چند سالی است که نام هوش مصنوعی (Artificial Intelligence - AI) بر سر زبان‌ها افتاده و هر روز شاهد بحث و گفتگوهای فراوانی پیرامون آن هستیم. عده‌ای با وحشت از آینده‌ای سخن می‌گویند که در آن هوش مصنوعی جایگزین انسان‌ها شده و موج بیکاری و فقر را به راه می‌اندازد. در مقابل، گروهی دیگر با خوشحالی از این فناوری استقبال می‌کنند و آن را ابزاری قدرتمند برای حل مشکلات و پیشرفت بشر می‌دانند. اما واقعیت چیست؟ آیا هوش مصنوعی واقعاً قاتل مشاغل و گسترش‌دهنده فقر خواهد بود، یا برعکس، فرصتی برای رشد و شکوفایی به شمار می‌رود؟
در ویدئویی از کانال یوتیوب "Chizomiz" به بررسی این مهم می‌پردازد:
همانطور که در ویدیو اشاره شد، پس از سال ۲۰۰۰، دنیا وارد عصر اینترنت شد و تقریباً همه چیز به آن وابسته گشت. اما اینترنت به تنهایی قادر به پاسخگویی به نیازهای روزافزون و پیچیده‌تر نبود و اینجاست که هوش مصنوعی پا به عرصه گذاشت و ما را به دنیای جدیدی رهنمون ساخت. یک سال پیش، آزمایشی بر روی آی‌کیو (IQ) مدل زبانی چت جی‌پی‌تی (ChatGPT) انجام شد و نتایج نشان داد که آی‌کیوی آن ۱۵۵ است. این رقم بسیار بالا و فراتر از متوسط آی‌کیوی انسان‌ها (حدود ۱۰۰) است. البته، همانطور که در ویدیو به درستی گفته شد، نباید این تست آی‌کیو را خیلی جدی گرفت، چرا که چت جی‌پی‌تی به حجم عظیمی از اطلاعات موجود در اینترنت دسترسی دارد، در حالی که یک انسان چنین امکانی ندارد. با این حال، این آمار نشان‌دهنده رشد سریع و چشمگیر هوش مصنوعی است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که تا سه سال آینده، ۲۵ درصد از مشاغل به دلیل جایگزینی با هوش مصنوعی از بین خواهند رفت. همچنین، مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum)، به تازگی اعلام کرده است که تا سه سال آینده، حدود ۹۹۰ میلیون نفر شغل خود را از دست خواهند داد و باید به دنبال کار جدیدی بگردند.
شاید تصور می‌شد که در آینده ربات‌ها کارهای سخت و طاقت‌فرسا مانند معدن‌کاری را برای انسان‌ها انجام خواهند داد. اما به نظر می‌رسد که اشتباه می‌کردیم. هوش مصنوعی در حال حاضر بیشتر به سراغ کارهای پیچیده ذهنی رفته است. برای مثال، هوش مصنوعی می‌تواند به زیبایی برای شما انشا بنویسد، به سؤالات دشوار ریاضی و فیزیک پاسخ دهد و حتی در زمینه مسائل حقوقی نیز به شما کمک کند و شاید بهتر از یک وکیل به سؤالاتتان پاسخ دهد. دنیای هنر نیز از این تحول بی‌نصیب نمانده است. پیش از این، خلق یک تصویر نیازمند هنرمند و صرف ساعت‌ها زمان بود. اما امروزه، با استفاده از ابزارهایی مانند میدجرنی (Midjourney)، می‌توان در عرض چند ثانیه و با دادن یک دستور ساده، تصاویر خلاقانه‌ای تولید کرد. این نشان می‌دهد که هوش مصنوعی به نوعی کارهای خلاقانه را هدف قرار داده و به دنیای هنرمندان آسیب وارد کرده است. حتی در آینده‌ای نزدیک، شاهد ظهور یوتیوبرهای هوش مصنوعی خواهیم بود که به نظر می‌رسد یک انسان در حال صحبت کردن است، اما در واقع یک برنامه هوش مصنوعی است.
شرکت‌های بزرگ در سراسر جهان بخش قابل توجهی از بودجه خود را به تبلیغات اختصاص می‌دهند. برای دهه‌ها، این شرکت‌ها میلیاردها دلار به کارشناسان تبلیغاتی پرداخت می‌کردند تا آگهی‌های خلاقانه تولید کنند و فروش آن‌ها را افزایش دهند. اما امروزه، با ظهور هوش مصنوعی، ارزش این کارشناسان به شدت کاهش یافته است. هوش مصنوعی می‌تواند ایده‌های خلاقانه تولید کند، عکس‌ها و ویدیوهای جذاب بسازد و حتی به جای یک گوینده معروف در تبلیغات صحبت کند. به همین دلیل، هزینه یک تبلیغ ساده امروزه به مراتب کمتر از گذشته شده است.
اما کاربردهای هوش مصنوعی تنها به تبلیغات محدود نمی‌شود. برای مثال، هوش مصنوعی گوگل برای تشخیص پولشویی (Money Laundering) در بانک‌های مختلف مانند بانک HSBC مورد استفاده قرار می‌گیرد. هوش مصنوعی می‌تواند به سرعت و دقت بالا موارد پولشویی را کشف کند، کاری که در گذشته نیازمند صرف زمان و هزینه بسیار توسط نیروی انسانی بود. نویسندگی و سناریونویسی نیز از دیگر حوزه‌هایی هستند که به شدت تحت تاثیر هوش مصنوعی قرار گرفته‌اند. تظاهرات نویسندگان هالیوودی در سال گذشته نشان‌دهنده نگرانی آن‌ها از کاهش فرصت‌های شغلی به دلیل جایگزینی با هوش مصنوعی بود. امروزه بسیاری از فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی هالیوود با کمک هوش مصنوعی نوشته می‌شوند، اگرچه معمولاً انسان‌ها نیز در ویرایش و تکمیل آن‌ها نقش دارند.
حال، سؤال اساسی این است که آیا هوش مصنوعی می‌خواهد مشاغل و کارهای ما را بگیرد؟ پاسخ به این سؤال پیچیده است و هم "بله" و هم "نه" درست است. بیشترین مشاغلی که در معرض تهدید قرار دارند، آن‌هایی هستند که شامل انجام یک کار تکراری و روتین می‌شوند. برای مثال، یک کارمند دفتری که هر روز اطلاعات را از یک سیستم به سیستم دیگر منتقل می‌کند، شغلش در خطر است، زیرا هوش مصنوعی به راحتی می‌تواند این کار را انجام دهد. حتی اگر شغلی دارید که در حال حاضر هوش مصنوعی قادر به انجام آن نیست، باز هم ممکن است در امان نباشید، زیرا شرکت‌های بزرگ در حال کاهش تعداد کارمندان خود هستند تا بتوانند سرمایه بیشتری را در زمینه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کنند. برای مثال، شرکت دراپ‌باکس (Dropbox) حدود یک سال پیش ۱۶ درصد از کارکنان خود را اخراج کرد تا بتواند منابع مالی بیشتری را به تحقیق و توسعه هوش مصنوعی اختصاص دهد.
اما در این میان، خبرهای خوبی نیز وجود دارد. هرچه هوش مصنوعی بزرگ‌تر و پیچیده‌تر می‌شود، اشتباهات آن نیز بیشتر می‌شود و به انسان‌های بیشتری برای رفع این مشکلات نیاز پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، هوش مصنوعی ممکن است برخی مشاغل را از بین ببرد، اما در عوض مشاغل جدیدی را نیز ایجاد خواهد کرد. برای مثال، مدل‌های زبانی بزرگ مانند چت جی‌پی‌تی، جمینای (Gemini) گوگل و وب‌سایت دیپ سیک (DeepSeek) اگر از آن‌ها در مورد وضعیت آب و هوای یک منطقه در هفته آینده سؤال کنید، پاسخ می‌دهند. اما این پاسخ‌ها وابسته به اطلاعاتی است که توسط انسان‌ها در اینترنت جمع‌آوری شده و هوش مصنوعی از آن‌ها برای پاسخگویی استفاده می‌کند. به این ترتیب، هوش مصنوعی بدون کمک انسان بی‌معنی است. اینگونه نیست که همه انسان‌ها فردا بیکار شوند و همه کارها توسط هوش مصنوعی انجام شود.
بارها اتفاق افتاده است که وقتی از هوش مصنوعی، به ویژه چت جی‌پی‌تی، سؤالی پرسیده می‌شود که پاسخ آن را نمی‌داند، به جای گفتن "نمی‌دانم"، یک پاسخ نادرست از خود می‌سازد و ارائه می‌دهد. برای مثال، اگر از آن در مورد ثروت یک سلبریتی هالیوودی بپرسید و هیچ اطلاعاتی در این زمینه در اینترنت وجود نداشته باشد، چت جی‌پی‌تی ممکن است یک رقم خیالی را به عنوان پاسخ ارائه دهد. این نشان می‌دهد که هوش مصنوعی در جمع‌آوری اطلاعات به طور مستقل عمل نمی‌کند و به داده‌هایی که توسط انسان‌ها در اختیار آن قرار داده شده است، وابسته است. مردم از این پاسخ‌های سریع و آسان لذت می‌برند، زیرا دیگر نیازی به صرف وقت زیاد برای مطالعه مقالات و منابع مختلف ندارند.
به نظر می‌رسد که خطر اصلی هوش مصنوعی، از بین بردن مشاغل نیست، بلکه تهدید واقعیت است. امروزه به راحتی می‌توان یک ویدیو از یک شخصیت مشهور مانند ایلان ماسک (Elon Musk) ساخت که در آن حرف‌هایی زده می‌شود که او هرگز نگفته است. تشخیص اینکه آیا این فرد واقعی است یا یک شبیه‌سازی هوش مصنوعی بسیار دشوار شده است. به همین ترتیب، می‌توان تصاویر یک رئیس جمهور را دستکاری کرد و حرف‌هایی را به زبان او گذاشت که هرگز نگفته است و از این طریق افراد زیادی را گمراه کرد. کیفیت عکس‌های تولید شده توسط هوش مصنوعی به حدی بالا رفته است که تشخیص واقعی یا مصنوعی بودن آن‌ها تقریباً غیرممکن شده است. به عنوان مثال، تصویری از پاپ واتیکان در حال گیتار برقی زدن را در نظر بگیرید. شاید عده‌ای با دیدن این عکس باور کنند که پاپ به گیتار برقی مسلط است، در حالی که می‌دانیم این تصویر واقعی نیست.
فعالان صنعت هوش مصنوعی معتقدند که امروزه دیگر نباید هیچ عکس، فیلم یا اطلاعاتی را به سادگی باور کرد و باید نسبت به آن‌ها شک داشت. اما متاسفانه بسیاری از افراد در اینترنت به راحتی فریب می‌خورند. نمونه بارز آن، یک اینفلوئنسر اینستاگرامی (Instagram Influencer) است که صدها هزار دنبال‌کننده دارد و از سراسر جهان پول دریافت می‌کند. جالب اینجاست که این خانم اصلاً وجود خارجی ندارد و یک هوش مصنوعی است که توسط یک مرد ساخته شده است. این تنها یک نمونه کوچک از کلاهبرداری‌ها و سوء استفاده‌هایی است که با استفاده از هوش مصنوعی انجام می‌شود.
البته، نباید فراموش کنیم که هوش مصنوعی جنبه‌های مثبت و مفیدی نیز دارد و می‌تواند کمک بزرگی برای انسان‌ها باشد. برای مثال، در دنیای زیست‌شناسی (Biology)، هوش مصنوعی به دانشمندان کمک کرده است تا بیش از ۲۰۰ میلیون پروتئین را شناسایی کنند، اطلاعاتی که می‌تواند در درمان بسیاری از بیماری‌ها مؤثر باشد. همچنین، هوش مصنوعی می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد بازارهای مالی و پولی (Financial and Monetary Markets) در اختیار معامله‌گران قرار دهد، اگرچه نمی‌توان از آن انتظار داشت که به طور قطعی بگوید چه چیزی را بخرند یا بفروشند.
در نهایت، چه بخواهیم و چه نخواهیم، چه خوب باشد و چه بد، ما وارد دنیای هوش مصنوعی شده‌ایم و این فناوری مانند اینترنت، به زندگی ما گره خورده است. ما می‌توانیم خودمان را با آن وفق دهیم و از آن به نحو مفیدی استفاده کنیم، یا اینکه آن را نادیده بگیریم و از پیشرفت عقب بمانیم. همانطور که یک روانشناس و فیلسوف ممکن است استدلال کند، این تحول نه تنها یک تغییر تکنولوژیکی، بلکه یک چالش برای درک ما از کار، خلاقیت، حقیقت و اعتماد است. ما باید با تفکر انتقادی و آگاهی کامل به استقبال این دوران جدید برویم و تلاش کنیم تا از مزایای آن بهره‌مند شویم و در عین حال از خطرات احتمالی آن پیشگیری کنیم. آینده‌ای که هوش مصنوعی در آن نقش پررنگی ایفا می‌کند، از راه رسیده است و نحوه تعامل ما با آن، سرنوشت بسیاری از جنبه‌های زندگی ما را رقم خواهد زد.
