bilingualism. [pdf]
Chabal, S., & Marian, V. (2015). Speakers of different languages process the visual world differently. Journal of Experimental Psychology: General, 144(3), 539-550. [pdf]
