در هر جامعه ای گروهی هستند که به نسبت تعداد کم‌شان سرمایه های زیادی را در اختیار دارند. حکومت ها مایل‌اند که این سرمایه های کلان با کار مزدوج شود تا چرخ کارخانه های بیشتری بچرخد و اقتصاد کشور رشد کند. یکی از راه های تحقق این امر بانک ها هستند که با وعده سود قطعی، سرمایه داران را وسوسه می کنند که پول هایشان را در بانک سپرده گذاری کنند. سرمایه های خرد مردم هم توسط بانک ها جمع آوری شده و به سرمایه های کلان جدید تبدیل می شود. صنعتگران هم با امیدهای بسیار این پول ها را وام گرفته و کارشان را توسعه می دهند. تا زمانی که هم صنعتگر راضی است، هم مردم، هم سرمایه دار و هم بانک همه چیز گل وبلبل است. ولی آیا ربا راه حلی است که به همه نفع می رساند؟
«شخصی دیگ همسایه را قرض گرفت. بعد از مدتی که دیگ را پس داد، یک دیگچهای هم داخل آن گذاشت.همسایه گفت این چیست؟ گفت دیگ شما زاییده است. خیلی خوشحال شد که عجب همسایه احمقی گیر آوردیم. برای بار دوم دیگی از او قرض گرفت. این دفعه که همسایه آن را طلب کرد، گفت مرده. همسایه گفت دیگ که نمی‌میرد. شخص گفت: آن که میزاید یک روز هم میمیرد. زاییدن حق است ولی مردن حق نیست؟!. »(استاد مطهری، مسئله ربا و بانک، ص21)
این مثال شهید مطهری خیلی حق است، ربا دقیقا مصداق دیگی است که می توان بزاید وسود بدهد ولی نمی تواند بمیرد. به تجربه هم اثبات شده که ربا به نفع وام گیرنده نیست و اگر هم راضی است فقط از سرناچاری است.
بانک که باید باشد و وجودش مفید است، از طرف دیگر بدون کسب سود هم چرخش نمی چرخد. خب چاره چیست؟ ربا یک مدل است اگر بتوان مدل جدیدی طراحی کرد که همه طرف های معامله نفع ببرند و همه واقعا راضی باشند مساله حل است.
یکی از مدعیان مدل جدید اسلام است با طرح بانکدرای بدون ربا؛ در این مدل هم سود وجود دارد اما نه با مدل ربوی. برخلاف میلم نمی توانم این مدل را برایتان را شرح دهم چون هنوز فرصت نکردم به قدر کافی آن را بشناسم. شما را به مقاله ای ارجاع می دهم که تا حدودی به شما کمک می کند. البته توجه داشته باشید که اقتصاد اسلامی نسخه های متفاوتی دارد و این مقاله ایده های شهید صدر در این زمینه است.
بانکداری بدون ربا از نگاه شهید صدر
سود لازمه کار بانک هست و بالذات چیز بدی هم نیست. بانکداری اسلامی هم لزومی ندارد که صرفا بانکداری قرض الحسنه باشد.
البته اگر شما طرح جایگزینی دارید که وام گیرنده نیازی نباشد هیچ سودی پرداخت کند و در عین حال سپرده گذاران و بانک هم راضی باشند که خیلی عالی است.
