کلر
کلر یکی از عناصر شیمیایی رایج است که در تصفیه آب و فاضلاب استفاده های زیادی از آن می شود. علاوه بر این به علت وجود خاصیت سفید کنندگی و گندزدایی در مصارف صنعتی و همچنین در خانه ها با روش های مختلفی از آن استفاده می شود. اقتصادی بودن قیمت کلر و موثر بودن آن در زمینه گند زدایی، سبب محبوبیت بیش از اندازه آن در بین صنعت گران گشته است. در تولید محصولات کاغذی، مواد ضدعفونی‌کننده، رنگدانه‌ها، مواد غذائی، حشره‌کش‌ها، رنگ‌ها، فرآورده‌های نفتی، پلاستیک، دارو، منسوجات، حلال‌ها، و همچنین محصولات مصرفی بسیار زیادی دیگر کاربرد دارد.
گاز کلر، زرد مایل به سبز است، دو و نیم مرتبه از هوا سنگین‌تر، دارای بوی بسیار بد و خفه کننده و بسیار سمی است.
این عنصر حاوی اکسیژن است. بوسیله اکترولیز محلول آب‌داری از کلرید سدیم، کلر تولید می شود. این عنصر در طبیعت فقط به صورت ترکیب با سایر عناصر و عمدتا سدیم به شکل نمک طعام (NaCl)و همچنین در کارنالیت و سلولیت یافت می شود.
دارای نشانه شیمیایی cl بوده و عدد اتمی آن 17 می باشد. جالب است بدانید که نام این عنصر از رنگ سبز chloros آن گرفته شده است.
در ترکیبات آلی درصورتی‌که کلر جایگزین هیدروژن شود، (لاستیک مصنوعی)، اغلب باعث ایجاد خصوصیات مورد نیاز در این ترکیبات می‌گردد، لذا در ترکیب آلی از این عنصر به‌عنوان عامل اکسید کننده و جانشین، به‌طور گسترده استفاده می‌گردد.
از اصلی ترین موارد مصرف عنصر کلر می توان به تصفیه و گند زدایی آب اشاره نمود. این خاصیت به دلیل تولید اسید هیپوکلرو HOCL در واکنش کلر با آب است. اسید هیپوکلرو یا کلر آزاد در حمله به میکروب ها و پاتوژن های آب قدرت بسیار بالایی داشته و به همین دلیل در کمترین زمان قادر به حذف آنهاست.
یکی از پرکاربرد ترین هالوژن ها همین ماده است. نماد (نشان) شیمیایی عنصر کلر با Cl در جدول تناوبی عناصر نشان داده می شود. عدد اتمی عنصر کلر عنصر شماره ۱۷ جدول تناوبی ۱۷ و عدد جرمی آن ۳۵.۴۵۳ است. محل قرار گرفتن این عنصر در تناوب سوم جدول مندلیف، بعد از گوگرد و قبل از آرگون است. این عنصر دومین عنصر از گروه هالوژن ها بوده و پایین تر از فلوئور و بالاتر از برم قرار گرفته است. کلر عنصری با رنگ زرد مایل به سبز بوده و بسیار فرار است. از مهم ترین خواص عنصر کلر می توان به اکسید کنندگی بالا و توانایی از بین بردن باکتری، قارچ و ذرات آلوده کننده در آّب و فاضلاب اشاره نمود. عنصر کلر عنصر شماره ۱۷ جدول تناوبی در شرایط STP به صورت گاز بوده و رنگ آن سبز است.
انواع عنصر کلر
انواع عنصر کلر هم به‌صورت گاز و هم به‌صورت مایع مورد مصرف دارد. کلر از دو روش به شکل مایع در می آید:
تراکم، یعنی گاز کلر تحت شرایط خاص درهم فشرده می شود.
تبرید، یعنی کلر تحت تأثیر برودت شدید قرار گیرد.
روش های تولید عنصر کلر
الکترولیز محلول کلرید سدیم
الکترولیز اسید کلریدریک
اکسیداسیون کلرید هیدروژن
الکترولیز نمک مذاب
ترکیبات عناصر کلر
هیپوکلریت کلسیم
آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم
اسید هیپوکلرو
دی اکسید کلر
ترکیبات آلی کلردار
خواص کلر
واکنش پذیری این ماده بسیار بالا بوده و به راحتی با مواد آلی واکنش می دهد.
خاصیت اکسید کنندگی این ماده بسیار بالا است.
از ویژگی عنصر کلر ناپایداری آن است. بنابراین باید در ظروف و مخازن ویژه نگهداری شود.
نقطه جوش این ماده منفی ۳۴ درجه سانتی گراد است. بنابراین می توان آن را با قرار دادن در محیطی که فشار بیشتر از اتمسفر دارد به مایع تبدیل نمود.
این ماده بسیار بد بو و گازی با رنگ زرد متمایل به سبز است.
توجه شود که گاز کلر، گازی سمی است. بنابراین کاربرد این ماده در محیط های بسته می تواند منجر به خفگی و مشکلات سیستم تنفسی شود
معایب کلر
این ماده به شدت سمی بوده و تنفس آن در محیط های بسته به خفگی منجر می شود.
مصرف و کاربرد عنصر کلر در ضدعفونی آب به تولید ترکیبات جانبی و مضر منجر می گردد.
ترکیبات عنصر کلر اگر با پوست تماس یابند به سوزش منجر می گردند.
ترکیبات این ماده می‌تواند خشکی پوست، ریزش موها و از بین رفتن رنگ در موهای رنگ شده را منجر شود.
احتمال انفجار به دلیل واکنش پذیری بالا در تماس با سایر مواد شیمیایی وجود دارد.
کلر موجود در استخر بخصوص اگر زیاد باشد در افراد مستعد می‌تواند موجب تحریک، خارش، سوزش و التهاب چشم‌ها شود.
کلر، موجب تحریک دستگاه تنفسی به‌خصوص در کودکان کهنسالان می‌شود. حالت گازی این عنصر، باعث تورم غشای مخاطی شده، در حالت مایع موجب سوختگی پوست می‌شود. مقدار ۳٫۵ ppm آن لازم است تا به‌عنوان بویی متمایز شناخته شود و مقدار ۱۰۰۰ ppm آن کشنده است. به همین علت، در طول جنگ جهانی اول، کلر یکی از گازهایی بود که به‌عنوان گاز جنگی مورد استفاده قرار گرفت. کلر باقیمانده بر اثر ترکیب با مواد آلی موجود در آب تولید ترکیباتی موسوم به تری هالومتان‌ها را می‌کند که بیشتر متخصصان بر سرطان‌زا بودن این ترکیبات تاکید دارند. تماس کلر با پوست و موی انسان باعث بوجود آمدن حساسیت، ریزش مو و مشکلات دیگری نیز می‌شود .
کاربرد کلر
تصفیه آب آشامیدنی
ضدعفونی آب استخرهای خانگی و عمومی با پکیج کلر زنی
استفاده از کلر در صنعت نساجی، رنگرزی
گند زدایی فاضلاب صنعتی و بهداشتی
تولید مواد ضد عفونی کننده
استفاده از ترکیبات کلر برای تولید مواد سفید کننده
استفاده از کلر در تولید پلاستیک و فرآورده های نفتی
مورد استفاده در صنعت استخراج برم و تولید کلرات ها و کلر فرم ها
گند زدایی و ضد عفونی فرآیندهای تولید مواد غذایی
مصرف دارویی کلر
یکی دیگر از کاربرد های کلر استفاده دارویی از آن است. معمولا دارو هایی که تولید می شوند، تا ۸۰ درصد آن ها را کلر تشکیل داده است. آنتی سپتیک ها که از کلر تهیه می شوند، باکتری هایی که در سوختگی و زخم ها وجود دارد را مهار می کند. همچنین از کاربرد های گسترده کلر در صنعت دارو و پزشکی می توان به محلول های ضد عفونی کننده اشاره کرد.
نکات ایمنی هنگام استفاده از کلر
محلول کلر همانند وایتکس خاصیت رنگ بری دارد. به همین دلیل در حین استفاده و جابجایی آن باید مراقب باشید تا محلول روی لباس ها و وسایل ریخته نشود.
اگر پودر کلر بیش از یک تا دو هفته باقی بماند، در صورت استفاده در آب، شاهد تلخی آب خواهید شد به همین دلیل هر بار که می خواهید از عنصر کلر استفاده کنید، باید آن را به صورت تازه تهیه کنید.
از نگهداری و خرید کلر در ظروف بدون درب و در کنار سایر مواد غذایی خودداری کنید. زیرا در غیر این صورت بوی نامطبوع آن در محیط اطراف پخش می شود.
پودر کلر را باید درون ظروف شیشه ای یا ظروف پلاستیکی بریزید و آن را در محیطی که خشک و خنک بوده و به دور از نور آفتاب نگهداری کنید تا بخار نشود.
کلام آخر
برای خرید کلر و اطلاع از قیمت می توانید از طریق وبسایت ایران تجارت با فروشندگان آن به طور مستقیم در ارتباط باشید.
