محمد ترکان
رئیس گروه حسابرسی مالیاتی استان اصفهان
در بيشتر موارد براي حسابرسي دو نقش عمده و اساسي متصور است. يکي نقش بازدارندگي و ديگري نقش پاليش و زدودن انحرافات و به عبارتي اعتبار بخشي به اطلاعات. حسابرسي، چه مستقل و چه داخلي، در هر سازمان به لحاظ نظارتي که دارد و اشتباهاتي که کشف و گزارش ميکند، نقش بازدارندگي دارد و باعث ميشود که هيچ کس نتواند در موقعيتي قرار گيرد که مرتکب تقلب و اشتباه شده و آن را پنهان کند. در فرآيند گزارشگري مالي، حسابرس مستقل، از جهت اعتباردهي به بيرون سازمان و حسابرس داخلي از جهت اعتباردهي به درون سازمان باعث ميشود که چنانچه اشتباهات و تحريف هايي در گزارشهاي مالي صورت گرفته، آنها را کشف و گزارش کند. در عين همسويي هدف حسابرسي داخلي و حسابرسي مستقل، ميتوان وجوه تمايز را نيز براي آن برشمرد. نخست اينکه حسابرسي مستقل يک ضرورت قانوني است و مديريت سازمان آن را به وجود نمي‌آورد ولي حسابرسي داخلي ارزيابي مستقلي است که توسط مديران سازمان به وجود مي آيد (چارلز و همکاران[1] ، ٢٠١٢).
برخی پژوهشگران مانند ابوت و کارسلو به این نکته مهم اشاره داشته‌اند که برای دستیابی به نتایج مطلوب در یک شرکت، صرفِ وجود یک واحد حسابرسی داخلی کافی نبوده است؛ بلکه میزان کیفیت واحد حسابرسی داخلی است که نقش حیاتی دارد . بسیاری از پژوهشگران (ازجمله مسیر[2] و همکاران، 2022؛ پراویت[3] و همکاران، 2022) به تبعیت ازنظریۀ دی آنجلو، کیفیت حسابرسی داخلی را تابعی از دو عامل «صلاحیت» و «استقلال» حسابرس داخلی معرفی کرده و بیان داشته‌اند این دو عامل، با اهمیت و متمایزند و با یکدیگر رابطۀ متقابل دارند.
بنابراین، برای سنجش کیفیت حسابرسی داخلی، هر دو عنصر صلاحیت و استقلال ضروری است؛ بنابراین، توجه تنها به یکی از دو عنصر مذکور کافی نیست؛ زیرا همان‌طور که از یک حسابرس صلاحیت‌دار و ماهر، انتظار کشف هرچه بیشتر اشتباهات موجود در گزارش‌های مالی وجود دارد، نحوۀ گزارش این اشتباه کشف‌شده به مقامات ذی‌صلاح، به استقلال او بستگی دارد. بیشتر پژوهشگران برای اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی داخلی بر معیارهای تأکیدشده در استانداردهای حسابرسی مستقل، تأکیدکرده‌اند. استانداردهای حسابرسی مستقل به‌منظور اتکای حسابرس مستقل بر کار حسابرسان داخلی، سه معیار را مدنظر قرار داده‌اند. براساس استانداردهای مزبور، حسابرس مستقل می‌باید قضاوت حرفه‌ای خود را در ارزیابی کیفیت واحد حسابرسی داخلی شامل ارزیابی «صلاحیت و خبرگی»، «بی‌طرفی» و «ماهیت و دامنۀ کار انجام‌شدۀ حسابرسی داخلی» مرتبط با گزارشگری مالی و حسابرسی صورت‌های مالی به کار گیرند. اطلاعات مالی به سرمایه گذاران، تحلیل‌گران و اعتباردهندگان کمک می‌کند تا وضعیت مالی شرکت را ارزیابی کرده و بر اساس آن تصمیم گیري نمایند. طبقFASB ، اندازه‌گیري ارتباط و قابلیت اتکاي صورتهاي مالی بسیار دشوار است و نیاز به خدمات شخص ثالث مستقل(حسابرس) است که با اطمینان معقول از مرتبط بودن و قابل اعتماد بودن صورتهاي مالی گواهی می‌دهد (اینوف[4] و همکاران،٢٠١٥). هدف خدمات حسابرس افزایش اعتماد به صورت هاي مالی و حفظ کیفیت حسابرسی است. اعلام رسوایی‌هاي مالی شرکتها شاهد افزایش علاقه‌مندي هاي جهانی به حاکمیت شرکتی و توجه به کیفیت حسابرسی بود. شرکتها می‌توانند با قرار دادن آنها در معرض اطمینان و تأیید خارجی به عنوان مکانیزمی براي بهبود کیفیت اطلاعات مالی، اعتبار صورت هاي مالی و گزارش هاي خود را افزایش دهند (السوقایر[5]،٢٠٢١).
تخصص و حرفه اي بودن به عنوان رفتاري فردي در کار تعریف می‌شود که اگر فرد در محیط کار فاقد این ویژگی باشد عواقب سختی براي شغل به همراه دارد که این مهم می‌تواند بر شانس پیشرفت یا حتی توانایی حفظ شغل تأثیر بگذارد (مک کی[6]،٢٠١٩). از سوي دیگر اخلاق، از مباحث جدي در حوزه حسابداري است که به طور مستقیم بر صداقت و توانایی حسابداران براي جلب اعتماد عمومی تأثیر دارد. به خصوص اینکه عدم آموزش صحیح و اخلاقی می‌تواند منجر به فعالیت‌هاي متقلبانه شود فعالیت‌هاي متقلبانه سبب می‌شود تا اثرات مخربی بر سرمایه گذاري و بازارهاي مالی وارد شود، زیرا مردم چنین استدلال می‌کنند که این اعمال به دلیل رفتارهاي غیراخلاقی حسابداران و عدم درك صحیح آنها از اصول اخلاقی صورت گرفته است و این باعث بحران اخلاقی در حرفه حسابداري شده است (اندریس[7]،٢٠١٧).
ابوت و همکارانش بیان می‌کنند؛ طرفداران حاکمیت شرکتی همواره بر نقش واحد حسابرسی داخلی در بهبود کیفیت گزارشگری مالی تأکید دارند؛ اما با وجود این، پژوهشگران مذکور بر این باورند که نقش واحد حسابرسی داخلی در فرایند گزارشگری مالی هنوز به‌طور کامل بررسی نشده و شواهد تجربی اندکی دربارۀ تأثیر کیفیت واحد حسابرسی داخلی دردسترس است. بنابراین، با وجود تأکید برخی پژوهشگران بر نقش واحد حسابرسی داخلی در ارتقاء کیفیت گزارشگری مالی، در این رابطه، پژوهش تجربی چشمگیری انجام نشده است. با وجود این، در اندک پژوهش‌های انجامی مثل پژوهش دیویدسون و همکارانش(2021) تضادهایی یافت می‌شود. همچنین، الزام سازمان بورس و اوراق بهادار ایران مبنی بر تشکیل واحد حسابرسی داخلی موجب تحمیل مخارج چشمگیری بر شرکتهای ایرانی در راستای اجرای حسابرسی داخلی (ازجمله مخارج استخدام حسابرس داخلی یا برون‌سپاری آن) شده است و این امر، انتظارات از حسابرسان داخلی مبنی بر انجام عملیات حسابرسی داخلیِ دارای کیفیت را هر چه بیشتر افزایش داده است بر این اساس، هدف این پژوهش ارائه شواهد تجربی از تاثیر صلاحیت، صداقت و اخلاق حسابرس بر بهبود کیفیت حسابرسی داخلی است. این مطالعه به بررسی ادراك حسابرسان از کیفیت حسابرسی داخلی و عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی داخلی می‌پردازد و سعی دارد شکاف موجود در ادبیات حسابرسی را پر کند و مفاهیم را بررسی کند که به مجموعه دانش در مورد موضوع بیافزاید و به این سوال اساسی پاسخ دهد که شایستگی، تخصص حسابرس و صداقت بر کیفیت حسابرسی داخلی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران چه تاثیري دارد ؟
[1] Charles Et Al
[2] Mesir
[3] Pravit
[4] Enouph
[5] Al Suqair
[6]Mckay
[7] Andris
