بطور کلی فاضلاب، آب آلوده ایست که در اثر مصارف گوناگون شامل مصارف بهداشتی -انسانی و یا صنعتی تولید شده و در اثر ورود مواد آلاینده به آن و تغییر ماهیت آن قابل استفاده نیست. این آب آلوده شامل آلاینده های فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی است که درصورت ورود مستقیم به محیط زیست باعث تولید بوی نامطبوع، آلودگی محیط زیست و به خطر افتادن سلامت موجودات زنده می شود . بنابراین هدف از تصفیه فاضلاب حذف آلاینده‌ها از پساب قبل از تخلیه آن به محیط زیست است. همچنین با توجه به رشد جمعیت و کمبود منابع آب در کشور و جهان ، به کمک فرایند تصفیه فاضلاب، پساب های صنعتی و خانگی تصفیه و گندزدایی شده، آلاینده ها و سموم شیمیایی از بین رفته و آب تصفیه شده قابلیت استفاده مجدد دارد. از این جهت تصفیه فاضلاب از اقدامات موثر و ضروری است.
انواع فاضلاب
فاضلاب بهداشتی-انسانی: فاضلابی که در اثر استفاده انسان از آب برای مصارف بهداشتی و خانگی ایجاد می شود و شامل خروجی سرویس بهداشتی، حمام، شستشوی ظروف، لباسشویی و شستشوی سطوح است فاضلاب بهداشتی -انسانی نامیده می شود. عمده ترین منابع تولید این فاضلاب از واحد های مسکونی، تجاری، صنعتی و تاسیسات مشابه تولید می شود. حجم فاضلاب تولیدی براساس مصرف آب برای هر نفر متفاوت است اما به ازای هر نفر روزانه حدودا 150 لیتر فاضلاب ایجاد می شود.
آلودگی های موجود در فاضلاب بهداشتی- انسانی حاوی مواد معلق، میکروارگانیسم های تجزیه پذیر، فلزات سنگين، انواع شوينده ها و دترجنت ها، جامدات محلول و نيز مواد آلی غير قابل تجزیه بيولوژيكی می باشد.
فاضلاب صنعتی: فاضلابی که در اثر تولید محصولات مختلف از کارخانه ها و صنایع خارج می شود و به طور کلی در واحدهای صنعتی تولید می شود و بیشتر شامل آلاینده های شیمیایی است، فاضلاب صنعتی نامیده می شود. تصفیه فاضلاب های صنعتی بستگی به نوع صنایع مختلف و میزان آلایندگی تولیدی متفاوت است.
فرایندهای تصفیه فاضلاب:
1- تصفیه فاضلاب فیزیکی: این مرحله به عنوان تصفیه فاضلاب اولیه برای همه روش های تصفیه فاضلاب انجام می شود و شامل قسمت هایی مانند آشغالگیری، دانه گیری و فیلتراسیون اولیه است . همچنین در این مرحله حذف مواد جامد معلق از فاضلاب انجام می شود.
2- تصفیه فاضلاب شیمیایی: در این روش با اضافه کردن یک ماده شیمیایی به فاضلاب و انجام واکنش بین آن ماده و آلاینده موجود در فاضلاب عملیات تصفیه انجام می شود. برای مثال کلرزنی و استفاده از گاز ازن به منظور گندزدایی از فاضلاب جز روش های شیمیایی است. در نتیجه در تصفیه فاضلاب شیمیایی حذف ذرات کلوئیدی با تزریق مواد منعقدکننده که منجر به لخته سازی آلاینده ها می شود، تاثیر بسزایی بر زلالسازی پساب دارد.
3- تصفیه فاضلاب به روش بیولوژیکی: استفاده از روش تصفیه بیولوژیکی برای کاهش BOD فاضلاب و در واقع حذف مواد آلی فاضلاب بسیار موثر است. این روش از فرایندهای متداول تصفیه فاضلاب است که شامل مراحل بی هوازی ، هوازی و یا ترکیبی از این دو روش است. در تصفیه بیولوژیکی هوازی، فاضلاب به کمک میکروارگانیسم های هوازی و با تغذیه از اکسیژن شروع به حذف یا کاهش مواد آلی می کند.
انواع روش های تصفیه فاضلاب
لجن فعال با هوادهی گسترده (EASS)
در روش هوادهی گسترده حذف میکروارگانیسم ها و مواد آلی در شرایط هوازی به کمک بلوئر های هوادهی و دیفیوزر انجام می شود. بعد از واحد هوادهی فاضلاب وارد قسمت ته نشینی می شود، مقداری از لجن ته نشین شده به اول واحد هوادهی برمی گردد و باقیمانده آن که بلااستفاده است از سیستم خارج می شود.
از مزایای این روش این است که به دلیل طولانی بودن زمان هوادهی، میزان لجن تولیدی کمتر است. از این روش برای تصفیه فاضلاب با حجم های متفاوت و فاضلاب های با ماهیت مختلف استفاده می شود.
این روش نیز مانند روش هوادهی گسترده بر پایه تولید لجن فعال است و کلیه مراحل آن روش را دارد. در این روش از مجموعه ای از صفحات ثابت با هدف ایجاد فضای مناسب برای رشد بیشتر میکروارگانیسم ها و افزایش راندمان به منظورانجام فرایند تجزیه به وسیله باکتری های هوازی استفاده می شود.
فرایند A2O مجموعی از واحدهای بی هوازی(anaerobic)- غیر هوازی(anoxic) و هوازی(aerobic) می باشد که با هدف حذف نیتروژن و فسفات از پساب آلوده طراحی شده است و از روش های بسیار کاربردی تصفیه فاضلاب شناخته می شود. در این فرایند ابتدا فاضلاب وارد واحد بی هوازی شده و در این قسمت مقدار زیادی از مواد آلاینده موجود بدون حضور اکسیژن کاهش یافته سپس پساب وارد قسمت آنوکسیک شده که محله غیر هوازی است و مرحله سوم بخش هوازی سیستم تصفیه می باشد.
تصفیه فاضلاب به روش توده بیولوژیکی با مدیای متحرک (MBBR)
تقریبا مراحل این روش نیز مشابه لجن فعال هوادهی گسترده است که با افزودن پکینگ مدیا (Packing) به مخزن هوادهی شرایط برای تجزیه و حذف مواد آلی توسط میکروارگانیسم ها در این روش بیشترمی گردد. پکینگ مدیا تکه هایی کوچک و عمدتا از جنس پلی اتیلن هستند که با قرار گرفتن میکروارگانیسم ها بین سطوح آن ها و رشد و تکثیر باعث افزایش توده های میکروارگانیسم ها در حوضچه های هوادهی شده که منجر به افزایش بازدهی در تصفیه بیشتر فاضلاب می گردد. این توده میکروارگانیسم ها در فاضلاب نقش تجزیه مواد آلی را و در نتیجه کاهش مقدار BOD، COD را دارند که باعث بهبود کیفیت پساب خواهد شد.
استفاده از این روش تصفیه نیازمند به فضای کمتری نسبت به سایر روش ها دارد زیرا مخزن هوادهی را می توان کوچکتر در نظر گرفت. بنابراین تصفیه فاضلاب به روشMBBR در پروژه هایی که کارفرمایان محدودیت فضا در محل نصب سیستم های تصفیه فاضلاب دارند گزینه بسیار مطلوبی می باشد.
