مرحله سفتکاری در پروژههای ساختمانی، نهتنها پرهزینهترین بخش فرایند اجراست، بلکه بیشترین ظرفیت را برای بهینهسازی فنی و اقتصادی دارد. در این نوشتار، با نگاهی به تجربیات اجرایی و متد علمی مهندسی ارزش (Value Engineering)، نشان داده میشود که چگونه میتوان در سفتکاری نیز هزینه را بدون افت کیفیت کاهش داد، تصمیمات هوشمندانهتری گرفت و بهرهوری پروژه را بالا برد.
در صنعت ساختوساز ایران، هزینههای سنگین سفتکاری، همواره یکی از دغدغههای اصلی کارفرمایان و مدیران پروژه بوده است. اغلب تصور میشود این بخش از پروژه بسیار سخت و غیراجتنابپذیر است و قابل تغییر چندانی نیست. اما تجربه نشان میدهد که با استفاده از رویکردهایی همچون مهندسی ارزش، میتوان این مرحله را از مسیر صرفاً اجرایی، به یک فرصت تصمیمگیری مهندسی تبدیل کرد.
مهندسی ارزش یک روش نظاممند است برای تحلیل عملکرد اجزای پروژه، با هدف حذف هزینههای غیرضروری و جایگزینی آنها با راهکارهایی که همان کارکرد را با هزینه کمتر و کیفیت مساوی یا بهتر ارائه میدهند. این روش بر پایه تحلیل عملکرد، خلاقیت، ارزیابی اقتصادی و پیادهسازی راهحل استوار است.
در اجرای سفتکاری، بسیاری از تصمیمات پرهزینه، به دلیل الگوهای سنتی و عدم بازنگری در راهحلهاست. مهندسی ارزش، دقیقاً در همین نقطه وارد میشود؛ وقتی از خود میپرسیم:
آیا این نوع دیوارچینی واقعا لازم است؟
آیا میتوان سقف را سبکتر، سریعتر و با مصالح جایگزین اجرا کرد؟
چه مقدار از هزینهها صرف قالببندی پرتیدار یا اجرای غیراستاندارد میشود؟
تحلیل مصالح دیوارچینی:
در یک پروژه شهری، جایگزینی آجر فشاری با بلوک سبک AAC، موجب کاهش ۱۸ درصدی در وزن مرده سازه و صرفهجویی ۱۲ درصدی در زمان اجرا شد.
بهینهسازی سیستم سقف:
استفاده از دال مجوف به جای تیرچهبلوک، در پروژهای با دهانه بلند، باعث کاهش ۷ درصدی در مصرف میلگرد و حذف مراحل اضافی قالبگذاری شد.
نظاممند کردن قالببندی:
با تحلیل زمانهای پرت، جایگزینی قالبهای فلزی اجارهای با قالبهای سبک مدولار باعث افزایش سرعت اجرا و کاهش هزینه نیروی انسانی گردید.
در این مرحله، تمام فعالیتها به صورت عملکردی طبقهبندی میشوند:
عملکردهای اصلی: مثل باربری سازهای، مقاومت دیوار، پایداری سقف
عملکردهای پشتیبان: مثل جداسازی صوتی، مقاومت حرارتی، اجرای سریع
عملکردهای زائد: مثل استفاده از مصالح گران بدون نقش عملکردی مشخص
پس از این طبقهبندی، ایدههای جایگزین برای عملکردهای کلیدی بررسی میشود و با ابزارهای ارزیابی فنیـاقتصادی، بهترین گزینه انتخاب میشود.
در بسیاری از پروژهها، مقاومت سنتی در برابر تغییر یا محدودیتهای آییننامهای باعث میشود مهندسی ارزش اجرا نشود. با این حال، پیشنهاد میشود:
تیم طراحی، از ابتدا با رویکرد VE همسو شود
جلسات تحلیل عملکرد پیش از شروع اجرا برگزار شود
آموزشهای تخصصی VE برای مدیران پروژه و ناظران برگزار شود
سفتکاری دیگر نباید صرفاً بهعنوان یک فرایند اجرایی دیده شود؛ بلکه یک فرصت برای بازاندیشی مهندسی است. اگر بهدرستی تحلیل عملکرد صورت گیرد و گزینههای بهینه جایگزین شوند، نهتنها هزینهها کاهش مییابد، بلکه سرعت، ایمنی و کیفیت نیز افزایش خواهد یافت. مهندسی ارزش، ابزاری است که اگر بهدرستی در دست تیمهای اجرایی قرار گیرد، میتواند مسیر اجرای پروژهها را متحول کند.
#مهندس هادی زرقانی
میخوای این کار رو هم انجام بدم؟
