در دنیای توسعه نرمافزار، دو مفهوم کلیدی "معماری نرمافزار" و "طراحی کد" اغلب با هم اشتباه گرفته میشوند، اما تفاوتهای اساسی بین آنها وجود دارد. کتاب Fundamentals of Software Architecture نوشته مارک ریچاردز و نیل فورد، در فصل 1 با عنوان "Introduction"، این تفاوت را به توضیح میدهد. معماری نرمافزار بر ساختار کلی سیستم تمرکز دارد، در حالی که طراحی کد به جزئیات پیادهسازی مربوط میشود. در این مقاله، بر اساس محتوای این کتاب، به بررسی این تفاوتها، ویژگیها، و اهمیت هر کدام میپردازیم.
معماری نرمافزار: به ساختار سطح بالا و سازماندهی سیستم اشاره دارد. این مفهوم شامل تصمیمگیریهای کلیدی در مورد چگونگی سازماندهی اجزا، روابط بین آنها، و ویژگیهای غیرکارکردی (مانند مقیاسپذیری، امنیت، و قابلیت نگهداری) است. معماری مانند نقشه یک ساختمان است که پایه و اساس را تعیین میکند.
طراحی کد: به جزئیات پیادهسازی کد، مانند الگوریتمها، ساختار دادهها، و کدهای خاص در سطح کلاسها یا توابع اشاره دارد. این مانند جزئیات داخلی اتاقهای ساختمان است که بر اساس نقشه معماری ساخته میشوند.
معماری بر "چرا" و "چگونه" سیستم به عنوان یک کل تمرکز دارد، در حالی که طراحی کد بر "چگونگی" پیادهسازی جزئیات است.
بر اساس فصل 1 کتاب، تفاوتهای اصلی بین معماری نرمافزار و طراحی کد عبارتند از:
سطح انتزاع (Level of Abstraction):
معماری: سطح بالا و انتزاعی است. تمرکز بر اجزای بزرگ مانند سرویسها، ماژولها، و روابط بین آنها. مثلاً تصمیمگیری در مورد استفاده از معماری میکروسرویسها یا لایهای.
طراحی کد: سطح پایین و بتن است. تمرکز بر کدهای خاص، مانند پیادهسازی یک الگوریتم جستجو یا ساختار یک کلاس.
تمرکز بر ویژگیها:
معماری: بر ویژگیهای غیرکارکردی (Non-Functional Requirements یا NFRها) مانند عملکرد، قابلیت اطمینان، و مقیاسپذیری تأکید دارد. این ویژگیها سیستم را به عنوان یک کل تحت تأثیر قرار میدهند.
طراحی کد: بر ویژگیهای کارکردی (Functional Requirements) مانند چگونگی اجرای یک تابع خاص تمرکز دارد.
زمان و دامنه تأثیر:
معماری: تصمیمات آن بلندمدت هستند و تغییر آنها هزینهبر است. معماری بر کل سیستم تأثیر میگذارد و پایهای برای طراحی کد فراهم میکند.
طراحی کد: تصمیمات آن کوتاهمدتتر هستند و میتوان آنها را آسانتر تغییر داد. این طراحی درون مرزهای معماری انجام میشود.
نقش افراد:
معماری: معمولاً توسط معمار نرمافزار انجام میشود که دید کلی دارد و با ذی نفعان همکاری میکند.
طراحی کد: توسط توسعهدهندگان انجام میشود که بر پیادهسازی تمرکز دارند.
ابزارها و روشها:
معماری: از ابزارهایی مانند مدل C4، UML، یا ADR برای مستندسازی استفاده میشود.
طراحی کد: از ابزارهایی مانند IDEها، Refactoring Tools، یا Design Patterns (مانند Singleton یا Factory) استفاده می کنند.
مثال کتاب از یک سیستم بانکی:
معماری: تصمیمگیری در مورد استفاده از معماری لایهای (Layered) برای جداسازی لایههای ارائه، کسبوکار، و داده. این تصمیم بر مقیاسپذیری سیستم تأثیر میگذارد.
طراحی کد: پیادهسازی یک کلاس برای مدیریت تراکنشها در لایه کسبوکار، مانند استفاده از الگوریتم خاصی برای محاسبه سود.
در یک مثال دیگر، اگر معماری سیستم را به یک شهر تشبیه کنیم، معماری مانند برنامهریزی شهری (خیابانها، ساختمانها، و زیرساختها) است، در حالی که طراحی کد مانند طراحی داخلی یک ساختمان خاص است.
نادیده گرفتن این تفاوت میتواند به مشکلات منجر شود، مانند طراحی کدی که با معماری سیستم سازگار نیست و باعث پیچیدگی یا عملکرد ضعیف میشود. کتاب این نکته را گوشزد میکند که معماران باید مرز بین این دو را حفظ کنند تا تیمها بتوانند به طور مؤثر کار کنند. در محیطهای Agile، این تمایز کمک میکند تا معماری پایدار بماند در حالی که طراحی کد با تغییرات سریع همگام شود.
تفاوت بین معماری نرمافزار و طراحی کد در سطح انتزاع، تمرکز، و تأثیر آنها نهفته است. بر اساس Fundamentals of Software Architecture، درک این تفاوت به معماران و توسعهدهندگان کمک میکند تا سیستمهایی کارآمد و قابل نگهداری بسازند. معماری پایه را فراهم میکند و طراحی کد جزئیات را پر میکند – هر دو مکمل یکدیگر هستند، اما نباید با هم اشتباه گرفته شوند. برای موفقیت، تیمها باید این مرز را رعایت کنند و از ابزارهای مناسب برای هر سطح استفاده نمایند.
