جایگاه قانونگذاری و دستورالعملها در توسعه مهندسی ارزش در ایران
در سالهای اخیر، واژه مهندسی ارزش (Value Engineering) بهعنوان یک ابزار موثر برای کاهش هزینهها و ارتقاء کارایی در پروژههای عمرانی، صنعتی و خدماتی، در ادبیات فنی کشور ما جایگاه مشخصتری پیدا کرده است. با این حال، یکی از مهمترین عوامل موفقیت در اجرای این رویکرد، وجود زیرساختهای قانونی و نظاممند است.
پاسخ بدون تردید مثبت است. چرا که در فقدان قوانین و الزامات رسمی:
اجرای مهندسی ارزش به سلیقهی کارفرما یا مشاور وابسته میماند
هیچ نهاد نظارتی الزام اجرایی ندارد
هزینهها و نتایج بهسختی قابل اندازهگیری و ارزیابی میشود
پروژهها از مسیر علمی و ساختارمند دور میشوند
در مقابل، قوانین و دستورالعملها میتوانند بستری فراهم کنند تا مهندسی ارزش از یک انتخاب داوطلبانه، به یک الزام حرفهای تبدیل شود.
در ایران، استفاده از مهندسی ارزش به شکل محدود و در برخی پروژههای ملی تجربه شده است. برخی اسناد و بخشنامههای مهم در این حوزه عبارتند از:
دستورالعملهای ابلاغی سازمان برنامه و بودجه برای پروژههای عمرانی
بخشنامههای وزارت راه و شهرسازی درباره ارزیابی اقتصادی طرحها
تدوین شیوهنامههای ارزیابی ارزش در برخی دستگاهها مانند شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور
استفاده از مهندسی ارزش در پروژههای شاخص مانند قطار سریعالسیر تهران–قم–اصفهان یا برخی پالایشگاهها
اما با وجود این تلاشها، هنوز قانون جامعی که مهندسی ارزش را در تمامی سطوح الزامآور و شفافسازی کند، وجود ندارد.
برخی از چالشهای قانونی و اجرایی که توسعه مهندسی ارزش را در ایران کند کردهاند:
نبود قانون جامع و فراگیر در سطح ملی
نبود نهاد متولی مستقل برای راهبری این حوزه
موازیکاری بین سازمانهای مختلف
عدم آموزش و آشنایی کافی مدیران پروژه با الزامات قانونی مهندسی ارزش
نگاه صرفاً هزینهمحور و نه عملکردمحور به پروژهها
تدوین قانون جامع مهندسی ارزش توسط مجلس و با همکاری سازمان برنامه و بودجه
الزام به اجرای مهندسی ارزش در پروژههای بالای یک آستانه مشخص ریالی
ایجاد بانک اطلاعاتی ملی از مطالعات مهندسی ارزش انجامشده
استانداردسازی فرایندها، فرمها و گزارشات مهندسی ارزش
استفاده از تجربیات موفق جهانی (مثل ژاپن، آمریکا و آلمان) در تدوین نظامنامهها
طراحی برنامه آموزشی اجباری برای مدیران پروژههای دولتی و مشاوران
توسعه مهندسی ارزش در ایران نیازمند یک نگاه حکمرانیمحور و فراگیر است؛ نه صرفاً در حد یک ابزار مشاورهای اختیاری. زمانی که قانونگذار، نهادهای اجرایی و مشاوران پروژه با هم در یک مسیر حرکت کنند، مهندسی ارزش میتواند به یک عنصر کلیدی در ارتقاء کیفیت، کاهش هزینهها و افزایش اعتماد عمومی به پروژههای زیرساختی کشور تبدیل شود.
هدیم با هدف برندینگ علمی «گروه سا زرقانی».
