شاید برای شما این سوال پیش بیاید که چرا قیمت دلار باید مثلاً 50 هزار تومان باشد و نه 500 هزار تومان؟ در این مطلب، قصد داریم با استفاده از دو روش مرسوم اقتصادی، به بررسی قیمت دلار بپردازیم و دلایل تعیین قیمت آن را تحلیل کنیم.
روش اول برای محاسبه قیمت واقعی دلار، استفاده از تفاوت تورم در دو کشوری است که قرار است مورد مقایسه قرار گیرند. در این حالت، چون قصد داریم ارزش ریال ایران را در برابر دلار آمریکا بررسی کنیم، باید نرخ تورم در ایران و آمریکا را با هم مقایسه کنیم. اساس این روش بر مبنای مابه‌التفاوت تورم داخلی (ایران) و تورم خارجی (آمریکا) است.
به عبارت ساده‌تر، زمانی که تورم در یک کشور بیشتر از کشور دیگر باشد، ارز آن کشور نسبت به ارز کشور دیگر کاهش می‌یابد. بنابراین، با محاسبه این تفاوت‌ها می‌توان به یک قیمت تقریبی واقعی برای ارز در برابر دلار رسید.
فرض کنید تورم ایران در سال گذشته %50 و تورم آمریکا %5 بوده باشد. در این صورت:
اختلاف تورم ایران از آمریکا = %45
این مقدار باید به ارزش واقعی دلار در سال گذشته اضافه شود.
این روش بر مبنای نظریه برابری قدرت خرید(Purchasing power parity) است که یکی از مفاهیم اساسی در اقتصاد است که به منظور مقایسه ارزش پولی میان کشورها استفاده می‌شود.
فرض بسیار مهم در این روش این است که قیمت دلار در سال گذشته در قیمت تعادلی خودش قرار داشته باشد. به عبارت دیگر، اگر در یک سال گذشته قیمت دلار 60 هزار تومان بوده اما این افزایش قیمت به دلیل تغییرات موقت در عرضه و تقاضا یا انتظارات تورمی غیرواقعی بوده و قیمت دوباره به سطوح پایین‌تر بازگشته است، دیگر نمی‌توانیم 60 هزار تومان را به‌عنوان مبنای محاسبات خود در نظر بگیریم.
در این حالت، باید از قیمت تعادلی استفاده کنیم که به‌طور طبیعی و بر اساس شرایط اقتصادی واقعی در آن زمان شکل گرفته بود. بنابراین، مبنای محاسبه قیمت دلار باید قیمتی باشد که نه تحت تأثیر نوسانات موقت و غیرواقعی قرار گرفته باشد.
در این روش از درصد رشد نقدینگی و رشد اقتصادی کشور استفاده می‌کنیم.
فرض کنید رشد نقدینگی کشور %20 بوده و رشد تولید %2 بوده باشد. اختلاف این دو %18 است.
در این حالت باید به ارزش دلار در سال قبل %18 اضافه کنیم تا به ارزش واقعی دلار در انتهای امسال برسیم.
نکته مهم: در تمامی روش‌های بالا، انتخاب سال پایه درست یک اصل بسیار مهم است. زیرا تغییر در سال پایه می‌تواند نتایج را تا حد زیادی دستخوش تغییر کند. سال پایه بهتر است سالی در نظر گرفته شود که عرضه و تقاضا مدت زیادی در تعادل باشند و دستکاری دولت در قیمت‌ها در کمترین حالت ممکن باشد.
در حال حاضر سال‌های 1395 و به تازگی 1400 به عنوان سال پایه در بسیاری از گزارش‌های آماری قرار می‌گیرد.
نکته: مهم‌ترین عنصر در قیمت دلار در کوتاه مدت عرضه/تقاضا است. در آخرین رشد دلار که در نهایت در اسفند 1401 به اوج خودش در 60 هزار تومان رسید، طبق محاسبات، قیمت تعادلی دلار حدود 45 هزار تومان بوده، ولی تقاضای شدید و شرایط کشور قیمت دلار را تا %30 بیشتر از قیمت تعادلی سوق داد. ولی اکثر مواقع قیمت حداقل یکبار پس از ریزش یا رشد شدید، به قیمت تعادلی خودش خواهد رسید.
