هفته معلولین: فرصتی برای شنیدن، دیدن و ساختن جامعهای فراگیر
نویسنده: محمد صالح احمدی ملایری
هر ساله با فرارسیدن هفته معلولین (معمولاً ۱۲ تا ۱۸ آذر در ایران)، فرصتی ارزشمند برای تأمل، آگاهیبخشی و اقدام جمعی در راستای شناخت حقوق، استعدادها و چالشهای افراد دارای معلولیت فراهم میشود. این هفته تنها یک مناسبت نمادین نیست، بلکه پلی است برای گفتوگو، اصلاح نگرشها و حرکت به سوی جامعهای که در آن «هیچ کس عقب نماند».
۱. از ترحم تا احترام: تغییر نگرش، گام نخست
متأسفانه یکی از موانع اصلی پیش روی افراد دارای معلولیت، نگاه ترحمآمیز یا کلیشهای جامعه است. بسیاری از این عزیزان نه تنها با چالشهای فیزیکی یا ذهنی روبرو هستند، بلکه با دیوارهای نامرئی ناباوری و تبعیض نیز مواجهند.
هفته معلولین به ما یادآوری میکند که باید از الگوی ترحم به سمت الگوی احترام و توانمندسازی حرکت کنیم. معلولیت محدودیت نیست، بلکه بخشی از تنوع انسانی است و هر فرد فارغ از شرایط جسمی یا ذهنی، حق دارد با حفظ کرامت انسانی خود، در تمام عرصههای زندگی مشارکت کند.
۲. دسترسیپذیری: حق شهروندی، نه امتیاز
جامعه فراگیر، جامعهای است که برای همه طراحی شده باشد. دسترسیپذیری تنها به معنای رمپ یا آسانسور نیست؛ بلکه شامل دسترسی به اطلاعات (وبسایتها، نرمافزارها)، حملونقل عمومی، اماکن فرهنگی و ورزشی، فرصتهای شغلی و آموزشی نیز میشود.
هر پلهای که تبدیل به رمپ میشود، هر متنای که به صوت تبدیل میگردد و هر فضای عمومی که برای استفاده همه طراحی میشود، گامی است به سوی عدالت اجتماعی.
۳. استعدادهای ناشنیده: وقتی فرصت برابر باشد
تاریخ و جامعه ما سرشار از مثالهای درخشانی از افراد دارای معلولیت است که با وجود تمام موانع، در علم، هنر، ورزش و مدیریت به موفقیتهای چشمگیر رسیدهاند. این دستاوردها ثابت میکند که اگر فرصتهای برابر و امکانات مناسب فراهم شود، استعدادها شکوفا خواهند شد.
هفته معلولین فرصتی است برای معرفی این الگوها و تاکید بر این اصل که معلولیت نباید سدی برای آموزش، اشتغال و پیشرفت فردی و اجتماعی باشد.
۴. ما چه میتوانیم بکنیم؟ مسئولیت فردی و جمعی
· آموزش خود و دیگران: با مطالعه و گفتوگو، آگاهی خود را درباره حقوق و تواناییهای افراد دارای معلولیت افزایش دهیم.
· مشارکت در ایجاد فضای بدون مانع: در محیط دانشگاه، محل کار یا محله، حامی طرحهای دسترسیپذیری باشیم.
· به کارگیری زبان احترامآمیز: از واژههای تحقیرآمیز پرهیز کنیم و بر «فرد دارای معلولیت» تأکید کنیم (اول فرد، بعد معلولیت).
· حمایت از کسبوکارها و هنرمندان دارای معلولیت: با شناخت و پشتیبانی از محصولات و خدمات آنها، در توانمندسازی اقتصادیشان سهیم شویم.
· گوش دادن به صداهایشان: بهترین راه برای فهم نیازها و خواستههای افراد دارای معلولیت، شنیدن مستقیم از خود آنهاست.
۵. نقش دانشجویان در ساختن آیندهای فراگیر
دانشجویان به عنوان نسل آیندهساز و کنشگران اجتماعی، میتوانند نقشی محوری در ترویج جامعه فراگیر داشته باشند:
· تشکیل کمیتههای دانشجویی برای بررسی دسترسیپذیری محیط دانشگاه و ارائه پیشنهاد به مدیریت.
· سازماندهی کارگاهها، نمایشگاهها و جشنوارههای هنری با موضوع معلولیت و مشارکت دادن مستقیم دانشجویان دارای معلولیت.
· استفاده از پایاننامهها و پژوهشهای دانشگاهی برای بررسی چالشها و ارائه راهکارهای علمی در حوزه معلولیت.
· حضور داوطلبانه در سازمانهای مردمنهاد فعال در این حوزه.
در پایان: هفته معلولین، آغازی برای همه روزهای سال
هفته معلولین به پایان میرسد، اما تعهد ما به ساختن جامعهای عادلانه و فراگیر باید هر روز تجدید شود. جامعهای که در آن تفاوتها به عنوان ثروت جمعی شناخته میشوند و هر فرد، فارغ از هر گونه معلولیت، میتواند با تمام قابلیتهای خود زندگی کند، بیاموزد، کار کند و رویاهایش را محقق سازد.
بیایید با هم جامعهای بسازیم که برای همه ماست.
محمد صالح احمدی ملایری
