کتاب دیگر دوستی موثر-پیتر سینگر

رساندن بیشترین خیر چگونه فهم ما را از زندگی اخلاقی تغییر می‌دهد.

از زمان ظهور کتاب Animal Liberation ، کتابها و ایده های « پیتر سینگر » باعث ایجاد اختلال در رضایت خاطر ما شده است. اکنون او توجه ما را به جنبش جدیدی به چالش می کشد که در آن ایده های شخصی وی نقشی اساسی ایفا کرده است: کتاب « دیگر دوستی موثر» بر این ایده ساده اما عمیقا ناراحت کننده بنا شده است که داشتن یک زندگی کاملا اخلاقی شامل انجام "بهترین کارهایی که می توانید انجام دهید" است.

مباش در پی آزار و هر چه خواهی کن / که در شریعت ما غیر از این گناهی نیست

مترجم کتاب در پیشگفتارش این بیت حافظ را نقل‌قول کرده است و می‌گوید در طریق ما غیر ازین گناهی هست! ضرر نرساندن بخشی از اخلاق است اما کافی نیست فردی اخلاقی است که هم آزار نمی رساند و هم از نیکی و خیررسانی دریغ نمی‌کند.
دیگردوستی مؤثر هم یک ایده است، هم سبکی از زندگی که در حال رایج شدن در سراسر دنیاست. گاهی اوقات می‌پنداریم هیچ قدرتی نداریم، اما این‌طور نیست. حقیقتاً می‌توانیم دنیا را تغییر دهیم، گرچه دنیا دفعتاً در حد مطلوب ما تغییر نخواهد کرد. بر خیری که شخصاً می‌توانید برسانید تمرکز کنید، نه بر مسائلی که باقی می‌مانند یا حلشان دست شما نیست. کاهش دادن رنج، چه در انسان و چه در حیوانات، مطلوب است، حتی اگر ازبین‌بردن برخی رنج‌ها فعلاً ممکن نباشد. سعی کنید با بهره‌گیری از روش‌هایی که در این کتاب معرفی شده است بیشترین خیر ممکن را برسانید، تغییری در دنیا حاصل کنید، و به بقیه‌ی فعالانِ عرصه‌ی دیگردوستی مؤثر بپیوندید. رفتار و ارزش‌های مطلوبِ فعالان جنبش دیگردوستی مؤثر در هماهنگی با یکدیگرند. این هماهنگی سبب شده است زندگی پربارتر و کامیاب‌تری داشته باشند.

آرمین نیاکان مترجم کتاب در این باره می گوید: سعادت امری گروهی و جمعی است و ما باید برای آن دست به تشکیل نهاد بزنیم. در فلسفه دیگردوستی موثر به تمرکز، انصاف و سواد رسانه‌ای برای عمل کردن نیاز داریم. پس ما نیازمند آموزش هستیم. دنیای جدید به قول هانا آرنت دچار ابتذال شر است. چنانکه ما می‌توانیم با تصمیمات کوچک و به ظاهر بی خطر شر تولید کنیم. یکی از دستاوردهای دیگردوستی موثر این است که به آسانی هم می‌شود خیر رسانید. در روانشناسی دیگر دوستی موثر گفته می‌شود که پناه بردن به پیچیدگی، عدم قطعیت باعث شده است که ما بیشترین خیر ممکن را نرسانیم. خَیر دیگردوستِ موثر اما با خیررسانی، روحیه‌ای با نشاط و روانی سالم دارد.

پیتر سینگر نویسنده این کتاب دیدگاه فلسفی فایده‌گرایی دارد و جنبش دیگر دوستی موثر وی نیز بیشتر بر پایه‌ی همین دیدگاه اخلاقی است. فردی که دیگر دوست موثر است تفاوت بارزی با بخشندگان پرشور احساساتی و غیرسنجش‌گر دارند زیرا چنین افرادی چندان علاقه‌ای ندارند که بدانند کار خیری که انجام می‌دهند آیا واقعا سبب خیر می‌شود؟
دیگر دوستان موثر به جای تکیه بر احساساتشان امور اخلاقی را به دست عقل می‌سپارند.
برای دیگردوستان موثر جهانی مطلوب است رنج کمتر و شادکامی بیشتری داشته باشد.
دیگر دوستان موثر ساده زندگی می‌کنند و بخش بزرگی از درآمدشان را به موثرترین خیریه‌ها اهدا می‌کنند. حرفه‌ای را برمی‌گزینند که بیشترین درآمد را دارد برای رساندن بیشترین خیر ممکن. ایده دیگر دوستی موثر را نشر می‌دهند و بخشی از بدنشان را به غریبه‌ها اهدا می‌کنند.

سوزن‌بانان، کودکان را نکشید

تصور کنید قطاری در حال حرکت است و می‌تواند در دو مسیر حرکت کند. مسیر اول، به سوی تعدادی کودک می‌رود که روی ریل ایستاده‌اند و قطعاً برخورد قطار آن‌ها را می‌کشد. مسیر دوم، به سمت اتومبیل لوکس شما می‌رود که روی ریل گیر کرده و نتوانسته‌اید آن‌را حرکت دهید.
شما سوزن‌بان هستید و می‌توانید مسیر قطار را به سمت یکی از این دو مسیر هدایت کنید. شما قطار را به کدام سمت هدایت خواهید کرد؟ کودکان یا اتومبیل لوکس خودتان؟
شما تا به پاسخ خودتان فکر کنید، داستان مختصر این آزمایش ذهنی را بگویم. این آزمایش ذهنی را پیتر سینگر فیلسوف اخلاق استرالیایی، نویسنده کتاب مشهور آزادی حیوانات، و صاحب ایده‌هایی درباره گیاهخواری، آزادی بیان، اخلاق زیستی و شاید از همه مهم‌تر برای بحث ما، صاحب ایده «دیگردوستی مؤثر» طراحی کرده است.
پاسخ‌تان به پرسش سینگر چیست؟ آیا شما قطار را به سمت خودرو لوکس خودتان هدایت می‌کنید و جلوی کشته شدن کودکان را می‌گیرید؟ اکثریت آدم‌ها احتمالاً همین کار را می‌کنند. این پاسخ پی‌آمد مهمی دارد.
ایده پیتر سینگر این است که بسیاری از ما، آن‌ها که توان خرید کالا و خدمات لوکس نظیر خرید ساعت گران‌قیمت، خوردن شام در رستوران بسیار گران، زندگی در خانه‌های اشرافی، سوار شدن بر خودروهای لوکس، استفاده از عینک و لباس برند و ... داریم، در عمل و زندگی روزمره، قطار را به سمت کودکان هدایت می‌کنیم. سینگر حامی ایده استفاده از درآمد مازاد برای نجات کودکان است.
ما در حالی که می‌توانیم هزینه‌ای را که برای بسیاری از کارهای لوکس زندگی‌مان هزینه می‌کنیم، برای نجات کودکان در خطر جهان اختصاص دهیم، از خیر مصارف لوکس خودمان نمی‌گذریم. کودکانی هستند که با چند ده یا چند صد هزار تومان از ابتلای آن‌ها به بیماری‌هایی که یک عمر آن‌ها را می‌آزارد نجات می‌یابند.
این حکایت کم‌وبیش در زندگی بسیاری از ما جاری است.
پیتر سینگر طرفدار استفاده از درآمد مازاد صاحبان این گونه درآمدها برای مقابله با مرگ و سایر خطراتی است که کودکان در خطر را تهدید می‌کند. جلوگیری نکردن از مرگ کودکان در خطر از نظر او با کشتار انسان‌ها تفاوتی ندارد.
بنابراین هر کدام از ما که درآمد مازاد داریم و از آن می‌توانیم برای نجات کودکی استفاده کنیم، یادمان باشد که شاید سوزن‌بانی هستیم که قطار را به سمت کودکان هدایت می‌کنیم.

تا تهوعی نباشد، تحولی نیست!

استاد مصطفی ملکیان می گوید اخلاق دیگردوستی موثر بهترین و عالمانه‌ترین و انسانی‌ترین و خیرخواهانه‌ترین روش کتابی است که وجود دارد. کتاب‌های پیتر سینگر صرفا کتاب اخلاق نیست. پیتر سینگر صرفا یک فیلسوف اخلاق نیست بلکه اولا در آثار او صداقت و انسان‌دوستی موج می‌زند ثانیا کتاب‌های او به گونه‌ای است که در انسان تاثیر وجودی می‌گذارد یعنی نمی‌توان کتاب‌های او را خواند و تغییر نکرد. بنابراین اگر کسی می‌خواهد عوض نشود باید کتاب‌های پیتر سینگر را نخواند! انسانی که غیراخلاقی زندگی می‌کند اگر آثار او را بخواند به تدریج از زندگی خودش احساس شرم می‌کند. چقدر خوب است که کتاب‌هایی در دسترس ما قرار بگیرد که وقتی آنها را می‌خوانیم کمی از حالت زندگی کنونی خودمان احساس تهوع کنیم و به طرف یک تحول پیش برویم. تا تهوعی نباشد، تحولی نیز نیست. کتاب‌های پیتر سینگر همین طور است. وقتی انسان آنها را می‌خواند از خودش بدش می‌آید و ترغیب می‌شود که در جهت بهبود خودش حرکت کند.

لینک دانلود خلاصه کتاب (با مقدمه استاد ملکیان)

لینک نقد و بررسی بیشتر کتاب

*The Most Good You Can Do: How Effective Altruism Is Changing Ideas About   Living Ethically by Peter Singer