در این پست در مورد ابرتورم (Hyperinflation) و سنگین‌ترین ابرتورم‌های تاریخ جهان صحبت می‌کنیم.
در ابتدا لیستی از بزرگترین ابرتورم‌های تاریخ داشته باشیم:
احتمالاً با داستان‌هایی نظیر جابه‌جا کردن پول با فرغون یا انباشته شدن اسکناس‌های بی‌ارزش در معابر عمومی که کسی حتی به آن‌ها توجهی نمی‌کند، آشنایی دارید. این پدیده، نمونه‌ای بارز از «ابرتورم» است.
ابرتورم به افزایش سریع و خارج از کنترل قیمت‌ها در بازه‌ای کوتاه‌مدت اطلاق می‌شود. یکی از شدیدترین نمونه‌های ثبت‌شده، ابرتورم مجارستان است که نرخ تورم روزانه‌ای معادل ۲۷۰ درصد را تجربه کرده است؛ دقت کنید، این رقم به‌صورت روزانه بوده، نه سالانه! همچنین طبق منابع معتبر، در مقطعی از سال ۲۰۰۷ در زیمبابوه، قیمت‌ها در هر ۲۴ ساعت دو برابر می‌شد.
ابرتورم تفاوتی بنیادین با تورم متعارف دارد. در شرایط ابرتورمی، زیرساخت‌های اقتصادی یک کشور ممکن است به‌طور کامل از هم بپاشد و عملکرد بسیاری از بخش‌های اقتصادی به حالت تعلیق درآید.
هرگاه سطح عمومی قیمت‌ها افزایش می‌یابد یا آمارهای تورم سالانه و ماهانه منتشر می‌شود، بحث درباره «ابرتورم» در ایران شدت می‌گیرد. در شرایط کنونی، اقتصاد کشور در وضعیتی میانه قرار دارد و نمی‌توان به‌طور قطعی اظهار نظر کرد. با این حال، در سایه نبود برنامه‌ریزی دقیق، تصمیم‌گیری‌های غیرمنتظره از سوی مدیران و مسئولان، و فقدان اراده جدی برای اصلاح وضعیت موجود، مطرح شدن سناریوی ابرتورم در ایران چندان دور از ذهن نیست.
به این تصویر خوب توجه کنید:
عامل اصلی بروز ابرتورم، کسری بودجه دولت و در پی آن، چاپ بی‌رویه پول بدون پشتوانه است. در چنین شرایطی، حجم نقدینگی در جامعه به‌طرز چشم‌گیری افزایش می‌یابد و به تبع آن، تقاضا برای کالاها و خدمات رشد می‌کند؛ اما عرضه‌کنندگان قادر به پاسخ‌گویی به این سطح از تقاضا نیستند. نتیجه آن، افزایش لحظه‌ای و مستمر قیمت‌هاست.
از دلایل اصلی ابرتورم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
این چرخه معیوب تا زمانی ادامه می‌یابد که اصلاحات بنیادین در دستور کار قرار گیرد. مانند تغییر واحد پول ملی یا بازسازی ساختار بانک مرکزی و تأمین استقلال واقعی آن از دولت.
شایان ذکر است که ابرتورم معمولاً در شرایط بحرانی و خارج از عرف اتفاق می‌افتد، مانند دوران جنگ یا بحران‌های اقتصادی گسترده؛ برای مثال، تورم شدید آلمان پس از جنگ جهانی اول. اما در برخی کشورها نظیر ونزوئلا، ابرتورم نه به‌واسطه بحران خارجی بلکه ناشی از سوءمدیریت داخلی و تداوم کسری بودجه و چاپ افسارگسیخته پول رخ داده است. فرآیندی که همچون گلوله برفی، به‌تدریج بزرگ‌تر می‌شود تا جایی که دیگر مهار آن عملاً غیرممکن است. (آشنا به نظر نمی‌رسد؟)
از اثرات جبران ناپذیر ابرتورم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
