به نام خدا
مهاجرت۵
سوال:عاقبت خیل عظیم مهاجران ایرانی چیست؟
مهاجرت ایرانیان به کشورهای مختلف جهان، به ویژه به کشورهای غربی، یکی از پدیده‌های مهم اجتماعی،فرهنگی و اقتصادی در دهه‌های اخیر بوده است. این مهاجرت‌ها نتایج متنوعی دربرداشته
بعضا نتایج این مهاجرت ها مطابق انتظار مهاجران و حتی بالاتر از حدانتظار بوده و گاهی همه چیز برخلاف توقع و تعریف مهاجران رخ داده ؛به طور کلی از این حیث می‌توان مهاجرت را به دو دسته کلی موفق و ناموفق تقسیم کرد.
در نوشتار ذیل عوامل پررنگ موفقیت و ناکامی مهاجرت ها به طور کلی ذکرشده اما لازم است بررسی موردی علت شکست یا موفقیت یک مهاجرت را با نگاهی موشکافانه‌تر بررسی کنیم و از تقلیل‌گرایایی در این راستا بپرهیزیم.
"در ۴ نوشتار قبل مهاجرت صرفا از زاویه جامعه‌شناسی بررسی شد اما این نوشتار قصد دارد بصورت میان رشته‌ای از آموزه های روانشناسانه نیز بهره ببرد"
●مهاجرت‌های موفق
-پیشرفت شغلی و تحصیلی: بسیاری از مهاجران ایرانی توانسته‌اند در کشورهای مقصد به موفقیت‌های چشمگیری دست یابند. در قالب مثال ایرانیان مقیم آمریکا و کشورهای اسکاندیناوی در زمره مهاجران موفق شناخته می‌شوند و نقش مهمی در فیلدهای علمی،فرهنگی ایفا می‌کنند ویا متخصصان ITایرانی که در آمریکا و کانادا با مهارت های فنی و توانایی حل مسائل به حلقه جدانشدنی زنجیر مهندسی نرم‌افزار در این کشورها بدل شده‌اند.این روزها پزشکان ایرانی نیز با گذراندن مراحل لازم برای معادل سازی مدرک خود در این کشورها مشغول به کار شده‌اند و در حوزه های جراحی،داروسازی و طبابت مورد احترام‌اند.
-شبکه‌سازی و ارتباطات بین‌المللی،سرمایه‌گذاری و کارآفرینی: مهاجران ایرانی موفق معمولاً شبکه‌های ارتباطی گسترده‌ای در سطح بین‌المللی ایجاد می‌کنند که می‌تواند به فرصت‌های شغلی جدید منجر شود.برخی ایرانیان با راه‌اندازی کسب و کارهای موفق در کشور های جدید به رشد اقتصادی کشور میزبان کمک شایان توجهی کرده اند،از جمله موسسین استارت آپ‌های موفق توسط ایرانیان مهاجر که موفق به جذب سرمایه و ایجاد مشاغل شده‌اند.
ادغام اجتماعی:ایرانیان مهاجر معمولا به دلیل تحصیلات بالا و مهارت های زبانی،توانایی زیادی برای ادغام در جوامع میزبان از خود نشان داده‌اند،این امر به این طیف کمک کرده تا در مشاغل با منزلت اجتماعی بالا مشغول به کار شوند و به عنوان نخبگان جامعه مهاجر(ایران) شناخته شوند.
●مهاجرت‌های ناموفق
-چالش‌های فرهنگی و اجتماعی: برخی از مهاجران به دلیل عدم تطابق فرهنگی و اجتماعی با جامعه میزبان، دچار مشکلاتی می‌شوند که ممکن است به بازگشت آنها به ایران منجر شود.در قالب مثال ممکن است در نتیجه تصوری پوشالی حاصل از بازنمایی ها و عدم بررسی دقیق خواسته های مهاجرتی بعد از ورود به سرزمین جدید با خرده‌فرهنگ ها و گروه های فرهنگی مواجه شوند که ابدا امکان سازگاری با آنها را ندارند،ازجمله ازدواج،میزان کار روزانه،تفریحات مرسوم و میزان تفریحات،شیوه تعاملات،سبک زندگی،خوراک غالب و ...
-مشکلات اقتصادی: عدم توانایی در یافتن شغل مناسب یا مشکلات مالی می‌تواند از دلایل بازگشت مهاجران باشد. برخی از مهاجران به دلیل ناتوانی در تأمین هزینه‌های زندگی در کشور مقصد، تصمیم به بازگشت می‌گیرند.در صورتی که ابتدا مقصد مورد نظر خود را به سبب شنیده ها مهد‌اشتغال می‌دانستند لکن پس از اقامتی کوتاه مدت و صرف هزینه های گزاف تازه متوجه نقص‌مهارتی یا عدم تسلط زبانی کافی شده یا درمی‌یابند تاحدی آسمان مقصد همرنگ آسمان موطن خودشان بوده و مساله ثبات اقتصادی همچنان برایشان مطرح است.
-دلتنگی و مشکلات خانوادگی: دوری از خانواده و دلتنگی برای وطن می‌تواند از دلایل مهم بازگشت مهاجران باشد. برخی از مهاجران به دلیل مشکلات خانوادگی یا نیاز به مراودات با اعضای خانواده، به ایران بازمی‌گردند،تصمیم به مهاجرت در اکثر موارد نیاز جدی به دل‌بریدن از خانه و خانواده و بستگان [اگر نه برای برای همیشه]حداقل به مدتی طولانی دارد ، این بند توجهی منطقی و سنجش روحیات فردی می‌طلبد.
تبعيد و مشكلات اجتماعى: مهاجرانى كه به دليل مسائل سياسى و اجتماعى مجبور به ترك كشور مى شوند، ممكن است با تبعيض نژادى و مشكلات اجتماعى در كشورهاى ميزبان مواجه شوند. اين موضوع می‌تواند منجر به احساس بی‌هويتى وعدم موفقيت درزندگى جديد شود.کشور ما کمتر با مقوله تبعید مواجه است اما مصداقی از مشکلات اجتماعی که نتیجه آن مهاجرت است روند مهاجرت هنرمندانی است که بعد از ترک موطن خود و نقض هنجارهای فرهنگی امکان بازگشت را از دست داده‌اند و نتیجتا دچار نوعی بی‌هویتی یا به عبارت خودشان بی‌وطن بودگی شده‌اند.
مهاجرت غيرقانونى: برخى از ايرانيان به بهانه شرايط اقتصادى و اجتماعى، به مهاجرت غيرقانونى روى می‌آورند اين نوع مهاجرت بدون ویزای لازم برای ورود به یک کشور صورت می‌گیرد ، با ریسک های قانونی اعم از جریمه ، زندان و اخراج ، شرایط زندگی دشوار یا استثمار مواجه می‌شوند و بسيارى از اين افراد به دليل مشكلات قانونى يا عدم دسترسى به منابع كافى لاجرم به كشور خود بازمی‌گردند.
تحصیل نامعتبر:همانطور که رشد تحصیلی از عناوین موفقیت مهاجرتی ذکر شد ، تحصیل در ممالک کمترتوسعه یافته حائز مراکز تحصیلی کم‌امتیاز یکی از عناوین عدم موفقیت مهاجرتی است.
محمد محمدی مدیرکل بورس و اعزام دانشجویان سازمان امور دانشجویان در تاریخ ۲مهر۱۴۰۳ بیان کرد: «16 هزار دانشجوی ایرانی در دانشگاه‌های غیرمجاز یکی از کشورهای منطقه درحال تحصیل‌اند و مدرک تحصیلی این دانشگاه‌ها مورد تایید وزارت علوم نیست. در نتیجه هنگام بازگشت آنها به کشور مدرک آنها از دیپلم محاسبه می‌شود.»
البته باید در نظر داشت که بسیاری از این دانشجویان به ایران برنمی‌گردند و شاید تحصیل در دانشگاه‌های غیرمعتبر اساسا برای آنها صرفا راهی بوده برای مهاجرت.
●منابع:
-سایت اکو ایران،تصویر اقتصاد ایران،خبر۲مهر۱۴۰۳
-مقاله دومینوی تکراری روابط در روندهای تاریخی،علی بمان‌اقبالی
-مهاجرت جوانان،آسیب‌ها و پیامدها،۱۳۸۳،امیرنادری عضور هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی
-گروه روانشناسی روانپزشکی مهربد،چالش های مهاجرت
