مفهوم NFT در واقع از سرواژههای Non-Fungible Token به معنای توکنهای غیرمثلی تشکیل شده است. NFTها نوعی دارایی هستند که با دیگر داراییها تفاوت دارند. به عبارت دیگر، برخلاف بیتکوین، اتریوم، سولانا و ... که هر واحد آنها معادل یکدیگر است، NFTها با یکدیگر برابر نبوده و هرکدام ارزش ذاتی خاص خود را دارند. در این دوره، تمایل افراد به سرمایهگذاری روی داراییهای مجازی مانند بیتکوین افزایش یافته و یکی از این داراییهای مجازی و دیجیتال، NFT است.
در اقتصاد، یک کالا زمانی مثلی یا تعویضپذیر (Fungible) به شمار میرود که واحدهای آن با یکدیگر قابل تعویض باشند و هیچکدام از آنها کمارزشتر یا باارزشتر از دیگری نباشند.
داراییهای مثلی هم به شکل فیزیکی وجود دارند، مانند پول و اسکناس، و هم به صورت دیجیتال، مانند بیتکوین و اتریوم. به همین ترتیب، داراییهای غیرمثلی نیز به شکل فیزیکی مثل تابلوهای هنری ارزشمند یا کالاهای کلکسیونی خاص و هم به صورت دیجیتال مانند تابلوهای الکترونیکی که نوعی از NFTها محسوب میشوند، وجود دارند.
برای درک بهتر این موضوع، به عنوان مثال، بیتکوین، دلار، ریال و به طور کلی اسکناسها در دسته داراییهای مثلی قرار میگیرند. یک اسکناس 5000 تومانی نسبت به اسکناس 5000 تومانی دیگر از نظر ارزش کاملاً برابر است و هر دو میتوانند با یکدیگر تعویض شوند و مقدار مشابهی از کالا را خریداری کنند. زمانی که یک اسکناس 5000 تومانی به دوست خود قرض میدهید، انتظار ندارید که همان اسکناس را دقیقاً بازپس بگیرید و میتوانید جای آن اسکناس دیگری دریافت کنید.
اما در مقابل داراییهای مثلی، داراییهای غیرمثلی (Non-Fungible) قرار دارند. به طور کلی، هر چیزی که ابزار مبادله نباشد، غیرمثلی است. به عنوان مثال، موبایل یا لپتاپ شما خاص است و در صورت قرض دادن آن به دوست خود، انتظار دارید که او دقیقاً همان لپتاپ یا موبایل شما را به شما تحویل دهد.
برای مثال، تابلوی مونالیزا یا یک اثر از سهراب سپهری، یک دارایی غیرمثلی محسوب میشود زیرا با هیچ دارایی دیگری برابر نیست.
یکی دیگر از راههای تشخیص داراییهای غیرمثلی این است که این داراییها قیمت مشخصی ندارند و مالک آن دارایی میتواند هر قیمتی برای آن اثر تعیین کند. البته اینکه خریداری برای آن پیدا شود یا نه، موضوعی جداگانه است. برای مثال، فردی که یک تمبر کلکسیونی دارد، قیمت 10,000,000 تومان برای آن تعیین میکند و سپس شخص دیگری آن را خریداری کرده و قیمت جدیدی مانند 12,000,000 تومان برای آن میگذارد. هیچکس نمیتواند مانع این افزایش قیمت شود.
اما اگر شما یک چکپول 50,000 تومانی داشته باشید، این چکپول در تمامی نقاط ایران ارزشی معادل 50,000 تومان خواهد داشت و نمیتوانید در یک منطقه از ایران آن را 51,000 تومان به فروش برسانید. بنابراین قیمت هر توکن NFT با توکن مشابه خود تفاوت دارد. ویژگیهای خاص آنها، یکتایی آنها را تعیین میکند، بنابراین مشابه سرمایههای دنیای واقعی مانند سنگهای قیمتی، آثار هنری یا کلکسیونی، این توکنها غیرقابل معاوضه هستند.
حالا که درک دقیقی از عملکرد توکنهای غیرمثلی پیدا کردهایم و تفاوت آنها با داراییهای ثابت و مثلی را متوجه شدیم، نوبت به بررسی دقیقتر سازوکار و عملکرد NFTها میرسد.
توکنهای غیرمثلی یا NFT یک دارایی دیجیتال هستند که در نوع خود کمیاب و یا نایاب میباشند. این داراییها به صورت دیجیتال بوده و روی بلاکچین ثبت شدهاند. برای نمونه، آیتمهای بازیهای کامپیوتری، اقلام کلکسیونی، آثار هنری دیجیتال، بلیط کنسرت و ... ، نام دامنههای اینترنتی و … در دسته توکنهای غیرمثلی قرار دارند.
همانطور که گفته شد، NFTها روی بلاکچین ذخیره میشوند. بلاکچین یک دفتر کل توزیعشده است، به این معنی که اطلاعات مربوط به کاربران در یک مکان ذخیره نمیشود و مجموعهای از سیستمهای متصل به هم، بلاکچین را تشکیل میدهند و اطلاعات کاربران و داراییها و تراکنشها را ذخیره میکنند. اطلاعات ذخیرهشده روی بلاکچین بین تمامی پردازندههای متصل به شبکه بلاکچین به صورت اشتراکی قرار میگیرد و قابل دستکاری نیست. به همین دلیل است که امنیت بلاکچین و به تبع آن امنیت NFTها تضمین میشود. توکن NFT مشابه ارزهای رمزنگاریشده مطرح مانند بیتکوین و اتریوم قابل نگهداری در کیف پولهای دیجیتال بوده و امکان انتقال دارند.
توکنهای NFT کاربردهای فراوانی دارند، اما در حال حاضر بیشتر در چند حوزه کاربرد بیشتری دارند که به بررسی این حوزهها میپردازیم.
1- هنرهای دیجیتالی
کپیرایت همواره یکی از چالشهای مهم در آثار هنری بوده است. با استفاده از نوآوری NFT، میتوان این چالش را در زمینه آثار هنری دیجیتال حل کرد. به دلیل ثبت توکنها در بلاکچین و برخورداری از کلید خصوصی، مالکیت فردی شخص در آثار هنری تأیید میشود. از آنجا که در این سیستم واسطهها حذف میشوند، هنرمندان میتوانند سود بیشتری کسب کنند.
2- آثار کلکسیونی
کاربرد دیگر NFTها در آثار کلکسیونی است. با استفاده از NFT، شما میتوانید آثار کلکسیونی دیجیتال خاص خود را داشته باشید.
3- دنیای متاورس و داراییهای مجازی
NFTها بخش مهمی از متاورس را تشکیل میدهند. در واقع، با وجود NFTها، ذخیره داراییها در دنیای متاورس معنا پیدا میکند.
4- بازیهای آنلاین
در بازیهای آنلاین معمولاً نمیتوانید جوایز و قابلیتهایی که به دست آوردهاید را بفروشید، اما با ظهور NFTها این موضوع امکانپذیر شده است.
5- داراییهای واقعی
این امکان وجود دارد که داراییهای فیزیکی و واقعی را به NFT تبدیل کنیم، اما در حال حاضر مشکلات فنی و قانونی زیادی در این زمینه وجود دارد.
در مجموع، NFTها پنج مزیت مهم دارند:
1- یونیک بودن (یکتایی)
توکنهای NFT خاص هستند و هر یک از آنها ویژگی منحصر به فرد خود را دارند که در هیچ توکن دیگری وجود ندارد.
2- کمیاب بودن
توکنهای NFT تک و خاص هستند و به همین دلیل کمیاباند.
3- تقسیم نشدن
توکنهای NFT قابل تقسیم نیستند.
4- مالکیت حتمی
NFTها بر بستر بلاکچین فعالیت میکنند، بنابراین مالکیت آنها تضمینشده است.
5- قابلیت انتقال
NFTها به راحتی قابل معامله و انتقال هستند.
