پدیدآورنده: مریم عطایی
واحد درسی: ادبیات کهن و معاصر جهان
استاد راهنما: سعیدرضا خوش شانس
راه های ارتباطی با پدیدآورنده:
اینستاگرام: -maryamataie
واژگان کلیدی: ادبیات داستانی/قرن 10میلادی/دبیات کهن
داستان عاشقانه
چکیده:
افسانه گنجی به عنوان یکی از
مشهور ترین آثار ادبی کهن جهان
شناخته می شود که می توان مذکور
شد که لایه هایی از نظریات ناخودگاه
فروید و همینطور باورهای مردم ژاپن
و فلسفه شرق در آن وجود دارد.
مقدمه:
در ابتدا به دلیل علاقه ی من
(پدید آورنده)به دستاورد های
شرق به فکر جمع آوری اطلاعات
در باب ادبیات کهن شرق شود,در
این حیطه به یکی از مشهورترین
آثار کهن ژاپن پرداختم, ابتدا با
خلاصه ی داستان آغاز می کنم
سپس به تحلیل عناصر داستانی
تطبیق, دوره ی زمانی اثر و نویسنده
و غیره می پردازم.
خلاصه ی افسانه گنجی
بانو روکوجو یکی از معشوقه های
شاهزاده گنجی است که به همسر
اصلی شاهزاده گنجی,بانو آنویی
حسادت می ورزد,او تبدیل به روح
خبیثی می گردد و بانو آنوی را تسخیر
می کند,شب های متوالی به بانو آنویی
در تختش حمله ور می شودتا این که
بالاخره او را می کشد؛ بانو آنویی باردار
بود و فرزندی از شاهزاده گنجی در شکمش
داشت,این خبر باعث بیشتر شدن تنفر بانو
روکوجو شده بود.گنجی را به معبد بردند تا
ارواح خبیث را از وجود او بیرون کنند,اما
فایده ای نداشت,مقابله با این روح خبیث
امکان پذیر نبود.
اما مهم ترین بخش داستان این بود که بانو
روکوجو نمی دانست که بانو آنوی تبدیل به
روحی زنده شده است.او شبی کابوسی دید
و از خواب پرید و متوجه شد موهای بلند
مشکی اش بوی دود می دهد,نمی دانست
که چه اتفاقی افتاده است و کاملا گیج شده
بود؛در حقیقت این دود از روشن کردن عودهایی
حاصل شده بود که کشیش ها برای آمرزش بانو
آنویی روشن کرده بودند. او کاملا از این موضوع
ناآگاه بود که این دود در فضا پرواز کرده بود و
از تونل ضمیر ناخودآگاهش گذشته بود و به تخت
بانو روکوجو رسیده بود. این یکی از همان عجیب ترین
و هیجان انگیزترین بخش داستان گنجی است.بعدها
وقتی بانو روکوجو فهمید که چه کاری کرده,از اعمال
خود پشیمان شد و موهای خود را تراشید و از اجتماع
کناره گیری کرد.
نظریات روانشناسی و ارتباط آن با افسانه گنجی
فرضیه ای وجود دارد که بیانگر این است که روح
همیشه وجود دارد و بیشتر به مفهوم حقیقی
و مسلم روح اشاره دارد که با عنوان روح زنده
از آن یاد می شود, این فرضیه را بیان کردم
تا ذکر کنم که این نوع روح در ادبیات ژاپن
بسیار ظاهر شده است.
مثال مبرهن آن افسانه گنجی که در آن
ارواح زنده پر است؛ در دوره{هی آن} یا
حداقل در محدوده ی روان شناسی
آن, مردم می توانند گاهی تبدیل
به ارواح زنده شوند و با آرزوهایشان
در فضا سفرکنند.
تاریکی درون ما دنیای عجیب و مضحکی
است. قبل از آن که فروید و یانگ عملکرد
ضمیر ناخودآگاه را تشخیص دهند,ارتباط
مبهم بین تاریکی و ضمیرناخودآگاه ما برای
مردم واضح بود.این ارتباط حتی استعاره هم
نبود.اگر به عقب تر بروید می فهمید که ارتباطی
هم وجود نداشته است. تا زمانی که ادیسون,
الکتریسیته را اختراع نکرده بود, بیشتر جهان
کاملا در تاریکی فرو رفته بود.تاریکی فیزیکی
در بیرون و تاریکی درونی روح با هم آمیخته
شده بود و هیچ مرزی برای جدا کردن آن ها
وجود نداشت. آن ها به صورت مستقیم به هم
مرتبط بودند.
در زمان موراساکی ارواح زنده, هم پدیده های
عجیب و غریبی بودند و هم شرایط طبیعی قلب
انسان,این ارواح دقیقا همراه آن ها بودند. شاید
مردم آن زمان نمی توانستند به دو نوع از تاریکی
فکر کنند که از هم مجزا باشند. اما امروز شرایط
متفاوت است.تاریکی جهان بیرون ناپدید شده,اما
تاریکی در درون قلب های ما همچنان بدون تغییر
باقی مانده است.دقیقا همانند کوه یخ,هر نامی که برای
شخصیت یا ضمیر ناخودآگاه انتخاب کنیم,در بیشتر
مواقع در تاریکی غرق می شود. گاهی اوقات این جدایی
یا دوری تناقض و یا سردرگمی عمیقی را در ما ایجاد
می کند.
با توجه به تحقیقات به عمل آمده می توان اذعان داشت
که همه ی آن ارواح زنده از احساسات منفی سرچشمه
می گیرند. به نظر می رسد بسیاری از احساسات شدید
و قدرتمند افراد بسیار شخصی و منفی باشد,این ارواح
زنده به صورت خود به خود به وجود می آیند.
متاسفانه این هم وجود دارد که هیچ نمونه ای از ارواح
زنده ای وجود ندارد که برای تحقق مقدمه ای منطقی
و یا برقراری صلح جهانی باشد.
بحث در رابطه با روح زنده فقط مختص
این اثر نیست و به وفور در ادبیات ژاپن وجود
دارد. یکی دیگر از مثال آن:
افسانه های مهتاب و باران در اواخر دوران
ادو, توسط مردی به نام آیدا آکیناری نوشته
شده؛ موقعیت داستان در اواخر دوره ی
وایرینگ استیتس است که باعث شده آیدا
رویکرد کمی نوستالوژیک یا بازنگری باشد.
داستان در مورد دو سامورایی است که خیلی
زود با هم دوست می شوند و پیمان برادری با
یکدیگر می بندند.برای سامورایی ها این پیمان
خیلی جدی بود., پیمان برادری به این معنا بود
که آن ها زندگی شان را با یکدیگر معامله کرده اند.
آن ها از یکدیگر دور بودند و هر کدام از آن ها برای
ارباب های متفاوتی خدمت می کردند. یکی از آن ها
به دیگری نامه نوشت و گفت که هر اتفاقی که بیفتد
او را در زمان شکوفه زدن گل های داوودی ملاقات
خواهد کرد و دیگری پاسخ داد که منتظر آمدن اوست.
سرانجام تابستان تمام شد و پاییز در حال آمدن بود, در
این فصل گل های داوودی شکوفه می زد. در این زمان او
نمی توانست به قولش عمل کند و دوستش را ببیند.برای یک
سامورایی هیچ چیز مهم تر از وفاداری به عهد و پیمان نبود.
احترام و شرف مهم تر از زندگی آن ها بود.بنابراین آن
سامورایی مرتکب هاراکیری(سپوکو شکم دری) شد,
او شکم خودش را با شمشیر پاره کرد,تبدیل به روح
شد و کیلومتر ها برای دیدار دوستش پرواز کرد.آنها
کنار گل های داوودی نشستند و تا جایی که دوست
داشتند حرف زدند و پس از آن روح از روی زمین
محو و ناپدید شد. می توان گفت جزو افسانه های
زیبای ژاپنی محسوب می شود.
در ژاپن اعتقاد بر این است که مردم نمی توانند
به خاطر احترام, عشق و دوستی تبدیل به روح
زنده شوند. برای این کار آن ها باید بمیرند. آن ها
برای عشق و دوستی جانشان را فدا می کنند و
تبدیل به روح می شوند. اما وقتی در مورد ارواح
زنده حرف می زنید,موضوع می تواند متفاوت باشد
گویی آنان توسط اهریمن هدایت شوند.
این دو مثال, آشکارترین مثال هایی است که
از مبحث ارواح زنده در ادبیات ژاپن وجود دارد.
داستان گنجی یکی از رمان های ژاپنی نوشته شده
در آغاز سده 11میلادی است. این داستان نخستین
رمانی است که به زبان ژاپنی نوشته شده و گاه از
آن به عنوان نخستین رمان جهان یاد می شود.از
این رمان همچنین تاکنون فیلم های گوناگونی ساخته
شده است.
به طور کلی این گونه فرض می شود که نوشتن این
رمان به شکل کنونی خود در سال 1021میلادی
پایان یافته است. شواهد دیگری نیز وجود دارد
که نشان می دهد بیشتر بخش های اینش
اثر در سال 1008 وجود داشته است.می توان
در نظر داشت نویسنده ی آن به احتمال
زیاد زنی به نام موراساکی شیکیبو
بوده است.
گنجی گفتار به گفتار و به صورت
مرحله ای نوشت شده است. در این
اثر عناصر بسیاری که قالب رمان امروزی
را تشکیل می دهند دیده می شود.از جمله
این عناصر می توان به این موارد اشاره کرد:یک
شخصیت اصلی که توسط شخصیت های
فردی زیادی احاطه شده است؛ شخصیت
پردازی افراد اصلی داستان, و رویدادهای
مشخصی در طی دوران زندگی چهره های
اصلی داستان.
داستان گنجی استفاده زیادی از یک
پیرنگ(طرح) ویژه نمی کند بلکه
بازتابی است از زندگی واقعی و
چهره های داستان نسبت به هر چه
در راهشان قرار می گیرد واکنش نشان
می دهند.
یکی از جنبه های دشوار این داستان
برای خوانندگان این است که برای بیشتر
چهره های داستان نامی استفاده نمی شود
و بیشتر از رده و نقش آن ها برای اشاره به
آن ها بهره گرفته می شود. این امر به این
خاطر است که در دوره هی آن که این رمان
در آن زمان نوشته شده از نام اشخاص در
دربار استفاده نمی شد.
با توجه به پژوهش های به دست آمده
برخی آن را اولین رمان جهان,یا اولین
رمان روانشناختی جهان نامیده اند.
اما هیچ شکی وجود ندارد که این داستان در
ادامه ی(خر طلایی)اثر آپولیوس و(ساتیریکون)اثر
پترونیوس قدیمی ترین رمان بعد از جهان باستان
است.
در رابطه با این کتاب و نیز نویسنده ی آن
در دایرة المعارف ادبی کاسل معتقد به
کشور بریتانیا و در قسمت مربوط به کلمه
رمان- این طور نوشته شده است:(در دوره ای
دور از انتظار و از کشوری ناشناخته-ژاپن,حدود
سال هزار میلادی شاهکاری بی نقص خلق
شد. بانو موراساکی در میان رمان نویسان
روانکاوتر از زیگموند فروید و برابر با مارسل
پروست و به عقیده ی بسیاری حتی برتر از
اوست. او مسلما سرآمدتر و مستعدتر از
جورج مردیس و دیوید هربرت و لاورنس است.
معرفی عناصر اثر
داستان گنجی از پنجاه و چهار دفتر
تشکیل شده است. به طور میانگین از
بیش از یک میلیون لغت تشکیل شده
و حدود هشتصد بیت شعر از نوع واکا یا
شعر ژاپنی هم در آن به کار رفته است.
عنوان دفترهای این مجموعه برگرفته از
نام شخصیت ها یا لغات به کار رفته در
اشعار است؛ یوگائو می تواند داستانی مستقل
باشد.
درباره ی نویسنده
آگاهی ما در مورد موراساکی نیز قلیل
و اندک است. در دوره ی هی آن ضبط
نام بانوان اشراف وهن انگیز بود؛ و فقط
ضبط نام معشوقگان درباری و شاهدختها
مجاز بود. در نتیجه پژوهشگران چیزی جز
نام مستعار این نویسنده بانو را نمی دانند
و تنها می دانند که نیمه دوم نام مستعار
او, شیکیبو ,لقب پدرش و به نشانه ی مقام
پدرش بوده است. نیمه ی اول نام او,موراساکی
ممکن است از نام بانویی که یکی از شخصیت
های محوری کتاب است گرفته شده باشد و یا
به خاطر مفهوم آن(رنگ گلی)انتخاب شد باشد.
موراساکی شیکیبو,از شاخه ی نظامی خاندان
بزرگ فوجیوارا بود که در طول دوره ی هی آن
فرمانده بودند,اما در هنگام تولد موراساکی
رتبه ی خانوادگی آنها به درجه ی دوم
تنزل پیدا کرده بود.
ادبیات تطبیقی داستان گنجی و شاهنامه
تالیف خانم کازوکو کوساکابه
این کتاب مقایسه ای از دو اثر جاودانه از دو
کشور ایران و ژاپن است.آن چه در این کتاب
آمده:در شاهنامه پهلوانان و زنان و در داستان
گنجی امپراطور, اشراف و زنان نقش آفرینی
می کنند.
نویسنده ی این اثر با مقایسه ی این دو به
مشترکات بسیاری دست یافته است. در
داستان گنجی عشق,مرگ,سرنوشت انسان
وصف طبیعت,مذهب و در شاهنامه نیز
جنگ و سرنوشت انسان مطرح می شود.
خواننده با مطالعه ی این کتاب در قالب
داستان های حماسی و عاشقانه با دو
فرهنگ غنی از دو کشور کهن آشنا
می شود.
این کتاب ابتدا خلاصه ای از شاهنامه
و نیز خلاصه ای از داستان گنجی
آورد شده و سپس به نقد و بررسی این
دو اثر پرداخته شده؛به گونه ای که این
مجموعه هم برای افرادی که دوستدار
مطالعه ی داستان هستند و هم برای افراد
محقق و پژوهشگر مورد استفاده قرار گیرد.
سعی کوساکابه در این اثر رسیدن به اهداف
زیر بوده است:
*مقایسه یک عصر و دوره ادبی در دو کشور که
دوره اوج شکوفایی ادبی در آن دو کشور بوده
است.
*تحقیق درباره دو نویسنده ارزنده از دو منطقه
جهان که در یک زمان می زیسته اند.
*ارائه نقدی بر هریک از دو اثر
*ترجمه خلاصه ای از گنجی به بهانه خلق این اثر.
نتیجه گیری
یک: به دلیل علاقه ی پدیدآورنده به ژاپن
به این اثر پرداخته شده است؛
دو: با بررسی این داستان به برآیندی می رسیم که
می توان ذکر کرد(در داستان های شرقی
دل باختن پیش از دیدن دلدار رخ
می دهد ,مثلا در شاهنامه تهمینه با شنیدن
اوصاف رستم شیفته او می شود و یا-در
داستان گنجی وقتی شایع می شود تاماکازورا
دختر زیبایی است به سرعت مردان بدون
دیدن,شیفته او می شوند.حتی در مواردی
مردان با دیدن خط زنی شیفته او می شوند.)
در پایان همان طور که در ایران شاهنامه
با نام رستم برای همگان معنا دارد,در ژاپن
گنجی با نام موراساکی نوائی شناخته
شده است و کمتر کسی هست که او
را نشناسد.
منابع مورد استفاده
کافکا در کرانه-هاروکی موراکامی,میناموتو
داستان گنجی-موراساکی شیکیبو.-دنیس
واشبرن جلد1 ترجمه فارسی: گیل آوایی
ویکی پدیا, داستان گنجی و شاهنامه-کازوکو
کوساکابه,نمایشنامه بانو آئویی-یوکیو میشیما .
