✍️به قلم : هادی زرقانی
در شرایطی که پروژههای عمرانی با محدودیت منابع، فشار زمانی و الزام به بهرهوری بالا مواجه هستند، مهندسی ارزش (Value Engineering) به عنوان یک رویکرد علمی و ساختارمند برای کنترل هزینهها و افزایش کیفیت، جایگاه ویژهای در مدیریت پروژه یافته است. در میان مراحل مختلف مهندسی ارزش، مرحله تحلیل عملکرد (Function Analysis) یکی از بنیادیترین و حیاتیترین گامهاست؛ مرحلهای که مستقیماً بر تصمیمات استراتژیک، طراحی، انتخاب مصالح و تخصیص منابع اثر میگذارد.
در مهندسی ارزش، «عملکرد» به مفهوم نقش یا هدف مورد انتظار از یک جزء پروژه است. این تعریف ما را به پرسش بنیادینی سوق میدهد:
«این مؤلفه دقیقاً قرار است چه کاری انجام دهد؟»
بر خلاف نگاه سنتی به طراحی که بیشتر متکی به شکل، فرم یا تجربههای قبلی است، مهندسی ارزش در مرحله عملکرد به دنبال شناسایی منطق عملکردی هر جزء از پروژه است؛ یعنی بهجای "چه داریم"، میپرسد "چه باید انجام شود؟"
در تحلیل عملکرد، عملکردها به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
عملکردهای اصلی (Basic Functions):
عملکردهایی که بدون آنها هدف کل پروژه زیر سؤال میرود.
مثال: در یک بیمارستان، «درمان بیمار» عملکرد اصلی است.
عملکردهای ثانویه (Secondary Functions):
عملکردهایی که برای تکمیل، ارتقا یا پشتیبانی از عملکرد اصلی ارائه میشوند.
مثال: در همان بیمارستان، «تامین راحتی بیماران»، «نمای زیبای ساختمان» یا «تهویه مطبوع مناسب» عملکردهای ثانویهاند.
🔺 نکته کلیدی:
در تحلیل عملکرد باید از مخلوط شدن ضرورت با تزئین پرهیز کرد. بسیاری از هزینههای اضافی پروژهها از آنجایی ناشی میشود که عملکردهای ثانویه بهجای مکمل بودن، به اولویت تبدیل میشوند.
برای شناسایی صحیح عملکردها، معمولاً از روش تعریف با «فعل + اسم» استفاده میشود. این ساختار باعث میشود تمرکز ما فقط بر "عملکرد" باشد، نه ویژگیهای فیزیکی.
مثال:
به جای «لامپ سقفی»، مینویسیم: «تأمین روشنایی»
به جای «دیوار سبز»، مینویسیم: «زیباسازی فضا»
پس از شناسایی عملکردها، باید به تحلیل نسبت هزینه به عملکرد بپردازیم:
هر عملکرد چقدر از کل بودجه را مصرف میکند؟
آیا این هزینه برای آن عملکرد منطقی است؟
عملکردهای پرهزینه اما کمارزش کداماند؟
در اینجاست که میتوان تصمیمات استراتژیکی مانند حذف، جایگزینی یا سادهسازی را برای عملکردهای ناکارآمد اتخاذ کرد.
در گروه ساختمانی زرقانی، تحلیل عملکرد صرفاً یک اقدام فنی نیست؛ بلکه بخشی از هویت برند ماست.
✅ وقتی یک پروژه را با نگاه عملکردی شروع میکنیم، به کارفرما نشان میدهیم که تنها به ساختن فکر نمیکنیم، بلکه به دلیل ساختن توجه داریم.
✅ این رویکرد اعتمادسازی میکند، کیفیت تصمیمگیری را بالا میبرد و در بلندمدت، باعث افزایش اعتبار فنی و علمی برند نزد دستگاههای اجرایی، شهرداریها و مشاوران پروژه میشود.
عملکرد دستهبندی درصد از بودجه راهکار پیشنهادی تأمین پارکینگ اصلی 18٪ بررسی راهکارهای مکانیزه زیباسازی نما ثانویه 22٪ کاهش هزینه با تغییر متریال تهویه مشاعات اصلی 12٪ استفاده از سیستم ترکیبی طبیعی - مکانیکی
ریشهیابی هزینهها
تسهیل تصمیمگیری
حذف دوبارهکاری
افزایش بهرهوری مالی
ارتقای پرستیژ برند مهندسی
در نهایت، پروژهای که از منظر عملکرد تحلیل شده، نهتنها ارزانتر، بلکه هوشمندتر و شفافتر اجرا میشود. این همان نقطهای است که مهندسی ارزش از یک ابزار فنی، به یک مزیت رقابتی و برندینگ تبدیل میشود.
📢 دنبال کنید: اگر علاقهمند به یادگیری عمیقتر مفاهیم مهندسی ارزش در پروژههای عمرانی هستید، صفحه من را در ویرگول دنبال کنید.
📌 انتشار مقالات آینده: مرحله خلاقیت، ارزیابی، توسعه و اجرا در مهندسی ارزش
آماده کنم.
