بحث «گروه های اسمی» و هسته و وابسته ها و حتی مبحث وابسته های وابسته، از جمله مباحث مهم دستور زبان فارسی است. این مبحث دارای نکات و ریزه کاری های فراوانی است. در این مقاله کوتاه می خواهم به طور ویژه درباره «هسته» صحبت کنم.
اولین نکته ای که درباره هسته باید بدانیم آن است که در یک گروه اسمی، هسته همواره وجود دارد و در کل چیزی به نام حذف هسته یا هسته محذوف و نظایر این عبارات را نداریم. پس هرگاه سخن از گروه اسمی است حتما هسته در آن می درخشد. با توجه به این مطلب، در گروه های اسمی یک کلمه ای، فقط هسته ذکر می شود:
احمد خندید: احمد هسته است.
نکته دوم اینکه در تشخیص هسته یک گروه اسمی، معمولا اولین کلمه دارای کسره (-ِ) هسته است؛ مثلا در گروه اسمی «کتابِ زیبا» کلمه «کتاب» اولین کلمه دارای کسره است و هسته گروه اسمی به حساب می آید؛ اما همان طور که گفتیم این اتفاق معمولا رخ می دهد و گاهی اوقات موارد نقض هم دارد. در مواردی که وابسته پیشین از نوع صفت مبهم «همه» باشد یا حروف اضافه ای چون «برایِ، سویِ، در مقابلِ، به اضافهِ، غیرِ، مانندِ، مثلِ»، همچنین در مواردی که وابسته پیشین از نوع شاخص دارای کسره باشد (هرچند اغلب شاخص ها کسره نمی گیرند)، مانند: «حضرت»، در این موارد، اولین کلمه دارای کسره هسته نیست و کلمه بعد هسته است:
همهِ پولِ من: کلمه پول هسته است.
برایِ باورِ تو: کلمه باور هسته است.
حضرت علی (ع) فرمودند: کلمه علی هسته است.
نکته دیگر در تشخیص هسته آن است که ضمیر متصل، بدون کسره به کلمه قبل از خود اضافه می شود و در این موارد نباید به دنبال کسره بود:
این سوالم بود: سوال هسته است.
دقت کنید که «ی» نکره و علامت های جمع «ها، ان و ...» خودشان وابسته پسین هستند و نباید آن ها را جزء هسته در نظر گرفت:
کتابی خرید: کتاب هسته است و «ی» وابسته پسین.
مطلب آخر اینکه در گروه های اسمی که نشانه کسره (-ِ) نداشته باشند، آخرین کلمه، هسته است:
پنج بسته کاغذ: کاغذ هسته است.
